Άγχος για τις πανελλήνιες: Πρακτικές συμβουλές για μαθητές και γονείς από έναν ειδικό

Βρισκόμαστε στην τελική ευθεία για την έναρξη των φετινών πανελλήνιων εξετάσεων και τόσο οι μαθητές, όσο και οι γονείς, κατακλύζονται από συναισθήματα αγωνίας και άγχους. Ο Χαράλαμπος Παλίδης, ψυχοθεραπευτής με έδρα τη Βούλα, μας δίνει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τη διαχείριση του άγχους, τόσο προς τους μαθητές, όσο και προς τους γονείς.

• 10/05/2023
• Κείμενο: Χριστίνα Μορφογένη

Οι πανελλήνιες εξετάσεις θα ξεκινήσουν φέτος την 1η Ιούνιου 2023 για τα ΕΠΑΛ και μία μέρα αργότερα για τα ΓΕΛ. Όσο πλησιάζουν οι ημερομηνίες αυτές, τόσο η πίεση και το στρες μεγαλώνουν. Οι έφηβοι έρχονται αντιμέτωποι με μία διαδικασία που έχει συνδεθεί με την ενηλικίωση και που θεωρητικά, καθορίζει το μέλλον τους.

Η εφηβεία είναι έτσι κι αλλιώς μία δύσκολη περίοδος που χαρακτηρίζεται από μεταβολές στη σωματική ανάπτυξη, τις ορμόνες, την ψυχολογία κάθε ατόμου. Μέσα στον προσωπικό αγώνα κάθε εφήβου να ανακαλύψει τον εαυτό του, προστίθεται και η ευθύνη να επιλέξει το επάγγελμα που θα ακολουθήσει στην υπόλοιπη ζωή του, γεγονός που μεγιστοποιεί το άγχος του.

Σε αυτή την εύθραυστη ηλικία, δεν είναι κάθε έφηβος αρκετά ώριμος να πάρει μία τόσο σοβαρή απόφαση. Για αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό να δημιουργεί άγχος στους εφήβους η δοκιμασία των εξετάσεων, το οποίο ενεργοποιείται κυρίως από τη διαδικασία και ένα σύστημα που αξιολογεί σε λίγες ώρες σχεδόν ολόκληρη τη σχολική πορεία ενός μαθητή και τις αρνητικές σκέψεις που σχετίζονται με το φόβο της αποτυχίας.

Είναι σημαντικό τόσο οι μαθητές όσο και οι γονείς, να κατανοήσουν ότι το άγχος αποτελεί μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού απέναντι στη δοκιμασία των εξετάσεων, να το αποδεχτούν και να συμφιλιωθούν με το άγχος, χωρίς να προσπαθούν να το αποβάλλουν, γιατί έτσι θα γίνει πιο έντονο.

Τέλος, η αντίληψη που κυριαρχεί ακόμη και σήμερα, ότι κάθε παιδί πρέπει να περάσει οπωσδήποτε στο πανεπιστήμιο, για να εξασκήσει στη συνέχεια ένα «καταξιωμένο» επάγγελμα, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και επιπλέον, προσθέτει περισσότερο άγχος στους μαθητές.

Πώς το έντονο άγχος επηρεάζει αρνητικά ένα μαθητή

Το άγχος γίνεται επικίνδυνο όταν δεν μπορούμε να το ελέγξουμε, αφού μας κάνει να υποφέρουμε και περιορίζει την πραγματική μας ικανότητα και επίδοση. Το άγχος των εξετάσεων συνήθως συνδέεται με τον φόβο που νιώθει κάθε υποψήφιος ότι θα αποτύχει, θα απογοητεύσει τους γονείς του κ.λπ. Τροφοδοτείται από αρνητικές σκέψεις και όσο γιγαντώνεται μπορεί να ακινητοποιήσει έναν υποψήφιο, ακόμη και να τον κάνει να εγκαταλείψει την προσπάθεια.

Όταν ένα έφηβος διακατέχεται από έντονο άγχος, ενδέχεται να έχει συμπτώματα, όπως:

• πονοκέφαλο
• ταχυκαρδία
• ζάλη
• εφίδρωση
• τρέμουλο
• διανοητικό μπλοκάρισμα/αρνητικές σκέψεις/απαισιοδοξία
• διατροφικές διαταραχές
• στομαχικό πόνο
• δυσκολία στον ύπνο
• Επίσης, μπορεί να εκδηλώσει θυμό, επιθετική συμπεριφορά, ιδιαίτερη ευαισθησία, κ.ά.

Πώς θα διαχειριστείτε το άγχος σας

Ο Χαράλαμπος Παλίδης, Ψυχοθεραπευτής Gestalt, Μέλος Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ψυχοθεραπείας & Gestalt Therapy, μας δίνει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τη διαχείριση του άγχους, τόσο προς τους μαθητές, όσο και προς τους γονείς.

