20 πράγματα που αξίζει να μάθεις για την ιστορία του Φαλήρου

Πολυτραγουδισμένο απ’ όλους μας, το Φάληρο, η πρώτη παραλιακή στάση των νοτίων προαστίων αποπνέει μια νοσταλγική αύρα που δεν θα σταματήσουμε ποτέ ν’ αποζητούμε.

• 15/06/2018
• Κείμενο: Πωλίνα Παρασκευοπούλου

1. Ο πρώτος ζωολογικός κήπος της Ελλάδας βρισκόταν στο Παλαιό Φάληρο. Άνοιξε το 1900 και συγκαταλέχτηκε ανάμεσα στους καλύτερους της Ευρώπης! Το αποτέλεσμα ήταν παραδεισένιο και πολύ εντυπωσιακό για την εποχή. Δυστυχώς, όμως, η αίγλη του δεν κράτησε πολύ καιρό. Το 1912, ο Δήμος Αθηναίων πρόσθεσε στις εγκαταστάσεις το πρώτο μεγάλο λούνα παρκ και ιδιώτες άρχισαν να διεκδικούν σημαντικές εκτάσεις. Με τον Εθνικό Διχασμό προ των πυλών, ξεκίνησε η εγκατάλειψη και η καταστροφή των εγκαταστάσεων. Το 1916, τα ζώα άρχισαν να πεθαίνουν από έλλειψη τροφής λόγω του Αγγλογαλλικού αποκλεισμού του Πειραιά. Ο Ζωολογικός Κήπος έπαψε τη λειτουργία του και στο χώρο του δημιουργήθηκε το Κρατικό Εργοστάσιο Αεροπλάνων (ΚΕΑ).
2. Κατά μήκος της παραλίας του Παλαιού Φαλήρου, απομένουν μερικές από τις νεοκλασικές επαύλεις, χαρακτηριστικά δείγματα αρχιτεκτονικής του περασμένου αιώνα. Μια από αυτές είναι και η έπαυλη “ΚΟΥΛΟΥΡΑ”, οι λεγόμενοι δίδυμοι πύργοι, που ευτυχώς αξιοποιήθηκε πρόσφατα ως μουσείο παιχνιδιών, αφού αναπαλαιώθηκε πλήρως.
3. Ένας εγκαταλελειμμένος, λιθόκτιστος, τριώροφος πύργος επί της οδού Σμολένσκυ, στο Φάληρο, συνοδεύεται από ιστορίες, όπου το φάντασμα του τελευταίου ιδιοκτήτη, Κυριάκου Κουρτάλη, περιφέρεται ακόμη στα δωμάτια του σπιτιού. Μοναδική φιλοδοξία του Κουρτάλη ήταν να αποκτήσει ένα αξίωμα. Άλλοι λένε πως επιθυμούσε διακαώς να γίνει τενόρος αλλά ο πατέρας του τον εμπόδισε. Οι γείτονες αναφέρουν πως έβγαινε συχνά στον εξώστη του σπιτιού και τραγουδούσε άριες φορώντας μια βρώμικη ρεπούμπλικα κι ένα παπιγιόν. Στα τελευταία του, λένε, πως τρελάθηκε και αφού έχασε όλη την περιουσία του, κλείστηκε μέσα στον πύργο, όπου και άφησε την τελευταία του πνοή (κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες).
4. Κάποτε το Φάληρο είχε κάτι από Βιέννη! Το ξενοδοχείο Ακταίον που εγκαινιάστηκε το 1903 και στοίχισε 2.500.000 δραχμές, ποσό υπέρογκο για την εποχή, αποτελεί το μεγαλύτερο αρχιτεκτονικό έγκλημα στα Νότια. Το μεγαλύτερο τμήμα του κατεδαφίστηκε από τον γνωστό για τις κατεδαφίσεις δήμαρχο Πειραιά Αριστείδη Σκυλίτση. Είχε απομείνει ωστόσο, μονάχα το ισόγειο τμήμα του, το οποίο και κατεδαφίστηκε ολοσχερώς επί δημαρχίας Στέλιου Λογοθέτη (1991-1998) και στη θέση του ανεγέρθηκε το κτήριο του ιδιωτικού θεραπευτηρίου Metropolitan.                             
5. Ιδιαίτερα μετά το 1974, αρκετοί ομογενείς από την Κωνσταντινούπολη εγκαταστάθηκαν στο Παλαιό Φάληρο, όπου αποτελούν μια ιδιαίτερα ζωντανή κοινότητα.
6. Το 1914 μεταφέρθηκε στο Π. Φάληρο η πρώτη αεροπορική σχολή από την Ελευσίνα. Επίσης στο Φάληρο έγινε η πρώτη σχολή τεχνικών αεροπορίας ενώ το 1925 ιδρύθηκε το πρώτο κρατικό εργοστάσιο αεροπλάνων (Κ.Ε.Α.) από την Αγγλική εταιρία Μπλάκμπερν. Στο φαληρικό Δέλτα δημιουργήθηκε και ο πρώτος Αερολιμένας για υδροπλάνα, εγκαινιάζοντας παράλληλα, την 1η Αυγούστου 1926, την πρώτη διεθνή αεροπορική γραμμή Μπρίντεζι – Φάληρο – Κωνσταντινούπολη.
7. Το 1918, λειτούργησε το πρώτο σχολείο του Φαλήρου εγκατεστημένο στο βάθος της αυλής του σπιτιού του Νίκου Σκορδαρά.
8. Το Φάληρο ήταν κάποτε ένα νεκροταφείο καταδίκων. Στο σημείο που βρίσκεται σήμερα, το Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, κατά τον 7ο ως τον 5ο αιώνα π.Χ, θαβόντουσαν οι θανατοποινίτες της εποχής μαζί με…τις αλυσίδες τους.
9. Έως το 1920 οι δρόμοι του Π. Φαλήρου φωτίζονταν με φανάρια γκαζιού, τα οποία ήταν σαν έργα τέχνης. Ψηλά, περίπου 3 μέτρα, κομψά, σιδερένια και στο κάτω μέρος τους είχαν ανάγλυφη την θεά Αθηνά, όρθια με περικεφαλαία, ασπίδα και δόρυ.
10. Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, για την ακρίβεια γύρω στο 50 μ.Χ. αποβιβάστηκε στο λιμάνι του Φαλήρου, ο Απόστολος Παύλος και από εκεί πορεύτηκε προς την Αθήνα, ακολουθώντας κάποιο αγροτικό δρόμο.
11. Σε μια ασφαλή έκταση 13 στρεμμάτων, μεταξύ του Φλοίσβου και της ομώνυμης μαρίνας, επί της λεωφόρου Ποσειδώνος εγκαινιάστηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2008 o μεγαλύτερος παιδότοπος των Βαλκανίων, ο οποίος μπορεί να φιλοξενήσει πάνω από 1400 παιδιά, ηλικίας 2 έως 12 ετών. 
12. Οι περισσότεροι αρχαίοι συγγραφείς, από τον Ηρόδοτο έως τον Παυσανία, μας δίνουν πολλές πληροφορίες για το Φάληρο. Σύμφωνα μ’ αυτές, ιδρυτής του Φαλήρου ήταν ο τότε τοπικός ήρωας Φάληρος, γιος του Άλκωνα και εγγονός του βασιλιά της Αθήνας Ερεχθέα. Ο  Φάληρος ήταν ένας από τους Αργοναύτες, που με αρχηγό τον Ιάσονα έκαναν (το 1226-1225 π.Χ.) την περίφημη Αργοναυτική Εκστρατεία και θεμελίωσε στη Νότια Ιταλία μια αποικία, που την ονόμασε αρχικά Φάληρον. 
13. Ένας από τους πιο γνωστούς δρόμους του Παλαιού Φαλήρου, η οδός Ήβης Αθανασιάδου πήρε το όνομά της από την 18χρονη μαθήτρια Ήβη. Το 1944, κατά την περίοδο της αποχώρησης του γερμανικού στρατού, πολλοί νέοι είχαν βγει στους δρόμους του Π. Φαλήρου να πανηγυρίσουν, γράφοντας συνθήματα υπέρ των επερχόμενων Συμμάχων, ανάμεσα στις οδούς Αιόλου και Ποσειδώνος. Ενώ η Αθανασιάδου έγραφε «WELCOMEOURALLIES» («καλώς ήλθατε σύμμαχοί μας»), ένας διερχόμενος Γερμανός αξιωματικός, περνώντας με το ποδήλατο το είδε, του ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι, σημάδεψε με το αυτόματο και σκότωσε εν ψυχρώ την Ήβη. 
14. Η δεύτερη μεγαλύτερη σημαία στην Ελλάδα, μετά απ’ αυτήν της Ακρόπολης, αερίζει από το ιστορικό θωρηκτό Αβέρωφ, πλέον πλωτό ναυτικό μουσείο. 
15. Το 1883 εγκαινιάζεται το πρώτο μεταφορικό μέσο, το τραμ που συνέδεε το Παλαιό με το Νέο Φάληρο και την Αθήνα. 
16. O «δεινότατος των ρητόρων» Δημοσθένης, σύμφωνα με την παράδοση, κατέβαινε στην ακρογιαλιά του Φαλήρου, σε μέρες που ο καιρός ήταν θυελλώδης και τα κύματα έσπαγαν με πάταγο πάνω στα βράχια της ακτής και εκφωνούσε δυνατά αυτοσχέδιους λόγους, θέλοντας να εξασκηθεί να κρατάει την αταραξία του, τις ώρες που στην εκκλησία του Δήμου οι φωνακλάδες συμπολίτες του θα μπορούσαν να τον κάνουν να σαστίσει.
17. Από το Φάληρο, λέγεται, πως ξεκίνησε ο Θησέας για την Κνωσσό με τα 7 αγόρια και 7 κορίτσια ως φόρο υποταγής στο βασίλειο του Μίνωα.
18. Το Ολυμπιακό ποδηλατοδρόμιο στο Νέο Φάληρο, κατασκευάστηκε το 1895 για τις ανάγκες των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών αγώνων.
19. Το παλιότερο εκκλησάκι της περιοχής είναι ο Αγ. Γεώργιος στη λεωφόρο Ποσειδώνος και χρονολογείται στον 17ο αιώνα.
20. Ο Ιππόδρομος λειτούργησε στο Δέλτα Φαλήρου από τις 18 Φεβρουαρίου του 1925 έως την 1 Μαρτίου του 2003. Μόλις έφυγε ο Ιππόδρομος, ο χώρος στον οποίο βρισκόταν αγοράστηκε από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το οποίο κατασκεύασε εκεί τις εγκαταστάσεις του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στις οποίες μεταστεγάστηκε η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (σταδιακά από το 2017) και η Εθνική Λυρική Σκηνή (έναρξη από τον Οκτώβριο του 2017).

Πηγές πληροφοριών: http://www.palaiofaliro.gr/i-poli-mas/sigchroni-istoria/, https://el.wikipedia.org, https://www.maxmag.gr/agnosti-ellada/palaio-faliro-to-monopati-ton-prosopon-tis-archaiotitas/, http://www.athensmagazine.gr/article/athens-guide/162-palaio-falhro-to-hkseres-oti, https://nestorionhotel.blogspot.com/2016/08/blog-post.html, http://the-f-times.gr/?p=11778,