Γιάννης Χατζήμπεης: Ο πρωτοπόρος αθλητής που διδάσκει στα παιδιά τον σεβασμό στην αναπηρία

Ξεκίνησε ως παιδί από την κολύμβηση, αψήφησε όσους του έλεγαν ότι δεν μπορούσε να πετύχει και εγινε ο πρώτος Έλληνας αθλητής με αναπηρία που ολοκλήρωσε τον μαραθώνιο αγώνα Τριάθλου Ironman. Ως motivational speaker σήμερα, ενοχλείται από τις ταμπέλες του «ήρωα» και διδάσκει σε παιδιά και εφήβους τη συμπεριληπτικότητα, την κατανόηση και, τελικά, την αληθινή επικοινωνία.  

• 16/09/2024
• Κείμενο: Εμμανουέλα Ρουσσάκη
• Φωτογραφίες: Δημήτρης Τσιρόπουλος

Απόγευμα Τετάρτης, με 40 σχεδόν βαθμούς. Φτάσαμε στο γήπεδο του Αθλητικού Ομίλου Βουλιαγμένης, ένα πραγματικό διαμαντάκι, κρυμμένο μέσα στα δέντρα στο Καβούρι. Ευτυχώς, στο καφέ του γηπέδου έχει σκιά και φυσάει ένα ελαφρύ αεράκι. Η ομάδα ποδοσφαίρου στήνει τα τέρματά της κι εμείς καθόμαστε σε ένα μικρό τραπεζάκι σε μια γωνία. Ο υπάλληλος μάς ρωτάει αν είμαστε μέλη της ομάδας. «Όχι», του λέμε, «έχουμε μια συνέντευξη με τον κύριο Χατζήμπεη». «Τον Γιάννη;» απαντάει και μας κάνει νόημα ότι κατάλαβε.

Λίγο αργότερα, καταφθάνει και ο ίδιος ο Γιάννης με το μηχανάκι του. Μας χαιρετάει εγκάρδια και σπεύδει να παραγγείλει νερά και πορτοκαλάδες. «Είναι πολύ βασικό να ενυδατωνόμαστε, ειδικά με αυτή τη ζέστη», μας λέει με ύφος που θυμίζει «μπαμπά». Χαιρετάει γνωστούς και φίλους που κάθονται στα γύρω τραπέζια, τους παίκτες της ομάδας και τον προπονητή. «Παίζει και ο γιος μου ποδόσφαιρο εδώ, αλλά τώρα λείπει με την ομάδα του πινγκ πονγκ», μας εξηγεί. «Λοιπόν, τι λέτε, ξεκινάμε;» τον ρωτάω.

Μπορώ να σας ρωτήσω αν η αναπηρία σας είναι εκ γενετής ή αν την αποκτήσατε λόγω κάποιου ατυχήματος ή προβλήματος υγείας;

Είναι εκ γενετής. Είμαι το τέταρτο παιδί μιας οικογένειας με πέντε παιδιά. Ήμουν πολύ τυχερός γιατί οι γονείς μου δεν με αντιμετώπισαν καθόλου διαφορετικά από τα αδέλφια μου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι μου αγόρασαν ποδήλατο χωρίς δεύτερη σκέψη, όπως έκαναν και για τα αδέλφια μου. Με υποστήριξαν πάρα πολύ, και έτσι έμαθα από μικρός να κάνω πράγματα και να είμαι αυτόνομος: να δένω τα κορδόνια μου, να παίζω…

Πότε αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τον αθλητισμό; Ποια ήταν τα πρώτα βήματα και ποιες δυσκολίες συναντήσατε;

Από μικρός ήμουν δραστήριος και κινούμουν πολύ. Ξεκίνησα να κάνω κολύμβηση κυρίως για «ιατρικούς λόγους», ήταν μια καλή άσκηση για το χέρι μου. Άρχισα στο Ολυμπιακό Κολυμβητήριο στο Ζάππειο, σε ομάδα με παιδιά που δεν είχαν αναπηρία. Κολύμπησα για ενάμιση χρόνο, αλλά εκείνη την εποχή ήταν πολύ δύσκολο να ενταχθείς. Οι προπονητές δεν είχαν τις γνώσεις για να με υποστηρίξουν, και τελικά με απομάκρυναν επειδή δεν ήμουν «ανταγωνιστικός» σε σχέση με τα άλλα παιδιά και δεν υπήρχε η προοπτική να συμμετάσχω σε αγώνες.

