ΑΡΧΕΛΩΝ: Μια μέρα στο μοναδικό ελληνικό κέντρο διάσωσης θαλάσσιων χελωνών, στη Γλυφάδα
Το Κέντρο Διάσωσης Θαλάσσιων Χελωνών του συλλόγου «ΑΡΧΕΛΩΝ» λειτουργεί στην 3η Μαρίνα Γλυφάδας από το 1994 και είναι το μόνο στην Ελλάδα και ένα από τα μεγαλύτερα της Μεσογείου. Επισκεφτήκαμε το ιδιαίτερο αυτό νοσοκομείο και μιλήσαμε με τους ανθρώπους που φροντίζουν ακούραστα τραυματισμένες και άρρωστες θαλάσσιες χελώνες, που φτάνουν εδώ από όλη τη χώρα, 365 μέρες τον χρόνο.
- 04/10/2024
Τέλη Σεπτεμβρίου αλλά έχει ακόμα αφόρητη ζέστη. Μπαίνω με το αμάξι στο parking της 3ης Μαρίνας Γλυφάδας και οδηγώντας προς τον βραχίονα συναντώ τα πράσινα βαγόνια του Κέντρου Διάσωσης του ΑΡΧΕΛΩΝ. Ομολογώ ότι δεν γνώριζα πως κυριολεκτικά μια ανάσα από τον Άγιο Κωνσταντίνο, εδώ και 30 χρόνια κάποιοι άνθρωποι φροντίζουν ακούραστα ένα ζώο που αποτελεί σύμβολο της Μεσογείου.
Μόλις πλησιάζω τη συρμάτινη πόρτα βλέπω ότι φτάνουν και δυο σχολικά γεμάτα παιδάκια που έχουν έρθει να παρακολουθήσουν ένα από τα προγράμματα του ΑΡΧΕΛΩΝ, να γνωρίσουν τις 37 θαλάσσιες χελώνες που φιλοξενούνται εκεί αυτήν την περίοδο, τραυματισμένες ή άρρωστες, να μάθουν για τον κύκλο ζωής τους, τις συνήθειές τους αλλά και γενικότερα, για τον σεβασμό στα ζώα και στο περιβάλλον.
Η ιστορία του ΑΡΧΕΛΩΝ ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1977, όταν ο ιδρυτής του Συλλόγου Δημήτρης Μαργαριτούλης και η γυναίκα του, Άννα Κρεμέζη-Μαργαριτούλη, επισκέφτηκαν την Ζάκυνθο για διακοπές με τα παιδιά τους. Η οικογένεια κατασκήνωσε στην τότε ερημική παραλία της Δάφνης, ανίδεοι για την παρουσία των θαλάσσιων χελωνών στο νησί. Τα περίεργα τρακτερωτά ίχνη που εμφανίζονταν στην άμμο κάθε πρωί άρχισαν να εξάπτουν την περιέργεια του ζευγαριού. Ένα βράδυ έμειναν ξύπνιοι για να εξιχνιάσουν το μυστήριο και κατάπληκτοι είδαν για πρώτη φορά μία χελώνα Καρέττα να βγαίνει από το νερό και να φτιάχνει τη φωλιά της μπροστά από τη σκηνή τους. Σημειώνεται ότι εκείνη την εποχή ήταν ακόμα άγνωστο ότι οι Καρέττα χρησιμοποιούσαν ελληνικές ακτές για την ωοτοκία τους. Έξι χρόνια αργότερα, το 1983, γεννήθηκε ο Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας, ο σημερινός ΑΡΧΕΛΩΝ.
Το όνομα «ΑΡΧΕΛΩΝ» έχει τις ρίζες τους στα προϊστορικά χρόνια και στον πρόγονο της σημερινής θαλάσσιας χελώνας, τον «Αρχέλων τον ισχυρό», ένα πραγματικά γιγαντιαίο είδος θαλάσσιας χελώνας (οι άνθρωποι του ΑΡΧΕΛΩΝ μας εξήγησαν ότι προσέγγιζε το μέγεθος ενός βαγονιού τρένου). Το σύμβολο του συλλόγου είναι βασισμένο στα πρώτα νομίσματα που κόπηκαν στην αρχαιότητα και απεικόνιζαν μια θαλάσσια χελώνα.
