Μέθοδος Μοντεσσόρι: Όλα όσα πρέπει να ξέρεις για αυτή την εκπαιδευτική προσέγγιση

Τι είναι η μέθοδος Μοντεσσόρι και πώς μπορούμε να την εφαρμόσουμε στην καθημερινότητα του παιδιού μας; Τα χαρακτηριστικά ενός μοντεσσοριανού σχολείου και οι παιδικοί σταθμοί στα νότια που εφαρμόζουν το συγκεκριμένο σύστημα.

• 23/11/2023
• Κείμενο: Χριστίνα Μορφογένη

Πιθανότατα έχετε ακούσει για τη μέθοδο Μοντεσσόρι, από άλλους ως μια «παράξενη» εκπαιδευτική προσέγγιση που δίνει απόλυτη ελευθερία στα παιδιά και από άλλους ως μια πρωτοποριακή φιλοσοφία που δημιουργεί ικανούς και ευτυχισμένους ανθρώπους.

Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για μία μέθοδο με επίκεντρο τα παιδιά, που βασίζεται στη βιωματική και αυτοπαρακινούμενη μάθησή τους, από τη γέννηση, έως την ηλικία των 18 ετών, και συμβάλλει στη φυσική, συναισθηματική, διανοητική και ηθική εξέλιξή τους.

Τι είναι η μέθοδος Μοντεσσόρι

Η μέθοδος Μοντεσσόρι αναπτύχθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από την Ιταλίδα γιατρό και παιδαγωγό Μαρία Μοντεσσόρι και εφαρμόζεται πλέον σε πολλά ιδιωτικά νηπιαγωγεία και σχολεία σε όλο τον κόσμο.

Το Μοντεσσοριανό σύστημα εκπαίδευσης ή αλλιώς Μοντεσσοριανή αγωγή, προωθεί την ανεξαρτησία των παιδιών, δίνοντάς τους την ελευθερία να δράσουν και να κινηθούν σε ένα κατάλληλα προετοιμασμένο περιβάλλον, που ενθαρρύνει την ανάπτυξη με βάση τα εξελικτικά στάδια σωματικής, ψυχικής και διανοητικής ικανότητας των παιδιών.

Πέρα από την παροχή γνώσεων, συμβάλλει στη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας, ικανής να διαχειριστεί τα όμορφα και τα άσχημα συμβάντα της ζωής, καθώς αποτελεί έναν τρόπο ζωής.

