«Πετάξαμε» στο παρελθόν με τους ανθρώπους της Ολυμπιακής Αεροπορίας

Η στιγμή που η Μαρία Κάλλας κατέβαινε από το αεροπλάνο της Ολυμπιακής Αεροπορίας για να συναντήσει τον Ωνάση που την περίμενε στο Δυτικό Αεροδρόμιο, τα πεντάστερα ξενοδοχεία στα οποία έμεναν τα πληρώματα της Ολυμπιακής, τα συγκινητικά λόγια της Μελίνας Μερκούρη στις αεροσυνοδούς μέσα στο αεροσκάφος, αλλά και οι απολύσεις και η «δύση» μιας εμβληματικής αεροπορικής εταιρίας, που για τους εργαζόμενούς της ήταν η σημαία της Ελλάδας. Μιλήσαμε με τον Πρόεδρο του ΠΟΛ.Κ.Ε.Ο.Α., Βασίλη Τσατσαράγκο, τον πρώην Ιπτάμενο Μηχανικό Φίλιππο Περιμένη, την πρώην αεροσυνοδό και υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων του ΠΟΛ.Κ.Ε.Ο.Α. Κατερίνα Δράκου και την πρώην συνοδό εδάφους και νυν υπεύθυνη επιμελητείας του Συλλόγου Βάσω Κόκκορη. Όλοι τους, σε διαφορετικά πόστα ο καθένας, βρέθηκαν στο δυναμικό της Ολυμπιακής Αεροπορίας, την οποία λάτρεψαν και μνημονεύουν μέχρι σήμερα.

• 05/07/2023
• Κείμενο: Γεωργία Περιμένη
• Φωτογραφίες: Κατερίνα Καπετάνη

Ο Βασίλης Τσατσαράγκος γεννήθηκε στην Πολωνία από γονείς πολιτικούς πρόσφυγες, με τους οποίους επαναπατρίστηκε το 1965. Από εργαζόμενος σε μηχανουργείο, στα 21 του χρόνια, μετά από εξετάσεις, προσελήφθη στην Ολυμπιακή Αεροπορία, όταν ακόμη ζούσε ο Αριστοτέλης Ωνάσης, μια εξέλιξη που του χάρισε, ποιότητα ζωής, επαγγελματική ανέλιξη, μα πάνω απ’ όλα, συναρπαστικές εμπειρίες.

Είναι ιδρυτής και Πρόεδρος του Πολιτιστικού Κέντρου Εργαζομένων Ολυμπιακής Αεροπορίας (ΠΟΛ.Κ.Ε.Ο.Α.) από το 1989, το οποίο σήμερα αριθμεί 5.200 μέλη. Ως πρόεδρος του ΠΟΛ.Κ.Ε.Ο.Α. προωθεί την ίδρυση Μουσείου Πολιτικής Αεροπορίας στο πλαίσιο του Μητροπολιτικού Πάρκου στο Ελληνικό. Πρόσφατα μάλιστα, αποτέλεσε γεγονός – σταθμό στην προσπάθεια των μελών του ΠΟΛ.Κ.Ε.Ο.Α. για τη δημιουργία μουσείου, η συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ του ΠΟΛ.Κ.Ε.Ο.Α. και της LAMDA Development, για τη μεταβίβαση και την αξιοποίηση των αεροπλάνων που βρίσκονται εδώ και χρόνια στο Ελληνικό εντός της έκτασης της επένδυσης.

Ο κ. Τσατσαράγκος, μαζί με τους συνεργάτες του, Φίλιππο Περιμένη, συνταξιούχο Ιπτάμενο Μηχανικό, Κατερίνα Δράκου, πρώην αεροσυνοδό και υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων του ΠΟΛ.Κ.Ε.Ο.Α. και Βάσω Κόκκορη, πρώην συνοδό εδάφους και νυν υπεύθυνη επιμελητείας, μοιράστηκε μαζί μας ιστορίες, εμπειρίες, ευχάριστα και δυσάρεστα γεγονότα τα οποία έζησε κατά τη θητεία του στην εταιρία του Ωνάση, εμβληματικές στιγμές αλλά και όσα ονειρεύεται για το Μουσείο Πολιτικής Αεροπορίας.