Το Κέντρο Διάσωσης της Γλυφάδας είναι το μοναδικό που λειτουργεί στην Ελλάδα και παραμένει ένα απο τα μεγαλύτερα κέντρα στην Ευρώπη. Αυτή τη στιγμή φιλοξενούνται στο χώρο 37 θαλάσσσιες χελώνες (πράσινες χελώνες ή καρέττα) που εντοπίστηκαν τραυματισμένες ή άρρωστες. Στο μεγαλύτερο ποσοστό τα τραύματά τους προκαλόυνται άμεσα ή έμμεσα από ανθρώπους. Κάποιες έρχονται με χτυπήματα στο κεφάλι, ή με τραύματα μετά απο σύγκρουση με σκάφη ή πολύ συχνά έχοντας καταπιεί αγκίστρια και πετονιές.
Ο χώρος του κέντρου είναι ουσιαστικά χωρισμένος στα δύο. Στο ένα μέρος βρίσκονται οι δυο «θερμοκήπια» που λειτουργούν ως εντατικές. Σε αυτούς τους χώρους έχουν πρόσβαση μόνο οι εργαζόμενοι και οι εθελοντές που ασχολούνται με την περίθαλψη των χελωνών, ομως απο ένα παράθυρο οι επισκέπτες μπορούν να παρακολουθήσουν όλες τις διαδικασίες. Το δεύτερο και μεγαλύτερο μέρος καταλαμβάνουν οι δεξαμενές που χρησιμεύουν για την επανένταξη και την αποθεραπεία των ζώων. Εκεί είδαμε χελώνες που βρίσκονταν πλέον στην ανάρρωση να προσαρμόζονται ξανά ώστε να μπορούν να καλύψουν μόνες τις ανάγκες τους μέχρι να είναι έτοιμες να επιστρέψουν στο φυσικό τους περιβάλλον.
Κοιτώντας το απ’έξω δεν μπορείς να φανταστείς αυτά που κρύβονται στο εσωτερικό, πόσο περιποιημένο, οργανωμένο και σύγχρονο είναι το κέντρο, αλλά και το μέγεθος των εργαλείων και των εγκαταστάσεων που χρησιμοποιούνται για να διασφαλίσουν τη θεραπεία των χελωνών. Μιας και βρίσκεται στο παραλιακό μέτωπο, στη Μαρίνα Γλυφάδας, θα ήταν, όπως μας εξήγησαν, παράνομο να χτίσουν στο σημείο. Έτσι, όταν φτιάχτηκε το κέντρο ο Ελληνικός Σιδηρόδρομος παραχώρησε στην οργάνωση μερικά παλιά ξύλινα βαγόνια και εκεί φιλοξενούνται οι υπηρεσίες, το μαγαζάκι, ο χώρος προβολών και άλλα.
Με αφρομή την Παγκόσμια ημέρα των ζώων (4/10) συναντήσαμε κάποιους από τους ανθρώπους που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην προστασία των χελωνών και στην ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση μικρών και μεγάλων σχετικά με την προστασία των άγριων ζώων και του περιβάλλοντος. Ο Δημήτρης Φυτίλης, η Ειρήνη Κασιμάτη και η Άννα Κοντολέων μοιράστηκαν μαζί μας τις ιστορίες τους, την καθημερινότητά τους μαζί με τις 37 χελώνες που φιλοξενούνται αυτή τη στιγμή στο κέντρο, τον αγώνα τους για την προστασία του περιβάλλοντος και της άγριας ζωής, τις 24ωρες βάρδιες και τον συντονισμό των επιχειρήσεων διάσωσης, αλλά και την προσπάθεια και την ελπίδα τους για να γίνει γνωστό το έργο τους και ο κόσμος να επισκεφτεί το Κέντρο Διάσωσης και να ενημερωθεί για τις πραγματικά ουσιαστικές δράσεις του.
Δημήτρης, Υπεύθυνος του Κέντρου Διάσωσης ΑΡΧΕΛΩΝ
Ο Δημήτρης δεν περίμενε ποτέ ότι η ζωή του θα περιστρέφεται γύρω από τις θαλάσσιες χελώνες. Η συνεργασία του με τον ΑΡΧΕΛΩΝ ξεκίνησε κάπως τυχαία ή μαλλον μοιραία.