Έτσι, άρχισα να παίζω μπάσκετ, όπου ήμουν πολύ καλός. Έμπαινα στην πεντάδα, αλλά δούλευα πάρα πολύ μόνος μου, γιατί καταλάβαινα ότι υστερούσα σε σχέση με τους άλλους. Ήθελα να είμαι ανταγωνιστικός και να συμμετέχω. Εκείνη την εποχή είχα έναν εξαιρετικό γυμναστή, τον Νάσο Ιατρίδη, ο οποίος ήταν και τεχνικός σύμβουλος στην Ολυμπιακή Επιτροπή. Εγώ ήθελα να γίνω προπονητής, αλλά μου εξήγησε ότι, δυστυχώς, πρέπει να είσαι αρτιμελής για να μπεις στη γυμναστική ακαδημία.

Σταμάτησα να παίζω μπάσκετ στο λύκειο λόγω των πανελλαδικών εξετάσεων. Πέρασα οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, και αργότερα ξεκίνησα ξανά την κολύμβηση. Ένας πολύ καλός φίλος, ο Νίκος Πατεράκης, μου γνώρισε τους αγώνες για άτομα με αναπηρία, και έτσι συμμετείχα σε ένα πανελλήνιο πρωτάθλημα. Ειδικεύτηκα στα 100 μέτρα πεταλούδα και διακρίθηκα σε αυτό το αγώνισμα. Το 1998 έφτασα να είμαι 6^ος στον κόσμο στους αγώνες που έγιναν στη Νέα Ζηλανδία. Αυτή η επιτυχία με βοήθησε να πάρω μια υποτροφία μετά το πανεπιστήμιο, και έτσι πήγα στην Αυστραλία, όπου έκανα Master στο “Sports Management”.

Το 2012-2013 ξεκίνησα να ασχολούμαι με το τρίαθλο, το οποίο απαιτεί πολλή δουλειά, 750 μέτρα κολύμβηση, 20 χιλιόμετρα ποδηλασία και 5 χιλιόμετρα τρέξιμο. Το ποδήλατο ήταν το σημείο στο οποίο υστερούσα, αλλά κατάφερα να βγω 7ος στην Ευρώπη. Εκείνη την εποχή, επειδή κατάλαβα ότι δεν θα μπορούσα να προκριθώ στους Παραολυμπιακούς του Ρίο, αποφάσισα να δοκιμάσω το Ironman. Για να δω αν μπορούσα να τα καταφέρω, έτρεξα τον Μαραθώνιο της Αθήνας με έξι εβδομάδες προπόνηση και είδα ότι μπορούσα να τον ολοκληρώσω. Το μόνο που έμενε ήταν να καλύψω τα 180 χιλιόμετρα ποδηλασίας.

Προσαρμόζοντας την προπόνησή μου κατάλληλα, υπήρχαν πολλές φορές που έφευγα από τη Βούλα με το ποδήλατο, πήγαινα στο Σούνιο, γύριζα και ξαναπήγαινα. Κάπως έτσι τον Ιούλιο του 2014 βρέθηκα στη Φρανκφούρτη, να συναγωνίζομαι περίπου 3.000 αθλητές. Νομίζω ότι ήμουν ο μόνος αθλητής με αναπηρία και έγινα ο πρώτος και μοναδικός Έλληνας αθλητής που το κατάφερε.