Κύριε Τσατσαράγκο, τι ακριβώς είναι το ΠΟΛ.Κ.Ε.Ο.Α.;

Β.Τ.: Το ΠΟΛ.Κ.Ε.Ο.Α. είναι ένας Πολιτιστικός Οργανισμός που ιδρύθηκε το 1989. Τα προγράμματά του στόχευαν στη δημιουργική αξιοποιίηση του ελεύθερου χρόνου των μελών του και περιλάμβαναν δράσεις εταιρικής και κοινωνικής ευθύνης. Τότε φιλοδοξούσε να καλύψει το κομμάτι του πολιτισμού που αφορούσε την Ολυμπιακή Αεροπορία. Στο πικ του το ΠΟΛ.Κ.Ε.Ο.Α. είχε 9.200 μέλη. Σήμερα μετρά περίπου, τυπικά, σε οικονομικό επίπεδο,  4.000 μέλη. Όταν έκλεισε η Ολυμπιακή, περίπου 3.000 άνθρωποι «χάθηκαν» από τον Σύλλογο λόγω μετατάξεων και φυσικά, λόγω γήρανσης του πληθυσμού. Ο βασικός κορμός των μελών μας είναι συνταξιούχοι, πρώην εργαζόμενοι της Ολυμπιακής, ενώ έχουμε περίπου 700 μέλη που εργάζονται. Πρέπει να τονίσουμε ότι το ΠΟΛ.Κ.Ε.Ο.Α. δεν επιχορηγείται από πουθενά, ζούμε αποκλειστικά από τις συνδρομές των μελών μας.  Εκδίδουμε επίσης τριμηνιαίο περιοδικό με τον τίτλο «ΆΛΛΗ ΠΤΗΣΗ».

Από πότε ξεκινήσατε τις προσπάθειες για το Μουσείο;

Β.Τ.: Να ξεκαθαρίσουμε ότι αυτή τη στιγμή μουσείο δεν υπάρχει. Η πρώτη κίνηση του ΠΟΛ.Κ.Ε.Ο.Α. για Μουσείο καταγράφεται το 1994. Βλέπαμε λοιπόν ότι χανόταν πολύ σημαντικό, ιστορικό υλικό. Το 2001, αποφασίσαμε να πιέσουμε την Πολιτεία για να επισπευστεί η διαδικασία του ορισμού κάποιου χώρου για το μουσείο. Έτσι, με αφορμή την ημερομηνία της πρώτης πτήσης της Ολυμπιακής (6 Απριλίου 1957), εγκαινιάσαμε στις 6 Απριλίου 2011 εκθετήριο, ως προπομπό του Μουσείου, με περίπου 14.700 εκθέματα στο Δυτικό Αεροδρόμιο. Εκεί ήταν οι αφίξεις και οι αναχωρήσεις. Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν με την παρουσία πάρα πολλών ανθρώπων. Είχαμε επισκέψεις από σχολεία. Αυτό μας έδωσε μεγάλη προβολή. Η είσοδος ήταν ελεύθερη. Θέλαμε όμως να χωροθετηθεί από την Πολιτεία ένα κτίριο που θα γινόταν Μουσείο Πολιτικής Αεροπορίας. Από τη στιγμή που όλος ο χώρος του παλιού αεροδρομίου πουλήθηκε στη Lamda, το δικό μας μουσείο έπρεπε να φύγει. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι διασώθηκε το υπόστεγο «Παγόδα», το οποίο χτίστηκε από τους Άγγλους και χαρακτηρίστηκε ως νεότερο μνημείο με δική μας πρωτοβουλία μεταξύ άλλων κτιρίων που χαρακτηρίστηκαν έτσι. Αυτή τη στιγμή έχουμε γύρω στις 25.000 εκθέματα. Σώσαμε τα ιστορικά αεροσκάφη, τα οποία και παραχωρήσαμε στη Lamda για την αξιοποίησή τους. Μεταξύ των εκθεμάτων, που διατρέχουν την 90χρονη ιστορία της Πολιτικής Αεροπορίας, έχουμε τμήματα αεροσκαφών, στολές αεροσυνοδών, ιστορικά έγγραφα, φωτογραφίες και πολλά ακόμη αντικείμενα και κειμήλια, έργα τέχνης, έπιπλα του Ωνάση, Simulator κ.λπ.

Μέχρι να γίνει αυτή η συμφωνία όμως είχατε να αντιμετωπίσετε διάφορες δυσκολίες.