«Η αλήθεια είναι ότι σε πρώτη φάση δεν είχα κάποια συνεργασία με τον ΑΡΧΕΛΩΝ. Το 2013 η γυναίκα μου ήρθε για να δουλέψει εδώ στο κομμάτι της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που ήταν λίγο άγνωστο σε εκείνη, καθώς είναι ανθρωπολόγος και ψυχολόγος. Εγώ, ως ωκεανογράφος, το κατείχα καλύτερα οπότε ξεκίνησα να έρχομαι για να τη βοηθήσω να προσαρμοστεί, να μοιραστώ κάποια πράγματα που γνώριζα… Έτσι άρχισε το μπλέξιμό μου. Εργαζόμουν εθελοντικά όσο μπορούσα γιατί παράλληλα δούλευα. Το καλοκαίρι πήγαινα στις παραλίες ωοτοκίας και τον χειμώνα εδώ.
»Μετά εξακολούθησα να έχω μια τριβή με τον σύλλογο, είχαν δει κι αυτοί τη δουλειά μου. Τότε το Κέντρο Διάσωσης δεν είχε γενικό υπεύθυνο και μου έγινε η πρόταση να αναλάβω να το αναδείξω και να το οργανώσω συνολικά. Οπότε με την «επίσημή» μου ιδιότητα είμαι εδώ από το 2016, και θα συνεχίσω να είμαι γιατί έχω ξεκάθαρη εντολή από την κόρη μου. Μου είχε πει όταν ήταν τριών «μπαμπά, μου υπόσχεσαι ότι δε θα αλλάξεις ποτέ δουλειά;»
»Όταν έβλεπα το Κέντρο από την πλευρά του εθελοντή, μπορούσα να καταλάβω τη δυναμική. Επομένως όταν ανέλαβα είχα ένα πλάνο για το πού θέλουμε να φτάσει από πλευράς περίθαλψης και περιβαλλοντικών -εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Τα τελευταία χρόνια μάς έχουν βοηθήσει πολύ να εξελιχθούμε τα online προγράμματα, το πράσινο ταμείο και άλλα ιδρύματα.
»Πράγματι, αυτά τα χρόνια έχουμε αναβαθμίσει πολύ την ποιότητα περίθαλψης και τις εγκαταστάσεις. Μέσα σε οχτώ χρόνια φτιάξαμε χειρουργείο που δεν είχαμε, φτιάξαμε τις αντλίες ώστε να δίνουν μεγαλύτερο όγκο νερού, αυξήσαμε τη χωρητικότητα του Κέντρου κατά είκοσι δεξαμενές, φτιάξαμε παρασκευαστήριο τροφής, σύστημα θέρμανσης μέσω ηλιακής ενέργειας και αντλίας θερμότητας για το θαλασσινό νερό… Παράλληλα η ποιότητα περίθαλψης και φαρμακολογίας μέσω συνεργασίας με τους World Wildlife Vets International έχει ανέβει πολύ.
»Έχω τη διαχείριση όλου του κέντρου, σε δύσκολα περιστατικά διάσωσης πρέπει να παρέμβω στις επικοινωνίες με τα λιμεναρχεία, πρέπει να κανονίσω τα ζητήματα του υπουργείου και τα προγράμματα χρηματοδότησης, αναλαμβάνω να λύσω όλα τα λειτουργικά προβλήματα π.χ αντλίες θαλασσινού νερού, προμήθεια φαρμάκων, συνεργασία με διαγνωστικά κέντρα, ενημέρωση των πολιτών… Χθές το βράδυ για παράδειγμα απελευθερώσαμε δυο χελώνες και την ίδια ώρα ήρθε μια από τη Λευκάδα τραυματισμένη από σκάφος και άλλη μια από την Αλεξανδρούπολη. Στην άμεση μεταφορά από την Αλεξανδρούπολη βοήθησε και η Aegean, που έχει πραγματικά πολύ γρήγορη ανταπόκριση μαζί με το cargo της, Gold Αir, και γενικά οφείλω να αναφέρω ότι πάντα μας βοηθούν όταν χρειαζόμαστε.
