Η συναρπαστική ιστορία της Φιλαρμονικής του Δήμου Πειραιά
Share this
Ιστορία που θυμίζει παραμύθι - αλήθεια γιατί είναι γνωστή και ως η "Φιλαρμονική των Ορφανών";
- 15/06/2018
Βρισκόμαστε στα 1860 και στα μουσικά πράγματα ο Πειραιάς δεν έχει απολύτως τίποτα. Περιμένουν πότε θα κάνει την εμφάνισή του κάποιος ξένος στόλος ώστε η μπάντα του κατά τα ήθη της εποχής να παιανίσει κάποια Κυριακή σε κάποιο κεντρικό σημείο της πόλης. Τόσο οι ανάγκες των κατοίκων όσο και του Δήμου δεν καλύπτονταν από πουθενά. Ο τότε Δήμαρχος Μουτζόπουλος σε μια πόλη που μάχεται να συγκροτηθεί και να ορθοποδήσει θέλει να δημιουργήσει ένα μελλοντικό φυτώριο. Έτσι αποφασίζει να επενδύσει στα παιδιά του Τζανείου Ορφανοτροφείου. Εισάγει μαθήματα μουσικής και όργανα στο ορφανοτροφείο. Κάποιες εμφανίσεις γίνονται αρχικώς και μετά αυτή η παράδοξη “φιλαρμονική ορφανών” εξαφανίζεται.
Βέβαια υπάρχει μεν ο μουσικός και κάτοικος Πειραιά Λαμπελέτ ο οποίος όμως περιορίζεται στο να κάνει ιδιαίτερα στα παιδιά των καλών οικογενειών. Γύρω στα 1888 ο Δήμαρχος Πειραιά Ρετσίνας, επαναφέρει το θέμα της φιλαρμονικής στο προσκήνιο. Τα ίδια προβλήματα. Αυτοί που γνώριζαν να παίζουν ήταν μόνο τα παιδιά των καλών οικογενειών οι οποίες φυσικά δεν θα επέτρεπαν στα παιδιά τους να παιανίζουν στους δρόμους της πόλης. Ο Ρετσίνας αναζήτησε την τύχη των παιδιών των ορφανοτροφείων που παλιότερα ο Μουτζόπουλος είχε εκπαιδεύσει. Αυτά όμως αντί για μουσικοί είχαν στελεχώσει το εργατικό δυναμικό εργοστασίων και βιοτεχνιών. Ο Ρετσίνας μαζί με τον Διευθυντή του Τζανείου Ορφανοτροφείου ψάχνει στα αρχεία να βρουν τα σκορπισμένα ορφανά. Και τα βρίσκουν διάσπαρτα σε όλη την Αττική. Βρίσκουν και κάποιους απόστρατους σαλπιγκτές, τυμπανιστές και μαζί με τους τότε εύπορους του Πειραιά αναλαμβάνουν να τους συγκεντρώσουν πίσω στην πόλη βάζοντάς τους ο ίδιος ο Ρετσίνας ως υπαλλήλους στα εργοστάσιά του. Έτσι με την εμμονή του ο Ρετσίνας δημιουργεί το 1892 έναν πυρήνα 35 μουσικών εργατο-υπαλλήλων αλλά όχι κατ΄ αποκλειστικότητα μουσικών. Το πρωί στα εργοστάσια και το απόγευμα να παίζουν μουσική δεν αποτελεί και την καλύτερη συνταγή μουσικής προόδου.
Όμως οι δύο παράλληλοι κόσμοι των πρώην ορφανών που έφτιαξαν τον πρώτο πυρήνα και παιάνιζαν στους δρόμους και αυτός της καλής οικογένειας που ο Λαμπελέτ ακολουθούσε διδάσκοντας μουσική στους αστούς συναντήθηκαν με την Δημιουργία του Δημοτικού Θεάτρου, καθώς το δεύτερο εισήγαγε την μουσική στην καθημερινότητα του πειραϊκού λαού. Η όπερα, η οπερέτα και άλλα μουσικά ακούσματα παρουσιάζονται σε ένα κοινό που πραγματικά διψά.