Β.Τ.: Από το 2018 έχουμε νομική εμπλοκή και δικαστήρια, τόσο με το κράτος όσο και με τη Lamda. Βρεθήκαμε 12 φορές σε δικαστικές αίθουσες, καταδικαστήκαμε πρωτόδικα, μας επιβλήθηκαν πρόστιμα, εγώ προσωπικά είχα και φυλάκιση 12 μήνες ως νόμιμος εκπρόσωπος του φορέα. Σε δεύτερο βαθμό ομως αθωώθηκα και το ΠΟΛ.Κ.Ε.Ο.Α. δικαιώθηκε. Από το 2018 λοιπόν πιέζουμε με μεγαλύτερη ένταση να χωροθετηθεί το μουσείο και, παράλληλα, να ενταχθεί το έργο στην πρώτη πενταετία των πρόδρομων εργασιών από τη Lamda. Έτσι, διαμορφώθηκε ένα θετικό κλίμα εξομάλυνσης της κατάστασης. Πρόσφατα είχαμε μία ιστορική συμφωνία με την εταιρία για τα αεροπλάνα. Η Lamda και προσωπικά ο κ. Οδυσσέας Αθανασίου, CEO της εταιρίας, μας εξέπληξε απαντώντας θετικά σε επιστολή μας να πάμε σε διάλογο, όλο αυτό είχε ως αποτέλεσμα την έναρξη της διαδικασίας, ενός διαλόγου που κράτησε ενάμιση χρόνο και έφερε αυτήν την εξέλιξη.

Εσείς πού στοχεύετε μέσα από όλη αυτή την προσπάθειά σας όσον αφορά το Μουσείο;

Β.Τ.: Αυτό που θέλουμε είναι να διασωθεί η ιστορικότητα του χώρου και όλου του πολιτισμικού αποτυπώματος που άφησε πίσω της η Ολυμπιακή. Η Ολυμπιακή Αεροπορία ήταν η εταιρία που έβαλε την Ελλάδα στον Παγκόσμιο χάρτη των αερομεταφορών, καθώς πέταξε στις πέντε ηπείρους και ισχυροποίησε τη θέση της χώρας στον κόσμο και την προώθησε ως τουριστικό προορισμό.

Τι σήμαινε τελικά το logo της Ολυμπιακής με τους έξι κύκλους;

Β.Τ.: Να αναφέρουμε πως αρχικά το logo της Ολυμπιακής ήταν πέντε κύκλοι με το σήμα του κόνδορα. Ο Ωνάσης όμως υποχρεώθηκε απο την ΔΟΕ να αλλάξει το logo της. Μετά από καταγγελία της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (ΔΟΕ), θεωρήθηκε ότι αυτό το logo ήταν αντιγραφή και ζητήθηκε η άμεση αντικατάστασή του. Ο Ωνάσης, που βρισκόταν εκτός Ελλάδος, ειδοποιήθηκε αμέσως και συγκάλεσε σύσκεψη του Δ/Σ, στην οποία όταν προσήλθε είπε για το θέμα αυτό: «Σηκώστε τους πέντε κύκλους και προσθέστε έναν έκτο που θα σημαίνει ότι η Ολυμπιακή ενώνει τις πέντε ηπείρους». Τότε όλοι τους έμειναν έκπληκτοι. Νωρίτερα, αναζητώντας λύσεις, έκαναν συσκέψεις, έψαχναν γραφίστες, ήταν όλοι πανικόβλητοι και ο Ωνάσης μέσα σε 15 δευτερόλεπτα έδωσε τη λύση.