»Μια από τις πιο εντυπωσιακές περιπτώσεις που έχουμε διαχειριστεί στο κέντρο είναι για μένα ο Σωτήρης, μια χελώνα που είχε βρεθεί στην Πάρο. Ένα σκάφος της είχε σχεδόν διαλύσει το καβούκι. Σε πρώτη φάση, ο δύτης που τον εντόπισε κολυμπούσε μαζί του για δυο ώρες μέχρι να τον βγάλει από τη θάλασσα. Όταν μας ενημέρωσαν επικοινωνήσαμε με τον συνεργάτη μας, τον Γιάννη Ορφανό, ώστε να στείλει ένα βυτίο για να παραλάβει τη χελώνα και να μας την στείλουν. Όταν τελικά έφτασε σε εμάς ο Σωτήρης ήταν σε πάρα πολύ κακή κατάσταση, το καβούκι του είχε σπάσει στα δυο. Συζητήσαμε, πήραμε γνώμες κτηνιάτρων σε παγκόσμιο επίπεδο και κάποιοι θεωρούσαν ότι είναι καλύτερο να γίνει ευθανασία αλλά εμείς είπαμε ότι θα το προσπαθήσουμε και όπου βγάλει. Τελικά, μετά από πολύ μεγάλη προσπάθεια, χρόνο και πολλή αγάπη και φροντίδα από όλους, ο Σωτήρης τα κατάφερε και μετά από τρία χρόνια τον απελευθερώσαμε, ενώ στην αρχή τον είχαν για ξεγραμμένο. Στην απελευθέρωση καλέσαμε και τα παιδιά από το καταδυτικό κέντρο της Πάρου που τον είχαν βοηθήσει για να τον δουν. Πέρυσι λοιπόν μας έστειλαν ένα βίντεο από την Αμοργό και μας ρωτούσαν αν αυτή η χελώνα είναι καλά γιατί είχε μια ιδιαιτερότητα στο καβούκι. Κατευθείαν αναγνωρίσαμε τον Σωτήρη! Όταν περιθάλπτουμε τις χελώνες τούς βάζουμε και ένα καρτελάκι με έναν μοναδικό αριθμό ώστε αν εντοπιστούν κάπου (οπουδήποτε στον κόσμο) να γνωρίζουν ότι τις έχουμε καταγράψει. Πολλές φορές τους βάζουμε και έναν πομπό ώστε να καταγράφουμε το ταξίδι τους και έτσι συγκεντρώνουμε πολύτιμα δεδομένα για τον κύκλο ζωής τους.
»Δυστυχώς στην Ελλάδα παραμένουμε πίσω σε κάποια θέματα. Μιλάμε με κέντρα σε Αμερική, Ιταλία, Ισπανία όπου δεν έχουν θέματα με εσκεμμένους τραυματισμούς χελωνών και αυτά τα τραύματα είναι τα πιο επικίνδυνα γιατί παρεμβαίνουν στην πλωτότητα του ζώου. Το μεγαλύτερο έργο που κάνουμε για μένα είναι η περιβαλλοντική εκπαίδευση, ποντάροντας στις νέες γενιές ελπίζουμε να ελαχιστοποιηθεί η ανθρώπινη επενέργεια
»Η αλήθεια είναι ότι η ευαισθητοποίηση του κόσμο όσον αφορά το έργο μας έχει αυξηθεί, γιατί κι εμείς είμαστε πιο εξωστρεφείς τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο το ποσοστό των ξένων επισκεπτών είναι πολύ υψηλό, αγγίζει το 80%.΄Έχουμε πάρει και το certificate of excellence από το TripAdvisor και είμαστε ο νούμερο ένα προορισμός για τους ξένους που έρχονται στη Γλυφάδα. Το κέντρο είναι ανοιχτό για το κοινό με ελεύθερη είσοδο καθημερινά 13:00-15:00 και τα Σαββατοκύριακα 11:00-17:00 και υπάρχουν πάντα εθελοντές που μπορούν να προσφέρουν μια σύντομη ξενάγηση (15 λεπτών περίπου) χωρίς να απαιτείται κράτηση.
»Με τη δημοτική αρχή υπάρχει αγαστή συνεργασία για λειτουργικά θέματα. Ο δήμος μάς έχει παραχωρήσει τον χώρο και μας υποστηρίζει με την παροχή νερού και ρεύματος, βέβαια οι εγκαταστάσεις είναι όλες δικές μας. Παράλληλα καταφέραμε με τη βοήθεια των αρχών να διώξουμε αυτούς που έρχονταν στη Μαρίνα τα βράδια και έβαζαν μουσική, έκαναν φασαρία… Αυτό μας δημιουργούσε τεράστιο πρόβλημα, γιατί ουσιαστικά τάραζε τις τραυματισμένες χελώνες αλλά και γιατί εκ των πραγμάτων ήταν επικίνδυνο. Στο κέντρο φιλοξενούμε πολλούς εθελοντές απο το εξωτερικό, νεαρά παιδιά που ένιωθαν ανασφάλεια, θα μπορούσε εύκολα να έχει γίνει κάποιο ατύχημα. Ετσι ο δήμος έβαλε μπάρες ώστε να απαγορεύεται η πρόσβαση. Κανονικά είναι κλειστές όλη τη μέρα και περνάει μόνο όποιος πρέπει να φροντίσει τα σκάφη αλλά πριν λίγο καιρό κάποιος έπεσε πάνω με το αμάξι και προς το παρόν παραμένουν ανοιχτές».