Τα χαρακτηριστικά του μοντεσσοριανού σχολείου

• Οι τάξεις είναι μεικτές ηλικιακά, με παιδιά από 2,5 έως 9 ετών, τα οποία έχουν ισάξιο ρόλο και βοηθούν το ένα το άλλο. Τα μικρότερα παιδιά πασχίζουν να κατακτήσουν δεξιότητες εμπνεόμενα από τα μεγαλύτερα, που γίνονται πρότυπά τους και τα μεγαλύτερα παιδιά, αποκτούν αυτοπεποίθηση με την επιβεβαίωση των κατακτήσεων τους, τις οποίες μοιράζονται με τα μικρότερα μαθαίνοντας έτσι την αλληλεγγύη.
• Τα παιδιά ενθαρρύνονται να επιλέγουν τις δραστηριότητες με τις οποίες θα ασχοληθούν, ανάλογα με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους. Η μοντεσσοριανή φιλοσοφία δείχνει εμπιστοσύνη στο παιδί και το παιδί εμπιστοσύνη στον εαυτό του και τις επιλογές του.
• Τα μαθήματα πραγματοποιούνται σε αδιάλειπτους χρονικούς «κύκλους εργασίας» (η διδασκαλία συνεχίζεται για τρεις ώρες, στη διάρκεια των οποίων τα παιδιά μπορούν να κινούνται ελεύθερα μέσα στην τάξη).
• Η δασκάλα ή ο δάσκαλος δεν κάθεται σε έδρα, αλλά περιφέρεται ανάμεσα στους μαθητές και επεμβαίνει μόνο όταν απαιτείται.
• Τα παιδιά ενθαρρύνονται να αναζητούν τα γνωστικά αντικείμενα που τους ελκύουν και να τα μελετήσουν επειδή πραγματικά το επιθυμούν.
• Οι αίθουσες είναι έτσι διαμορφωμένες, ώστε να είναι θελκτικές για τα παιδιά, αλλά και λειτουργικές (όλα τα αντικείμενα στο κατάλληλο ύψος, μέγεθος, κ.λπ.).
• Η παραμονή για τρία ή και τέσσερα χρόνια στην ίδια τάξη, επιτρέπει στο παιδί να δημιουργήσει ρίζες ασφάλειας, να καλλιεργήσει την αυτοπεποίθηση και την ανεξαρτησία του, αλλά και την ουσιαστική σύνδεση με τα άλλα παιδιά και τους παιδαγωγούς.
• Δεν υπάρχουν έπαινοι και βραβεία, οπότε ο ανταγωνισμός αποδυναμώνεται. Κίνητρο της μάθησης γίνεται η διαδικασία και η γνώση, ενώ κίνητρο της συνεργασίας είναι η χαρά της προσφοράς και της επιβεβαίωση των ήδη κατακτημένων γνώσεων.
• Κάθε παιδί δουλεύει στον δικό του ρυθμό. Οι «γρήγοροι» δεν μένουν πίσω και ο «αργοί» δεν πιέζονται. Υπάρχει δυνατότητα για εργασία σε ομάδες ή ατομικά.
• Τα παιδιά μαθαίνουν να λειτουργούν με ελευθερία και όρια. Η πειθαρχία δεν επιβάλλεται, αλλά επιλέγεται από το παιδί που την εφαρμόζει. Η ελευθερία δίνει στο παιδί αξιοπρέπεια, το δυναμώνει και του επιτρέπει να ξεδιπλωθεί. Να ανακαλύψει τον εαυτό του και να βάλει γερά θεμέλια στην προσωπικότητά του. Μέσα από τα όρια, τα παιδιά μαθαίνουν να ελέγχουν τις κινήσεις του σώματός τους, να αποφασίζουν ανάλογα με τις επιλογές που έχουν, να προσαρμόζονται στις κοινωνικές προσδοκίες και να φέρονται στους άλλους με σεβασμό. Τα όρια αλλάζουν καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν. Δίνεται τόση ελευθερία, όση μπορεί να διαχειριστεί κάθε παιδί. Χρειάζεται χρόνος και εξάσκηση.

Τα όρια που μπαίνουν προκειμένου να υπάρξει ελευθερία είναι:

• Σεβασμός στο υλικό που χρησιμοποιούν
• Σεβασμός στο δικαίωμα των άλλων να συγκεντρωθούν σε αυτό που κάνουν
• Επιλογή δραστηριότητας ή υλικού εφόσον τους έχει γίνει παρουσίαση πάνω σε αυτό
• Τακτοποίηση του υλικού αφού το έχουν χρησιμοποιήσει, ώστε να είναι στη συνέχεια διαθέσιμο για τους υπόλοιπους

Η ελευθερία με όρια, μεταξύ άλλων εκφράζεται μέσα από την έλλειψη βαθμών και εργασιών για το σπίτι και την απουσία τεστ.

Σχολεία στα νότια προάστια που ακολουθούν τη μέθοδο Μοντεσσόρι

Montessori Roots, Νέα Σμύρνη
Tο Montessori roots είναι ένα μοντεσσοριανός βρεφονηπιακός σταθμός, όπου τα παιδιά βιώνουν την αλληλεπίδραση με ένα περιβάλλον κατάλληλα προσαρμοσμένο στις αναπτυξιακές τους ανάγκες, με την κατεύθυνση εκπαιδευμένου προσωπικού. Στόχος το παιδί να μπορεί να κινηθεί ελεύθερα, να πειραματιστεί και να εξερευνήσει, ικανοποιώντας την έμφυτη περιέργεια και ανάγκη του για μάθηση. Η βρεφική κοινότητα υποδέχεται παιδιά από 13 μηνών μέχρι και 3 ετών που διαθέτουν ανεξάρτητη και σταθερή βάδιση, ενώ το «Σπίτι των Παιδιών» αποτελεί ένα κατάλληλα προετοιμασμένο περιβάλλον για παιδιά από 2,5 έως 6 ετών.
Νικολάου Πλαστήρα 45, Νέα Σμύρνη
Τηλ. 2109323680