Για την ιστορία, να πούμε ότι, το 1956, ο τότε Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, κάλεσε τους Αριστοτέλη Ωνάση και Σταύρο Νιάρχο, ζητώντας τους να επενδύσουν στον χώρο της Ναυτιλίας και Αεροπορίας. Ο Ωνάσης ανταποκρίθηκε και έτσι, από την ΤΑΕ (Τεχνικαί Αεροπορικαί Εκμεταλλεύσεις), προέκυψε η Ολυμπιακή Αεροπορία. Για την ΤΑΕ τότε δύο ήταν οι διεκδικητές, ο Σταύρος Νιάρχος και ο Αριστοτέλης Ωνάσης. Όταν ο πρώτος αποσύρθηκε από τη διεκδίκηση, ο Καραμανλής συνέχισε με τον μοναδικό ενδιαφερόμενο. Χαρακτηριστικό είναι ότι ρόλο διαπραγματευτή ανέλαβε ο τότε υπουργός Συγκοινωνιών Γεώργιος Ράλλης και η συμφωνία δεν άργησε να έρθει. Η ΤΑΕ μετονομάστηκε σε «Ολυμπιακή Αεροπορία» και στις 6 Απριλίου 1957 έκανε το παρθενικό της ταξίδι εκτελώντας το δρομολόγιο Αθήνα – Θεσσαλονίκη, με κυβερνήτη τον Παύλο Ιωαννίδη. Η Ολυμπιακή Αεροπορία έκλεισε με πολιτική απόφαση στις 29 Σεπτεμβρίου 2009.

Πείτε μας λίγα λόγια για τον Ωνάση.

Β.Τ.: Ο Ωνάσης ήταν ένας πανέξυπνος και πρωτοπόρος επιχειρηματίας. Αρκεί να πω ότι ακόμη και για τις στολές της εταιρείας του, προσλάμβανε κορυφαίους μόδιστρους για τον σχεδιασμό τους. Τα πληρώματά του έμεναν στα καλύτερα, πεντάστερα ξενοδοχεία, κατά τη διάρκεια των ταξιδίων. Ήταν από τους πρώτους που παρήγγειλε τα Boeing 747, αεροσκάφος που και σήμερα θεωρείται θαύμα της αεροναυπηγικής. Τη δεκαετία του ’70, ήθελε και πέτυχε να πετούν μαζί του οι celebrities. Ηθοποιοί, πολιτικοί, τραγουδιστές και πολλά ηχηρά ονόματα. Ήθελε να δώσει αυτή την αίγλη στην εταιρία. Ήταν ο διασημότερος Έλληνας. Σε διάφορα μέρη του κόσμου που ταξίδεψα, όπως στην Κούβα, θυμάμαι πως δεν ήξεραν την Ελλάδα και ήξεραν τον Ωνάση. Βασικό ρόλο βέβαια έπαιξε στην εικόνα του και η ερωτική του ζωή. Ήταν στην επικαιρότητα με κάθε του κίνηση, ιδιαίτερα οι ερωτικές του περιπέτειες.

Πρέπει να πούμε ότι δεν υπάρχει σήμερα επιχειρηματίας επιπέδου Ωνάση, τόσο οραματιστής. Είχε την οξυδέρκεια να παρατηρεί τους επιτυχημένους ανθρώπους και να παίρνει ιδέες, ώστε να τις εφαρμόζει στα δικά του δεδομένα. Όταν πήγε στην Αργεντινή, με ελάχιστα δολάρια στην τσέπη, δούλευε, μάζεψε χρήματα και έραψε ακριβό κοστούμι, ώστε να μπορεί να μπαίνει στους χώρους που σύχναζε η αστική τάξη. Εκεί παρατήρησε ότι οι γυναίκες κάπνιζαν και αμέσως κατάλαβε ότι αυτό θα διευρυνθεί. Αυτό ήταν και η αφορμή να δραστηριοποιηθεί επιχειρηματικά στην παραγωγή τσιγάρων.

Κύριε Περιμένη, εσείς πώς μπήκατε στην Ολυμπιακή και σε τι θέση; Είχατε προλάβει μάλιστα και τον Ωνάση, μιλήστε μας για εκείνον.

Φ.Π.: Ξεκίνησα το 1973, προερχόμενος από την Πολεμική Αεροπορία. Έδωσα εξετάσεις και έγινα ιπτάμενος μηχανικός. Εκπαιδεύτηκα και για χειριστής, όμως δεν χρειάστηκε ποτέ να βρεθώ σε αυτή τη θέση. Ο ιπτάμενος μηχανικός είναι στην ουσία άλλο ένα ζευγάρι μάτια μέσα στο αεροσκάφος και αυτό ενδυναμώνει την ασφάλεια. Έφυγα από την εταιρία το 2001 και αυτό που έχω να πω είναι ότι στην Ολυμπιακή είχαμε όλοι μας επαγγελματική συνείδηση και αυτό ήταν κάτι που μας το είχε περάσει ο Ωνάσης. Ιπτάμενο προσωπικό, εδάφους, εργάτες, ο οποιοσδήποτε, έδινε όλο του το είναι στη δουλειά. Επίσης, πάντα φεύγοντας για ταξίδι ένιωθα ότι το αεροπλάνο είναι εντάξει. Ένιωθα ασφάλεια.