Ρωτήσαμε επίσης τον Δημήτρη για τη φωλιά που βρέθηκε στην παραλία του Αγίου Νικολάου στο Λαγονήσι τον περασμένο Ιούλιο και τι μπορούμε να κάνουμε πρακτικά σε περίπτωση που εντοπίσουμε φωλιά ή τραυματισμένη χελώνα.
«Αυτό που βρέθηκε στο Λαγονήσι ήταν ψευδοφωλιά, δηλαδή η χελώνα βγήκε στην παραλία και προσπάθησε να γεννήσει αλλά δεν τα κατάφερε. Παραδίπλα, όμως, στην παραλία της Αναβύσσου, βρήκαμε τρεις φωλιές. Γενικά το παραλιακό μέτωπο της Αττικής δεν χαρακτηρίζεται περιοχή ωοτοκίας παρόλο που σποραδικά δημιουργούνται φωλιές. Μπορεί να είναι τυχαίο γεγονός ή μπορεί και όχι, αυτό θα το δείξουν τα επόμενα χρόνια.
»Το 2023 προστατεύσαμε περίπου 10.500 φωλιές. Φέτος ο αριθμός δείχνει να είναι μεγαλύτερος. Βέβαια να σημειώσω ότι κάθε χελώνα φτιάχνει τρεις με τέσσερις φωλιές. Το 50% των caretta caretta της Μεσογείου γεννά στην Ελλάδα και οι περισσότερες φωλιές βρίσκονται στον Κυπαρισσιακό κόλπο, ωστόσο ο σημαντικότερος βιότοπος παραμένει στη Ζάκυνθο, γιατί σε πολύ μικρό χώρο εντοπίζονται 2.000 φωλιές.
Όσον αφορά το τι πρέπει να κάνει κάποιος αν εντοπίσει φωλιά ή τραυματισμένη χελώνα, έχουμε όλες τις οδηγίες στο site και ένα κινητό που λειτουργεί κυριολεκτικά 24/7 (694151511) στο οποίο άμεσα παρέχουμε οδηγίες για το τι πρέπει να γίνει σε κάθε περίπτωση γιατί κάθε μία είναι διαφορετική. Οι οδηγίες προσαρμόζονται τόσο για τις φωλιές όσο και για τους τραυματισμούς. Είναι σημαντικό ο κόσμος να θυμάται ότι οι θαλάσσιες χελώνες είναι προστατευόμενο είδος και για να τις «διαχειριστείς» πρέπει να έχεις άδεια, οπότε αυτό που θα έλεγα είναι να καλέσουν απευθείας στον αριθμό μας και εμείς θα παρέμβουμε άμεσα.
»Εφόσον κάποιος θέλει να βοηθήσει ενεργά στο έργο μας, μπορεί να συνεισφέρει κάνοντας ξεναγήσεις ή να βοηθήσει ως οδηγός διάσωσης στη μεταφορά των ζώων από και προς τους σταθμούς. Έχουμε δικό μας αυτοκίνητο αλλά χρειαζόμαστε κάποιον διαθέσιμο και πάντα έχουμε ανάγκη απο εθελοντές για την κάλυψη αυτών των θέσεων. Οι εθελοντές μας είναι οι ήρωές μας, εμείς έχουμε τη διαχείριση αλλά χωρίς αυτούς δεν θα μπορούσαμε να προστατεύουμε όλες τις περιοχές ωοτοκίας και να λειτουργούμε το κέντρο με τόσο άμεση ανταπόκριση.
Ειρήνη, Υπεύθυνη Περίθαλψης και Δικτύου Διάσωσης ΑΡΧΕΛΩΝ
Η Ειρήνη πραγματικά ξέκλεψε λίγο χρόνο από τη φροντίδα των χελωνών για να μας μιλήσει. Ήρθε με ένα μικρό σύστημα επικοινωνίας στο χέρι, όχι πολύ διαφορετικό από αυτό που χρησιμοποιούμε για να ακούμε τα μωρά, μέσω του οποίου μιλούσε με τους υπεύθυνους που είχαν μείνει πίσω ώστε να βεβαιωθεί ότι όλες οι διαδικασίες κυλούν ομαλά ακόμα και κατά τη σύντομη απουσία της.