Πότε και πώς «συμφιλιωθήκατε» με την αναπηρία σας; Υπήρξαν δύσκολα στάδια σε αυτό το ταξίδι ή ήταν εξαρχής ομαλό;

Η οικογένειά μου ήταν πολύ υποστηρικτική, και σίγουρα αυτό με βοήθησε, αλλά δεν ήταν πάντα εύκολο. Κάποια στιγμή στο δημοτικό, αναγκάστηκα να αλλάξω σχολείο. Τα παιδιά με κορόιδευαν πολύ, ο δάσκαλος δεν ήταν υποστηρικτικός, και ένιωθα πολύ μόνος. Δεν το μοιραζόμουν με τους γονείς μου, γιατί δεν ήθελα να τους στεναχωρώ, αλλά το κατάλαβαν και το έψαξαν. Ήρθαν στο σχολείο, ρώτησαν και με άλλαξαν. Όταν πήγα σε άλλο σχολείο, τα πράγματα ευτυχώς ήταν πολύ διαφορετικά.

Για να είμαι ειλικρινής, από πολύ νωρίς είχα πει στον εαυτό μου ότι «έτσι είμαι και σ’ όποιον αρέσω». Πολλές φορές στην εφηβεία αναρωτήθηκα γιατί συνέβη σε μένα ή ένιωθα ευάλωτος. Όταν είσαι έφηβος, είσαι έτσι κι αλλιώς ευάλωτος. Όμως, ένα χαρακτηριστικό μου ήταν ότι προσπαθούσα να αντιστρέψω την κατάσταση. Έλεγα στον εαυτό μου ότι αν μια σχέση δεν προχωράει λόγω πέντε δαχτύλων, τότε δεν θα ήταν αληθινή και, επομένως, δε με ενδιαφέρει.

Μετά από πολλές περιπέτειες, στα 18-19 βρέθηκα στη Γαλλία και αγόρασα ένα κοσμητικό χέρι. Ήμουν πολύ μπερδεμένος τότε, αλλά τελικά αποφάσισα να μην το φοράω. Μάλιστα, μερικές φορές σκέφτομαι ότι μπορεί να χρησιμοποίησα το χέρι μου σαν ένα είδος «φίλτρου» για να βρω τους ανθρώπους που πραγματικά ενδιαφέρονται για μένα. Όταν βρισκόμουν σε μια παρέα, το άφηνα επίτηδες εκτεθειμένο πάνω στο τραπέζι ή σε κάποιο άλλο σημείο, και γυρνούσα από την άλλη, ώστε ο κόσμος να έχει χρόνο να το περιεργαστεί και να το συνηθίσει.

Τι κάνουμε λάθος όταν συζητάμε για τους ανθρώπους με αναπηρία; Σας ενοχλεί όταν ακούτε να χρησιμοποιούνται όροι όπως «μαχητής», «ήρωας» και όλα αυτά τα κλισέ;

Με ενοχλούν όλες αυτές οι ταμπέλες, οι χαρακτηρισμοί και οι «μαγικές ιδιότητες» που αποδίδονται σε άτομα με αναπηρία. Ο όρος «άτομα με ειδικές ανάγκες» είναι πλέον αδόκιμος, διότι έτσι θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και οι ηλικιωμένοι, οι έγκυες κ.ο.κ. Χαρακτηρισμοί όπως «ήρωες της ζωής» και τα λοιπά… Αυτά δεν υπάρχουν. Είμαστε απλά άτομα με αναπηρία. Το να το πει κάποιος δεν με κάνει να αισθάνομαι μειωμένος. Μάλιστα, γι’ αυτό μου αρέσει τόσο πολύ να μιλάω με τα παιδιά, γιατί μιλούν με αθωότητα και χωρίς φίλτρο.

Θυμάμαι χαρακτηριστικά, σε μία από τις επισκέψεις μου σε σχολείο, ένα κοριτσάκι με κοίταξε και μου είπε πολύ αυθόρμητα: «Κύριε, το χέρι σας μου μοιάζει με γλυκοπατάτα». Άλλα παιδιά μου έχουν πει ότι μοιάζει με πύραυλο. Αυτό δεν μου δημιουργεί κανένα κόμπλεξ ή αίσθημα κατωτερότητας. Είναι φυσικό οι άνθρωποι — και πόσο μάλλον τα παιδιά — να είναι περίεργοι. Νιώθω άνετα να ικανοποιώ την περιέργειά τους και να προχωράμε παρακάτω.