Άλλο ένα πράγμα που μου έχει μείνει είναι το γεγονός ότι η άρτια εκπαίδευση που λάμβανε τόσο το ιπτάμενο προσωπικό, όσο και το προσωπικό εδάφους, δεν υπήρχε αλλού. Εγώ περνούσα εξετάσεις, για το ίδιο αεροπλάνο, κάθε έξι μήνες. Υγειονομικές, αλλά και όσον αφορά τις γνώσεις μου. Όλα αυτά σε διατηρούν σε μια κατάσταση που ασκείς το επάγγελμά σου χωρίς άγχος. Επίσης, τρεις φορές τον χρόνο, περνούσαμε εκπαιδεύσεις και γενικώς τίποτα δεν έμενε στην τύχη.

Ποια είναι η πιο έντονη ανάμνησή σας από την Ολυμπιακή Αεροπορία;

Φ.Π.: Θα σας πω μια ιστορία για να καταλάβουμε όλοι τον λόγο για τον οποίο αυτά τα αεροπλάνα πρέπει να σωθούν και γιατί επιμένουμε σε αυτό. Το 1978, με το 747, ζήσαμε ένα τρομερό περιστατικό. Με 405 επιβάτες, εμπόρευμα και καύσιμα, στην απογείωση για Νέα Υόρκη, συμβαίνει έκρηξη του ενός κινητήρα, ο οποίος έγινε κομμάτια. Το αεροπλάνο πέρασε πάνω από τη Νέα Σμύρνη και ξήλωσε κεραίες, ενώ έφτασε στο Κερατσίνι. Η Ολυμπιακή όμως ήταν κορυφαία στην ασφάλεια. Ο κυβερνήτης λοιπόν πήγε το αεροπλάνο στο όρος Αιγάλεω, σε χαμηλό υψόμετρο. Τότε παρατηρήθηκε ότι η θερμοκρασία του πέφτει και ότι αυτό μπορεί να σωθεί. Οποιοσδήποτε άλλος κυβερνήτης, θα είχε ρίξει ήδη το αεροπλάνο στη θάλασσα. Με πολύ προσεκτικές κινήσεις λοιπόν ο κυβερνήτης έκανε μια στροφή και το αεροπλάνο, μεταξύ Αίγινας και Πειραιά, άδειασε στη θάλασσα 100 τόνους καύσιμο, ελάφρυνε και με τους κατάλληλους ελιγμούς, αφού είχε χαθεί το βάρος, προσγειώθηκε. Κανείς δεν πίστευε ότι το αεροπλάνο αυτό δεν έπεσε. Για όλους είχε πέσει. Και γι’ αυτόν τον λόγο επιμένουμε να διατηρηθούν τα αεροπλάνα, ώστε να μείνει ζωντανή η ιστορία τους.

Κύριε Τσατσαράγκο, εσείς πώς ξεκινήσατε στην Αεροπορία;

Β.Τ.: Σπούδασα Μηχανικός Αεροσκαφών, με δικά μου χρήματα, γιατί προερχόμουν από φτωχή οικογένεια. Ήμουν ένα παιδί 21 ετών που δούλευε σε ένα μηχανουργείο και κάποια στιγμή, ο πατέρας μου είδε πως η Ολυμπιακή ζητά Τεχνικούς, μου είπε να κάνω αίτηση. Εγώ, βέβαια, δεν πίστευα με τίποτα πως θα με πάρουν. Μετά από εξετάσεις, μπήκα λοιπόν στην εταιρία. Ήταν για εμένα συγκλονιστικό ως γεγονός.