Συμβουλές προς μαθητές

• Κάντε διαλείμματα κατά τη διάρκεια της μελέτης.
• Μη μένετε ξάγρυπνοι για να διαβάσετε, γιατί εξαντλείτε τον οργανισμό σας και μειώνεται η επίδοσή σας.
• Σκεφτείτε θετικά και υπενθυμίστε στον εαυτό σας τα δυνατά σημεία και τις ικανότητές σας.
• Νοητική αναπαράσταση της ημέρας των εξετάσεων: Φανταστείτε με κάθε λεπτομέρεια την ημέρα εκείνη, τι βλέπετε, τι ακούτε, πώς αισθάνεστε, πώς εξελίσσεται η διαδικασία της εξέτασης, κ.ο.κ. Αν νιώσετε έντονο άγχος είναι ευκαιρία να εξασκηθείτε σε τεχνικές αναπνοής και στην υπενθύμιση κάποιων λέξεων ή φράσεων που σας ηρεμούν.
• Αντικαταστήστε τις αρνητικές σκέψεις με θετικές. Αντί να σκέφτεστε π.χ. «θα γράψω χάλια», «θα τα ξεχάσω όλα εκείνη την ώρα», σκεφτείτε «πιστεύω σε μένα», «έχω προετοιμαστεί σωστά», «θα τα καταφέρω», «όλα θα πάνε καλά», «το άγχος αποτυχίας είναι φυσιολογικό», «όλοι έχουν παρόμοιο άγχος», «ακόμη και αν φοβηθείς, θα το αντιμετωπίσεις».
• Αποφύγετε τις επαναλήψεις της τελευταίας στιγμής.
• Μην συζητάτε με τους συμμαθητές σας τι ξέρετε καλά και τι όχι. Αυτό δεν σας βοηθά, αφού μόνο πανικό μπορεί να σας προκαλέσει.
• Προσέξτε τη διατροφή σας. Μειώστε την κατανάλωση καφεΐνης, καθώς αυξάνει τη νευρικότητα και περιορίστε την κατανάλωση ζάχαρης και λιπαρών. Προτιμήστε τα φρούτα, τα λαχανικά, τους φυσικούς χυμούς, που χαρίζουν ενέργεια, πνευματική διαύγεια και θωρακίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα.

Την ώρα της εξέτασης 

• Αν νιώσετε έντονο άγχος, κλείστε για μερικά δευτερόλεπτα τα μάτια σας, πάρτε βαθιές αναπνοές (εισπνοή από τη μύτη – εκπνοή από το στόμα) και σκεφτείτε κάτι που σας ευχαριστεί και σας ηρεμεί.
• Συγκεντρωθείτε μόνο στο γραπτό σας.
• Φροντίστε να απαντήσετε πρώτα στα θέματα που γνωρίζετε καλύτερα.
• Διαβάστε ξανά τις απαντήσεις σας πριν παραδώσετε το γραπτό σας, εφόσον έχετε χρονικό περιθώριο.

Συμβουλές προς τους γονείς

• Προσπαθήστε να είστε όσο το δυνατό πιο ήρεμοι – αν εσείς είστε ήρεμοι, το ίδιο θα νιώθουν και τα παιδιά κοντά σας.
  Υποστηρίξτε συναισθηματικά το παιδί σας και φροντίστε να το ενθαρρύνετε κατά τη διάρκεια των εξετάσεων. Θα πρέπει να του δίνετε κουράγιο, δύναμη και να του δείχνετε ότι πιστεύετε σε αυτό, χρησιμοποιώντας φράσεις όπως «θα τα πας μια χαρά αφού έχεις κάνει τόσο καλή προετοιμασία». Δεν είναι βοηθητικές για το παιδί εκφράσεις όπως, «δεν πειράζει εάν δεν τα πας καλά», «μην αγχώνεσαι, δεν χάθηκε ο κόσμος».
• Εξασφαλίστε του ένα ήρεμο περιβάλλον, χωρίς φασαρία, συγκρούσεις, κλπ.
• Αντιμετωπίστε με κατανόηση και υπομονή τον εκνευρισμό του.
• Μπορείτε να του υπενθυμίζετε παλιότερες επιτυχίες του.
• Αποφύγετε τις συγκρίσεις με τις επιδόσεις φίλων/συγγενών, κλπ.
• Προετοιμάστε το παιδί σας για το ενδεχόμενο αποτυχίας, λέγοντάς του ότι είναι κι αυτή μέση στη ζωή, ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να αισθανθεί ντροπή ή αποτυχία αν δεν γράψει καλά και ότι υπάρχουν πολλές άλλες εναλλακτικές για τις σπουδές και την επαγγελματική του σταδιοδρομία.
• Σε περίπτωση αποτυχίας είναι πολύ σημαντικό να παραμείνετε κοντά στο παιδί σας, δείχνοντάς του αγάπη και αποδοχή, ενθαρρύνοντάς το και επιβραβεύοντας την προσπάθειά του.
• Πρέπει να προστατεύσετε τη σχέση σας μαζί του. Η αγάπη και η αποδοχή προς το παιδί σας δεν πρέπει να καθορίζεται  από τις επιτυχίες ή αποτυχίες του. Το παιδί με αυτόν τον τρόπο θα βοηθηθεί ώστε να μη συνδέει το αποτέλεσμα των εξετάσεων  με την αγάπη και την αναγνώριση των γονιών του και σε προέκταση με την αυτοεικόνα και αυτοεκτίμηση του.
• Η επίδοση στις εξετάσεις δεν αντιπροσωπεύει την ικανότητα και την αξία του παιδιού, αλλά την προσπάθεια που καταβάλλει στη συγκεκριμένη περίσταση.
• Η συμβουλή «μην έχεις άγχος» καταργεί και τον ορισμό της έννοιας του άγχους, το οποίο είναι κάτι που συμβαίνει φυσιολογικά αλλά και αυτόματα, μιας και είναι μια φυσική, αυτόματη αντίδραση του οργανισμού σε κρίσιμες καταστάσεις.
• Είναι βασικό να τονιστεί στο παιδί ότι μπορεί να αποδώσει εξίσου και σε συνθήκες άγχους και ότι τα μεγαλύτερα ανθρώπινα επιτεύγματα έχουν πραγματοποιηθεί σε τέτοιες συνθήκες έντονου άγχους και αμφιβολιών.

Χαράλαμπος Παλίδης
Ψυχοθεραπευτής Gestalt
Μέλος Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ψυχοθεραπείας & Gestalt Therapy
Υμηττού 13, Βούλα
Τηλέφωνο: 6977205950