«Έχω σπουδάσει βιολόγος με ειδική κατεύθυνση στη ζωολογία. Έκανα μεταπτυχιακό στη βιολογία των άγριων ζώων και ειδίκευση στην ευζωΐα και τη συμπεριφορά τους. Ξεκίνησα επίσημα πριν από επτά χρόνια, αλλά ήμουν ήδη εδώ ενάμιση χρόνο ως εθελόντρια πλήρους απασχόλησης. Ξεκίνησα ως part time γιατί ήθελα πολύ να κάνω εθελοντισμό και παράλληλα έψαχνα δουλειά. Μετά τη δεύτερη εβδομάδα η απασχόλησή μου έγινε full time γιατί ερωτεύτηκα το Κέντρο Διάσωσης, ήθελα κάθε μέρα να είμαι εδώ. Μου δόθηκε η ευκαιρία να ασχοληθώ και με το κομμάτι της περιβαλλοντικής αγωγής και ευαισθητοποίησης του κοινού, με την καταχώρηση των δεδομένων και τη διαχείριση των βάσεων…
»Επιβλέπω όλη τη διαδικασία, από τη στιγμή που θα βρεθεί μια χελώνα τραυματισμένη ή άρρωστη σε οποιοδήποτε σημείο της Ελλάδας. Έχουμε ένα 24ωρο τηλέφωνο και μαζί με τον βοηθό μου δίνουμε όλες τις απαραίτητες οδηγίες και κανονίζουμε τη μεταφορά του ζώου σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, οργανώσεις και πολίτες. Η μεταφορά γίνεται με καράβι, ΚΤΕΛ ή αεροπλάνο και από τη στιγμή που γίνονται δεκτές στο κέντρο, επιβλέπω τα πάντα. Φαρμακευτική αγωγή, τοπικές θεραπείες στα τραύματα, κάποια ζώα δεν μπορούν να τραφούν μόνα τους οπότε επιβλέπω το τάισμα με καθετήρα, οργανώνω την καθημερινή ρουτίνα, εκπαιδεύω όλους τους εθελοντές… Στη συνέχεια, από τη στιγμή που τα ζώα γίνονται καλά επιβλέπω το στάδιο της αποκατάστασης, όταν τοποθετούνται στις μεγαλύτερες δεξαμενές. Εκεί κάνω συμπεριφορικές παρατηρήσεις μέχρι να είναι έτοιμα για απελευθέρωση.
»Είμαστε ουσιαστικά ένα νοσοκομείο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και μάλιστα από τα μεγαλύτερα στη Μεσόγειο. Πάντα υπάρχει ένας ειδικός της περίθαλψης και κάποιοι εθελοντές που μένουν στο κέντρο και κοιμούνται εδώ με βάρδιες όλο το 24ωρο. Το θετικό είναι ότι επειδή συνεργαζόμαστε με πολλά πανεπιστήμια -κυρίως στο εξωτερικό- υποδεχόμαστε εθελοντές από όλο τον κόσμο που μένουν για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, πολλές φορές για να κάνουν την πρακτική τους. Η οργάνωση έχει νοικιάσει ένα σπίτι στο Παλαιό Φάληρο όπου μένουν οι εθελοντές μας όταν δεν έχουν βάρδια. Αν έχουν βάρδια, κοιμόνται σε ένα από τα βαγόνια μας, που έχουμε διαμορφώσει ειδικά για αυτόν τον σκοπό.
»Τις περισσότερες περιόδους, χάρη και σε αυτές τις συνεργασίες είμαστε σε full capacity, έχουμε συνολικά περίπου 12 εθελοντές στην περίθαλψη. Υπάρχουν, όμως, και περίοδοι που τα πράγματα έιναι πιο δύσκολα, για παράδειγμα στις γιορτές… Το να δουλέψεις ως εθελοντής στην περίθαλψη απαιτεί μια δέσμευση γιατί, όπως είπα και πριν, στην πραγματικότητα είναι μια 24ωρη δουλειά. Η δουλειά μας βασίζεται σε ανθρώπους από το εξωτερικό κυρίως αλλά υπάρχουν και από την Ελλάδα. Αυτοί είναι που ενισχύουν τις προσπάθειές μας.