Από τότε, πολλές σημαντικές στιγμές έχουν χαραχθεί στη μνήμη μου για πάντα, όπως όταν κατέβαινε από το αεροσκάφος η Μαρία Κάλλας και την περίμενε ο Ωνάσης, όταν ήταν πια γνωστή η σχέση τους. Βλέπαμε μια ντίβα να κατεβαίνει και μέναμε με το στόμα ανοικτό. Εγώ προσωπικά τον Ωνάση δεν τον γνώρισα, τον είχα δει μόνο από μακριά, αλλά πάντα είχε αυτό το αγέρωχο στυλ, τη σιγουριά στο βήμα του εξέπεμπε αυτή την αίγλη.  Επίσης, ήμουν παρών με την επιστράτευση επί Χούντας και την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο. Έζησα την πτώση της Χούντας και την άφιξη των πολιτικών στο Ελληνικό. Δυνατή εικόνα, που έπαιξε σε όλον τον κόσμο. Στην Ελλάδα επέστρεφε η Δημοκρατία και εγώ ήμουν παρών στην επίσκεψη του Κλίντον, όταν επέστρεφαν οι Ολυμπιονίκες από την Ατλάντα με την Ολυμπιακή μας και πολλές ακόμη ιστορικές στιγμές, είτε θετικές είτε αρνητικές, μα σίγουρα ιστορικές για την Ελλάδα στιγμές. Ήμασταν από τους τυχερούς που τα ζήσαμε όλα αυτά από κοντά. Είχα ένα εξαιρετικό επάγγελμα που ποτέ δεν βαριόμουν.

Μάθαμε, κ. Τσατσαράγκο, ότι κάποια στιγμή η Ολυμπιακή Αεροπορία σας απέλυσε, λόγω του πολιτικού προσανατολισμού της οικογένειάς σας.

Β.Τ.: Πράγματι, με απέλυσε η Χούντα γιατί έμαθαν από τον φάκελο των κοινωνικών φρονημάτων ότι ο πατέρας μου πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση από τις γραμμές του ΕΛΛΑΣ. Επέστρεψα όμως χάρη στον Τεχνικό Διευθυντή. Η ιστορία έχει ως εξής:

Μια μέρα στη δουλειά με ενημέρωσαν ότι με ζητούν από το Γραφείο Προσωπικού. Έφυγα από την Τεχνική Διεύθυνση στο Ελληνικό και πήγα στο γραφείο του Διευθυντή Προσωπικού στην οδό Συγγρού 96. Μπαίνοντας στο γραφείο, χαιρέτησα λέγοντας: «Με ζητήσατε;». Χωρίς να σηκώσει καν το κεφάλι του του, καθώς έγραφε κάτι ο τότε διευθυντής προσωπικού, μου ζήτησε να υπογράψω ένα χαρτί και να κλείσω την πόρτα φεύγοντας. Το υπέγραψα χωρίς να το διαβάσω, βγαίνοντας από το γραφείο, συνειδητοποίησα ότι είχα υπογράψει την απόλυσή μου. Κόπηκαν τα πόδια μου. Αφού κατέβηκα με τα πόδια από τον τρίτο όροφο σκεπτόμενος, αποφάσισα να ανέβω ξανά και να ρωτήσω τον λόγο. Μου είπαν ότι τάχα πήραν παραπάνω άτομα και δεν γινόταν να παραμείνω. Απαίτησα να μάθω τον λόγο που χάνω τη δουλειά μου. Έτσι, ανέβηκα στον έκτο όροφο του διπλανού κτιρίου που ήταν η διοίκηση, ζητώντας να δω τον Γενικό Διευθυντή (Παρασκευά Ιωαννίδη). Η ιδιαιτέρα του όμως με συμβούλεψε: «Αυτήν την πόρτα να την χτυπήσεις τελευταία». Με την παραίνεσή της, πήγα πάλι στο Ελληνικό, στο Τεχνικό Διευθυντή Περικλή Αλάμαρα.

Το πάλεψα όμως δυναμικά και ο τότε Τεχνικός Διευθυντής, Περικλής Αλάμαρας, ακούγοντάς με να διαμαρτύρομαι έντονα, λέγοντας του ότι «Δεν μπορείτε να μου στερείτε το δικαίωμα να σταδιοδρομήσω στην πατρίδα μου επειδή γεννήθηκα στην Πολωνία» μου είπε τότε συγκινημένος ότι δεν είχε ιδέα γι’ αυτό και πως δεν ήθελε να πιστεύω πως διώκομαι από την ίδια την πατρίδα μου, ένας νέος άνθρωπος και μου ζήτησε να επιστρέψω κανονικά στη δουλειά μου. Δεν μου είπαν ποτέ τον πραγματικό λόγο. Μετά από πολλά χρόνια, ο ίδιος μου εκμυστηρεύτηκε ότι οι λόγοι ήταν πολιτικοί. Στην Ολυμπιακή λοιπόν τα χρόνια μου δεν ήταν ρόδινα, αλλά κρατάω μόνο τις θετικές αναμνήσεις.