Η Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιά αν και γεννήθηκε στα ορφανοτροφεία, πέρασε την εφηβεία της κάτω από τις εντολές ενός στρατιωτικού. Ενός στρατιωτικού που υπηρέτησε 4 χρόνια στο πυροβολικό και στην συνέχεια αλλάζει ειδικότητα και γίνεται μουσικός πρώτης τάξεως. Μιλάμε για τον Ανδρέα Ζάιλερ γιό ενός Βαυαρού μουσικού του Φράντς ο οποίος σαν στρατιωτικός μουσικός κι αυτός είχε ακολουθήσει τον βασιλιά Όθωνα στην Ελλάδα. Ο γιος του όμως ο Ανδρέας γεννημένος στην Ελλάδα δεν έχει γνωρίσει την Βαυαρία, μιλάει και αγαπάει την Ελλάδα περισσότερο ίσως και από άλλους Έλληνες της εποχής του. Γιαυτό τον λόγο κατατάσσεται και στον Ελληνικό Στρατό. Η μουσική παιδεία που έχει πάρει όμως από τον πατέρα του υπερνικά. Το 1862 γίνεται ανθυπασπιστής και το 1865 στέλνεται από το Υπουργείο Εσωτερικών να οργανώσει την μουσική μπάντα της στρατιωτικής φρουράς της Λευκάδος. Κατά την άφιξή του στο νησί όμως η Φιλαρμονική του Δήμου Λευκάδος που δεν έχει αρχιμουσικό του ζητά να γίνει εκείνος. Και ο Ανδρέας αντί να την οργανώσει την αποδιοργανώνει πετυχαίνοντας την μετακίνηση των μουσικών στην στρατιωτική μπάντα για την οποία είχε αρχικά μετακινηθεί. Το 1885 αναλαμβάνει την διεύθυνση της Φιλαρμονικής του Δήμου Αθηναίων που μόλις δημιουργείται. Το 1896 έτος που προάγεται σε ανθυπολοχαγός Μουσικός γίνεται και διευθυντής της Φιλαρμονικής του Δήμου Πειραιά. Τα ορφανά του 1892 γίνονται ένα στρατιωτικό σε πειθαρχία σύνολο που πραγματικά εντυπωσιάζει. Εμείς σήμερα δεν γνωρίζουμε και πολλά για τον Ζάιλερ αλλά σχεδόν όλοι γνωρίζουν τα έργα του όπως το στρατιωτικό εγερτήριο, το πασίγνωστο “Μαύρη είναι η νύχτα στα βουνά” και το“Μπαρμπα γιάννης κανατάς”.
Ο Λαμπελέτ παρένθεση στο χακί:
Στο μεταξύ είχε μπει στο παιχνίδι και ο Λαμπελέτ ο οποίος φαίνεται ότι είναι ο μόνος μη στρατιωτικός μουσικός, που τον είχαμε αφήσει προτύτερα να κάνει ιδιαίτερα, έχει αναλάβει σχεδόν ταυτόχρονα με τον Ζάιλερ την φιλαρμονική και έχει ήδη εντυπωσιάσει το φιλόμουσο κοινό στα εγκαίνεια του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά που είχαν γίνει το 1895. Από εκεί και πέρα η Φιλαρμονική ακολουθεί μια ένδοξη πορεία και φτάνει να έχει 60 μουσικούς, 2 αρχιμουσικούς και 1 υπαρχιμουσικό. Παιανίζει σχεδόν καθημερινά στις Πλατείες Τερψιθέας, Αλεξάνδρας και στο Πασαλιμάνι. Εκδίδεται εβδομαδιαίο πρόγραμμα μουσικού ρεπερτορίου και περιοχών. Πολύ συχνά βρίσκεται και στο κοσμοπολίτικο τότε Νέο Φάληρο.
Οι στρατιωτικοί μουσικοί συνεχίζουν:
Μεγάλο ρόλο στην οργάνωση της Φιλαρμονικής του Δήμου Πειραιά είχε και ο Σπυρίδων Καίσαρης ο οποίος ήταν επίσης στρατιωτικός μουσικός με μεγάλη εμπειρία αφού το 1896 (αρχιμουσικός Φρουράς Αθηνών) είχε πάρει μέρος στους Ολυμπιακούς αγώνες (έγραψε το εμβατήριο των Ολυμπιακών αγώνων του ΄96) με την Φιλαρμονική των Αθηνών. Αναλαμβάνει την Φιλαρμονική Πειραιά γύρω στο 1905 ενώ το 1910 πηγαίνει στην Γαλλία προκειμένου να μελετήσει την οργάνωση των Στρατιωτικών Φιλαρμονικών. Διετέλεσε Αρχιμουσικός όχι μόνο για την Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιά αλλά και του Πειραϊκού Συνδέσμου. Έγραψε το γνωστό εμβατήριο “Ο ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ”. Πολλοί επίσης είναι αυτοί που δεν τον γνωρίζουν αλλά οι περισσότεροι όμως γνωρίζουν το θούριο που έγραψε για τους βασιλόφρωνες“του αετού ο γιός” Ο επίσης στρατιωτικός μουσικός Βασίλειος Σωζόπουλος ο οποίος καθιέρωσε τις συναυλίες της Πέμπτης στις οποίες κάθε εβδομάδα η Φιλαρμονική παρουσίαζε δημοφιλή κυρίως κομμάτια που άρεσαν στον κόσμο να ακούει.
Μεγάλο έργο προσέφερε επίσης αργότερα ο απόμαχος αξιωματικός του ναυτικού Χρήστος Τρομπέτας που μόνιμα επιζητούσε καλύτερους μισθούς και μονιμότητα των μουσικών στον Δήμο, ενώ έμεινε γνωστός για τις θερινές του συναυλίες. Μεταπολεμικά την διεύθυνε ο Κόκκινος ενώ το 1968 ανέλαβε την διεύθυνσή της ο Παναγιώτης Φακιολάς. Το 1969 η χούντα διέλυσε την μπάντα για εξαιτίας κάποιων ιστοριών που είχαν ακουστεί αλλά δεν είχαν δικαιολογηθεί.
Έρευνα – Επιμέλεια: Στέφανος Μίλεσης
Πηγή: pireorama & http://www.musipedia.gr& Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ & Φωνή Των Πειραιωτών