»Δεχόμαστε πάρα πολλά ζώα, θα έλεγα κατά μέσο όρο 70-80 τον χρόνο και το μεγαλύτερο ποσοστό από αυτά απελευθερώνονται. Η πλειοψηφία των χελωνών που μας έρχονται είναι με εσκεμμένα τραύματα από ανθρώπινη ενέργεια. Μιλάμε για περιπτώσεις κακοποίησης συνήθως στο κεφάλι – αυτά τα τραύματα είναι και τα πιο δύσκολα στην επαναφορά. Φυσικά με φαρμακευτικές αγωγές και τοπικές θεραπείες, το ζώο τα πηγαίνει καλύτερα αλλά μπορεί να δημιουργηθούν νευρολογικά προβλήματα. Για αυτό για μεγάλο διάστημα δεν μπορούν να καταδυθούν, επιπλέουν στη δεξαμενή. Ή δεν μπορούν να τραφούν και χρειάζονται καθετήρα.
»Οι χελώνες χρειάζονται αρκετό χρόνο ανάρρωσης διότι είναι ερπετά. Έχει τύχει να κάνουμε απελευθέρωση μετά από 4-5 χρόνια. Έχουμε και αρκετά περιστατικά όπου έχουν εμπλακεί σε αλιευτικά εργαλεία, έχουν καταπιεί πετονιά ή αγκίστρι. Και υπάρχουν και λίγες περιπτώσεις, οι οποίες έχω την εντύπωση ότι αυξάνονται, με έμμεσα τραύματα από ανθρώπινη ενέργεια, κυρίως σύγκρουση με σκάφη. Τους χειμερινούς μήνες έρχονται και ζώα που έχουν “κρυώσει”. Κυρίως με κάποια πνευμονική λοίμωξη, αλλά μετά από 2-3 μήνες αναρρώνουν».
Άννα, Υπεύθυνη Εκπαιδευτικών Δράσεων ΑΡΧΕΛΩΝ
Φαίνεται πως και η Άννα ήταν γραφτό να ξεκινήσει την συνεργασία της με τον ΑΡΧΕΛΩΝ, μια συνεργασία που όπως λέει η ίδια έχει να προσφέρει πολλά.
«Σπούδασα θεατρολογία, δούλεψα πολλά χρόνια στην εκπαίδευση και αυτό με οδήγησε στα Χανιά για 10 χρόνια. Είμαι και συγγραφές και μεταφράστρια παιδικής λογοτεχνίας και πριν τρία χρόνια, επιστρέφοντας από την Κρήτη με σκοπό να δουλέψω σε σχολείο ως θεατρολόγος στην Αθήνα προέκυψε αυτή η πρόταση για να αναλάβω τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Πριν από 15 χρόνια είχα δουλέψει στο Δίκτυο Μεσόγειος ως υπεύθυνη Τύπου και Επικοινωνίας, ενώ είχα εμπλακεί στα εκπαιδευτικά προγράμματα και είχα συνεργαστεί επίσης με την εταιρεία ανακύκλωσης.
»Έτσι ήταν απλώς μια συγκυρία, μια κατάλληλη στιγμή. Τώρα μπαίνω στην τρίτη μου χρονιά. Φυσικά στην αρχή ήταν μια πρόκληση, γιατί δεν είχα γνώσεις βιολογίας και θαλάσσιου περιβάλλοντος, αλλά σε έναν βαθμό αυτό με βοήθησε να δημιουργήσω τα προγράμματα. Άρχισα να ανακαλύπτω όλες αυτές τις υπέροχες λεπτομέρειες για τους κινδύνους, τον κύκλο της ζωής τους και όλα αυτά που εντυπωσίαζαν πρώτη εμένα. Έτσι έγινα και εγώ μαθήτρια σε όλο αυτό και προσπάθησα να βρω τρόπους για να το μεταφέρω στα παιδιά, ώστε να τα εντυπωσιάσει αλλά και να το κατανοήσουν.