Πώς άλλαξαν τα πράγματα όταν πέθανε ο Ωνάσης;

Β.Τ.: Άμεσα,δεν άλλαξε σχεδόν τίποτα, γιατί ο Ωνάσης είχε στελεχώσει έτσι την εταιρία, που όλοι μας λειτουργούσαμε με κεκτημένη ταχύτητα και δίναμε την ψυχή μας στην εταιρία. Όταν ταξίδευε ο επιβάτης στη business, ήταν λες και έμπαινε σε βραβευμένο εστιατόριο. Και αυτό γιατί ήμασταν πρώτα από όλα χαρούμενοι στη δουλειά μας. Οι μισθοί, τα ωράρια, οι συνθήκες, το κλίμα, όλα ήταν με το μέρος μας, ώστε να είμαστε προσηλωμένοι, να μην είμαστε κουρασμένοι και να αποδίδουμε όπως πρέπει στη δουλειά. Ο Ωνάσης έλεγε «η Ολυμπιακή είναι η σημαία της χώρας μου και θέλω όταν μπαίνει ο πελάτης να νιώθει ότι είναι στο σπίτι του». Αργότερα, όταν πέθανε, τα πράγματα συνέχισαν να είναι αισιόδοξα, όμως οι πολιτικοί θέλησαν να χρησιμοποιούν την εταιρία ως συμπληρωματικό μηχανισμό για την εκλογική τους επιχείρηση. Το σημαντικό όμως είναι ότι ο Ωνάσης παρέδωσε στο κράτος μία εταιρία των πέντε ηπείρων, με έναν υπερσύχρονο στόλο και περίπου 8.000 προσωπικό και το ελληνικό κράτος, αφού υπερδιπλασίασε το προσωπικό, υπονόμευσε το έργο και «κατάφερε» να την κλείσει.

Από την αίγλη της όμως, πώς έφτασε η εταιρία στο κλείσιμο;

Β.Τ.: Η πολιτική απόφαση για το κλείσιμο της Ολυμπιακής ήταν κακή για τη χώρα μας, ενώ υπήρχαν λύσεις. Άνθρωποι έφυγαν αναγκαστικά σε σύνταξη, χωρίς λόγο, στα 37 και 40 τους χρόνια. Να πούμε ότι έβαλαν τον τότε υπουργό Μεταφορών, κ. Χατζηδάκη να πει ότι η εταιρία μπαίνει μέσα 300 εκατ. ευρώ τον μήνα και πως χρωστάει πολλά εκατομμύρια ευρώ και πως κατηγορούμαστε ως χώρα για αθέμιτο ανταγωνισμό. Εμείς, πήγαμε μέχρι τις Βρυξέλλες και αποδείξαμε πως η Ολυμπιακή όχι απλώς δεν χρωστούσε, αλλά της όφειλε και το ίδιο το δημόσιο κάποια δις. Αργότερα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δικαίωσε την Ολυμπιακή Αεροπορία και απεφάνθη πως κακώς κατηγορήθηκε για κρυφές χρηματοδοτήσεις.

Πιστεύετε ότι θα υπάρξει κάποιος επιχειρηματίας με τη δυναμική του Ωνάση;

Β.Τ.: Μπορεί να υπάρξει, αρκεί να είναι οραματιστής και να βλέπει μπροστά όπως εκείνος.

Κ. Δράκου, εσείς, με την ιδιότητα της αεροσυνοδού, βρισκόσασταν το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητάς σας στα αεροσκάφη. Τι εμπειρίες έχετε να μοιραστείτε;

Κ.Δ.: Θυμάμαι πολύ χαρακτηριστικά έναν επιβάτη, ο οποίος στο αεροσκάφος από Νέα Υόρκη, με το που μπήκε έσκυψε και φίλησε το δάπεδο του αεροπλάνου, λέγοντας «Τώρα είμαι στην Ελλάδα». Καλώς ή κακώς, εμείς, το ιπτάμενο προσωπικό, είχαμε πιο άμεση επαφή με τους ανθρώπους που επέλεγαν την εταιρία.