Ας μιλήσουμε λίγο για την ταινία “Τα Όριά Μας”. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να τη δημιουργήσετε;

Στην ταινία αποτυπώνονται η προπόνηση, ο κόπος, οι δυσκολίες και, τελικά, η συμμετοχή μου στο Ironman. Είναι μια ταινία που άργησε αρκετά να βγει, καθώς αντιμετωπίσαμε πολλές δυσκολίες, όπως η έλλειψη πόρων. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο εξαιρετικός Δημήτρης Γατζουζάκης. Η μεγαλύτερη αναγνώριση ήρθε όταν βραβεύτηκε ως μία από τις καλύτερες αθλητικές ταινίες στον κόσμο στο Φεστιβάλ του Μιλάνου. Αυτή η διάκριση μας έδωσε μεγάλο κουράγιο, καθώς πρόκειται για μια ταινία πολύ εκπαιδευτική, και με αφορμή αυτό, μας παρότρυναν να τη δείξουμε σε σχολεία.

Έτσι, ξεκίνησαν οι επισκέψεις σε σχολεία όλων των βαθμίδων. Σε κάθε προβολή παρευρίσκομαι και εγώ, και μετά την ταινία κάνουμε μια συζήτηση με τα παιδιά. Μαθαίνουμε για την αξία της συμπεριληπτικότητας, τον σεβασμό στη διαφορετικότητα και τα οφέλη του αθλητισμού. Μέχρι σήμερα, την ταινία έχουν παρακολουθήσει περισσότεροι από 30.000 μαθητές και εκπαιδευτικοί σε όλη την Ελλάδα. Κάνουμε προβολές και στην επαρχία, και μάλιστα υπάρχει μεγάλη ζήτηση, αλλά λόγω της απόστασης είναι κάπως δύσκολο. Γι’ αυτό δημιουργήσαμε ένα site (chatzimpeis.com), όπου υπάρχει διαθέσιμο πολύ υλικό και μπορεί να γίνει πιο άμεση επικοινωνία. Συνεργαζόμαστε επίσης με κάποιες κινηματογραφικές αίθουσες, όπως τα Village στο Μαρούσι και στου Ρέντη, το σινεμά Ατλαντίς, τον Δαναό και τα Option Cinemas.

Στις συζητήσεις που κάνετε μετά από την προβολή της ταινίας, πώς παρουσιάζετε στα παιδιά το μήνυμα της συμπεριληπτικότητας; Πώς εξελίσσεται μια τυπική παρουσίαση-συζήτηση;

Μου αρέσει πάρα πολύ που τα παιδιά ρωτούν τα πάντα χωρίς φίλτρα. Έχουν μια αγνότητα στις ερωτήσεις τους, και εγώ τα ενθαρρύνω να ρωτούν ό,τι θέλουν. Με ρωτούν πολλές φορές λειτουργικά πράγματα, όπως πώς κάνω ποδήλατο, και τους εξηγώ ότι έχω κάνει κάποιες προσαρμογές. Τους δείχνω πώς δένω τα κορδόνια μου, φέρνω μια μπάλα και παίζω μαζί τους βόλεϊ ή μπάσκετ, ή τους δείχνω πώς ντρίμπλαρα και σούταρα. Έτσι, το μήνυμα γίνεται βιωματικό.

Η συζήτηση όμως αλλάζει ανάλογα με την ηλικία. Συζητάμε διαφορετικά πράγματα με παιδιά του Δημοτικού σε σχέση με τα παιδιά του Γυμνασίου ή του Λυκείου. Τα κεντρικά θέματα είναι πάντα η αξία της συμπερίληψης, του σεβασμού και τα οφέλη που μπορεί να προσφέρει ο αθλητισμός. Ωστόσο, με τα μεγαλύτερα παιδιά μιλάω και για τις προσωπικές μου εμπειρίες, όπως οι σχέσεις και οι απορρίψεις που έχω βιώσει, πώς με επηρέασαν και πώς κατάφερα να τις ξεπεράσω.