Μοντεσσοριανό Σπίτι Γλυφάδας, Γλυφάδα
Το 2017 το Μοντεσσοριανό Σπίτι Αλίμου μεταφέρθηκε σε προσωρινό κτίριο στη Γλυφάδα και από τον Σεπτέμβριο του 2021 εγκατστάθηκε σε ειδικά σχεδιασμένο νεόδμητο κτίριο, στην Άνω Γλυφάδα. Στο Μοντεσσοριανό Σπίτι Γλυφάδας λειτουργεί Βρεφική μονάδα (Η Φωλιά + Η Παιδική Κοινότητα), Προσχολικό Κέντρο και Νηπιαγωγείο (Το Σπίτι των Παιδιών), καθώς και Απογευματινό Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης, όπου φιλοξενούνται παιδιά από 5 μηνών ως 6 ετών, καθώς και μεγαλύτερα παιδιά (6-12 ετών) στο πρόγραμμα απογευματινών δραστηριοτήτων.
Αρχιμήδους 32A, Γλυφάδα
Τηλ: 2109885838

Η Δική Μας Παρέα, Βάρη
Πρόκειται για Παιδικό Σταθμό και Νηπιαγωγείο, που εφαρμόζει ένα σύστημα μάθησης βασισμένο στο Μοντεσσοριανό εκπαιδευτικό μοντέλο, προσαρμοσμένο στα ελληνικά δεδομένα εκπαίδευσης. Στο πρόγραμμα του σχολείου έχει ενταχθεί η βιωματική μέθοδος διδασκαλίας CLIL (Content and Language Integrated Learning), σύμφωνα με την οποία θεματικές δραστηριότητες της προσχολικής εκπαίδευσης γίνονται στην αγγλική γλώσσα, κάτι που βοηθά τα παιδιά να χρησιμοποιούν τα αγγλικά με φυσικό τρόπο.
Δήλου 9, Βάρη
Τηλ. 2108950215

Πρότυπος Παιδικός Σταθμός και Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης Μπουρμπουλήθρες, Καλλιθέα
Με πίστη στο παιδοκεντρικό σύστημα, στις αρχές της Μαρίας Μοντεσσόρι και στη σωματική άσκηση, το πρότυπο κέντρο φιλοξενεί παιδιά 2-9 χρονών. Στόχο, τα παιδιά να μαθαίνουν να είναι υπεύθυνα για την προσωπική τους υγιεινή και την τακτοποίηση των προσωπικών τους αντικειμένων, αλλά πάνω απ’ όλα, να εκφράζονται ελεύθερα και παίζουν πολύ.
Ο παιδικός σταθμός λειτουργεί μάλιστα με διπλό ωράριο: πρωινό 7:30πμ.-4μμ. και απογευματινό 3μμ.-9μμ., ώστε να εξυπηρετηθούν και οι γονείς που δουλεύουν τα απογεύματα.
Σαπφούς 127, Καλλιθέα
Tηλ. 2130289290

Πώς θα εφαρμόσετε τις αρχές της μεθόδου Μοντεσσόρι στο σπίτι

Μέσω της συμβουλευτικής γονέων, οι αρχές της μεθόδου Μοντεσσόρι μπορούν να εφαρμοστούν στην καθημερινότητα, ώστε ως γονείς να κατανοήσουν καλύτερα τις ανάγκες των παιδιών τους και παράλληλα, να επιτευχθεί η υγιής ανάπτυξη των παιδιών, ωθώντας τα να εξερευνήσουν, να αναλάβουν ευθύνες και να διδαχθούν την πειθαρχία με τρόπο φυσικό, μέσα από εσωτερικά κίνητρα.

Ο σεβασμός προς την προσωπικότητα του παιδιού, η ενθάρρυνση της μάθησης μέσω της έρευνας και της θετικής ανταπόκρισης στα καθημερινά του κατορθώματα με τρόπο που να εστιάζει στην απόλαυση που αντλεί το ίδιο το παιδί μέσα από αυτά, και όχι στην επιβράβευση από εσάς, είναι μερικές από τις αρχές της μεθόδου που μπορείτε να ενσωματώσετε στην ανατροφή του παιδιού και στην καθημερινότητά σας.