Χαρακτηριστικά θυμάμαι τη Μελίνα Μερκούρη, σε πτήση Αθήνα – Θεσσαλονίκη, που ταξίδευε για τα «Πρέσπεια». Η Μελίνα ήταν άρρωστη και μου ζήτησε ένα ποτήρι νερό, για να πιει το φάρμακό της. Μόλις της το έδωσα, είπε και σε εμένα και στις υπόλοιπες αεροσυνοδούς: «Μη χάσετε ποτέ το χαμόγελό σας, θα ξέρετε ότι εσείς είστε οι πρέσβειρες της Ελλάδας. Οι επισκέπτες πρώτα βλέπουν εσάς και μετά την Ακρόπολη, τα μνημεία και τα νησιά μας».

Στην καμπίνα, προσφέραμε αγάπη και φιλοξενία και θεωρώ πως κυρίως σε αυτό ξεχώριζε η Ολυμπιακή, στην ελληνική ζεστασιά και τη φιλοξενία που προσφέραμε. Έκανα όπως όλοι, το κάτι παραπάνω, που οι ξένοι δεν το έβρισκαν σε άλλες εταιρίες του κόσμου. Το αεροπλάνο ήταν το σπίτι μου και η Ολυμπιακή η δεύτερη οικογένειά μου. Ήταν το όνειρό μου να γίνω αεροσυνοδός. Μπήκα μια κοπέλα 28 ετών, άπειρη και γεμάτη όνειρα και βγήκα μια γυναίκα open minded, γεμάτη εμπειρίες. Γέμισε η ζωή μου ποιότητα και, αν γύριζα τον χρόνο πίσω και υπήρχε η Ολυμπιακή, θα γινόμουν και πάλι ιπταμένη συνοδός στην Ολυμπιακή Αεροπορία.

Από την άλλη, η κ. Βάσω Κόκκορη βρισκόταν στο προσωπικό εδάφους. Εσάς λοιπόν κ. Κόκκορη τι σας έχει χαραχθεί περισσότερο στη μνήμη από τη θητεία σας στην Ολυμπιακή;

Β.Κ.: Αυτό που έχω να πω με σιγουριά είναι ότι η πλειοψηφία των εργαζομένων λατρέψαμε την Ολυμπιακή. Ξεκίνησα να δουλεύω εκεί το 1976, έναν χρόνο αφότου η Ολυμπιακή ήρθε στο δημόσιο. Στα έτη μεταξύ ‘96-‘98 ήμουν στο πρακτορείο της Ολυμπιακής στη Washington. Θυμάμαι κάποια στιγμή ερχόταν το Jumbo της Ολυμπιακής και έφερνε επίσημη επίσκεψη τον Παναγιώτατο Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Πήγα στη βάση «Andrews Air Force» μόνο και μόνο για να δω αυτόν τον «θεό» που κατέβαινε. Και δεν εννοώ τον Πατριάρχη, αλλά το Jumbo. Η Ολυμπιακή ήταν κομμάτι του ελληνισμού και εμένα μου έλειπε αυτό όταν ήμουν εκεί. Αν υπάρχει επόμενη ζωή και ξαναγεννιόταν η Ολυμπιακή Αεροπορία, θα ήθελα πάλι να ανήκω στο δυναμικό της.

Για το τέλος, θα ήθελα να ρωτήσω εσάς κ. Τσατσαράγκο, ως Πρόεδρο του Συλλόγου, ποιες είναι οι σχέσεις σας με το Ίδρυμα Ωνάση. Έχει συμβάλλει στις προσπάθειές σας για τη δημιουργία του Μουσείου Πολιτικής Αεροπορίας;

Β.Τ.: Οι σχέσεις μας με το Ίδρυμα Ωνάση ήταν πάρα πολύ καλές, μετά τον θάνατο του Αντιπροέδρου του Ιδρύματος, Παύλου Ιωαννίδη, που ήταν τοποθετημένος στο «Ίδρυμα Ωνάση» από τον ίδιο τον Αριστοτέλη Ωνάση. Οι σχέσεις ατόνισαν, όχι πάντως με δική μας ευθύνη. Για το Μουσείο δυστυχώς δεν είχαμε καμία βοήθεια, παρά το ότι τους ζητήσαμε τη στήριξή τους για τη διάσωση της ιστορίας της Ολυμπιακής Αεροπορίας και της χρυσής εποχής Ωνάση.