Ποιες είναι γενικά οι εντυπώσεις σας από τις αλληλεπιδράσεις σας με τα παιδιά, και πώς πιστεύετε ότι επηρεάζει την αντίληψή τους για την αναπηρία αλλά και για τον ίδιο τους τον εαυτό;

Νομίζω ότι τους ενδυναμώνει πάρα πολύ, ειδικά όταν τα παιδιά, που πολλές φορές λένε «κουράστηκα» ή «δεν θέλω», βλέπουν τι μπορεί να καταφέρει ένας άνθρωπος με αναπηρία. Αυτό τους δίνει κουράγιο και αυτοπεποίθηση. Είναι μεγάλη βοήθεια όχι μόνο για τα παιδιά με αναπηρία που έχω συναντήσει, αλλά και για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Το μήνυμα που περνάει είναι ότι, αν έχεις επιμονή και δουλέψεις σκληρά, μπορείς να προχωρήσεις και να πετύχεις πράγματα. Ίσως να μην τα κάνεις το ίδιο καλά με άλλους, αλλά μπορείς να φτάσεις σε ένα υψηλό επίπεδο.

Τη βαθιά επιρροή που έχουν όλα αυτά τα «βιωματικά μαθήματα» στα παιδιά μού την μεταφέρουν και οι εκπαιδευτικοί. Έχει τύχει να με πάρουν τηλέφωνο αρκετές μέρες μετά την προβολή για να μου πουν ότι τα παιδιά ακόμα συζητούν μεταξύ τους για αυτήν την εμπειρία ή ότι έχουν αλλάξει οι σχέσεις τους, ειδικά στον τρόπο που αντιμετωπίζουν συμμαθητές με δυσκολίες ή με αναπηρία.

Μια φορά πήγα για προβολή και συζήτηση σε ένα Επαγγελματικό Λύκειο και μου είπαν «εμείς είμαστε ΕΠΑΛ, δεν πρόκειται να κάνουμε και πολλά», κάτι που με ξάφνιασε. Είδα νέους που ένιωθαν παιδιά ενός «κατώτερου Θεού» και αυτό με έκανε να θέλω ακόμα περισσότερο να τους δείξω ότι τίποτα τέτοιο δεν ισχύει. Για μένα, είναι πολύ σημαντικό να μην παρατάς κανέναν. Και να σου πω κάτι, δεν έχεις την πολυτέλεια να το κάνεις, γιατί τα παιδιά είναι λίγα πλέον. Αν δεν προσέξουμε τους νέους, τότε τι κάνουμε;

Ποιο είναι τελικά το μεγαλύτερο μάθημα που πήρατε εσείς από τα παιδιά κατά τη διάρκεια των διαλέξεών σας στα σχολεία;

Κάθε μέρα μαθαίνω πολλά από τα παιδιά. Για μένα, είναι μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης, παρακίνησης και μάθησης. Μαθαίνω καλύτερα τόσο τον εαυτό μου όσο και τους άλλους. Πολλές φορές λειτουργούν σαν ένας αυθεντικός καθρέφτης. Όσο κουρασμένος κι αν είμαι, μου φτιάχνουν τη μέρα, και μετά από τις προβολές και τις συζητήσεις αισθάνομαι πιο γεμάτος. Νιώθω ότι δίνω στα παιδιά ιδέες και ίσως ένα όραμα για το αύριο. Πολλά παιδιά σήμερα είναι απογοητευμένα, αλλά με βλέπουν και λένε: «Ορίστε κάποιος που ξεκίνησε τη ζωή του με γκολ από τα αποδυτήρια και έκανε τόσα πράγματα. Μπορούμε κι εμείς να κάνουμε ακόμα περισσότερα».