»Υπάρχει και ένα πρωτόκολλο που πρέπει να ακολουθούμε, ώστε να μη δεθούμε με τα ζώα, γιατί εν τέλει αυτό που επιθυμούμε όλοι είναι να γυρίσουν στο φυσικό τους περιβάλλον. Όμως ειδικά στις διαδικτυακές επισκέψεις που μπαίνουμε στους χώρους περίθαλψης – όπου κανονικά μπαίνουν μόνο εκπαιδευμένοι εθελοντές και εργαζόμενοι – η εμπειρία είναι συγκλονιστική γιατί βλέπεις μέρα με τη μέρα την αλλαγή τους, πόσο γρήγορα μεγαλώνουν, πώς κλείνουν οι πληγές τους, πώς γίνονται κινητικές ή αρχίζουν να τρώνε. Αλλιώς μιλάς για μια θαλάσσια χελώνα και αλλιώς μιλάς για τη Νεκταρία που την έχεις χαζέψει τόσες φορές να τρώει, ή για την Τρούφα που την είδες να έρχεται με ανοιχτό κεφάλι και τώρα είναι υγιής… Θέλοντας και μη, αποκτάς μια σχέση, γίνεται προσωπικό σου ζήτημα. Δε μιλάς πια γενικά για το είδος, αλλά για τους εκπροσώπους του που φιλοξενείς.
»Ο εθελοντισμός κοντά μας μπορεί να ξεκινήσει από 16 ετών, αλλά μόνο στο κομμάτι των ξεναγήσεων. Χρειάζεται όμως μια δέσμευση, η δουλειά έχει ροή, καθημερινό πρόγραμμα, βάρδιες. Στο κομμάτι της περιβαλλοντικής αγωγής επίσης χρειαζόμαστε στήριξη, και είναι και ένα πολύ καλό σχολείο σαν πρακτική. Αν τα νεαρά παιδιά έχουν την ικανότητα να συμμετέχουν ενεργά, θα δοκιμαστούν σε έναν πολύ ζωντανό χώρο, ένα πραγματικό σχολείο.
»Κάθε μέρα στο Κέντρο είναι και μια πρόκληση, άλλα σχολεία από άλλες βαθμίδες, διαφορετικά παιδιά με διαφορετικά ενδιαφέροντα… Το 2023 είχαμε 261 ζωντανές επισκέψεις από σχεδόν 10.000 μαθητές και άλλες 200 διαδικτυακές επισκέψεις με σχολεία της περιφέρειας και του εξωτερικού. Κινούμαστε με βάση ένα script αλλά προσπαθούμε πάντα να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον των παιδιών και να τα κάνουμε μια ομάδα, ώστε να βιώσουν την επίσκεψη σαν μια περιπέτεια. Δεν αρκεί να ξέρουν μόνο αν η θαλάσσια χελώνα είναι ή δεν είναι απειλούμενο είδος αλλά και τι σχέση έχει η βιολογία της με το ότι είναι ευαίσθητη και πώς έχει προκύψει αυτή η ιδιαίτερη βιολογία ως αποτέλεσμα της ικανότητάς της να προσαρμοστεί στο περιβάλλον της και επιβιώσει εδώ και 150 εκατομμύρια χρόνια.
»Πλέον έχουμε φτιάξει ηλεκτρονικό σύστημα κρατήσεων για τις επισκέψεις των γκρουπ και των σχολείων, κάτι που είναι πολύ σημαντικό και είναι πιο ασφαλές. Η τρίτη ζώνη επισκέψεων -όπου μπορούν να μας επισκεφτούν και πολίτες χωρίς κράτηση, δωρεάν- είναι από το μεσημέρι μέχρι το απόγευμα ή τα σαββατοκύριακα το πρωί, για την απλή ξενάγηση των 10-15 λεπτών. Υπάρχει όμως και το Sea turtle rescue tour, για το οποίο χρειάζεται κράτηση διότι μπαίνουμε στον εσωτερικό χώρο του κέντρου και προβάλουμε ένα βίντεο 45 λεπτών. Το κόστος είναι 50 ευρώ για έως 8 ενήλικα άτομα και τα παιδιά δεν πληρώνουν. Μπορούν για παράδειγμα να μαζευτούν 4 ζευγάρια μαζί με τα παιδιά τους και να κλείσουν την ξενάγηση.
»Φέτος προσφέρουμε τέσσερα διαφορετικά προγράμματα ώστε τα σχολεία να μπορούν να παρακολουθήσουν κάποιο και να επιστρέψουν σ ’εμάς για να δουν κάποιο άλλο. Τα προγράμματα αφορούν την εξέλιξη του είδους, τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι θαλάσσιες χελώνες, την ικανότητα του είδους για προσαρμογή και τη δουλειά που κάνουμε στο κέντρο, τη βιολογία και τον κύκλο ζωής των χελωνών και τις δράσεις στις περιοχές ωοτοκίας. Τον Δεκέμβριο έχουμε προγραμματίσει να ξεκινήσουμε και ένα πρόγραμμα για την προσχολική ηλικία, που αφορά τον κύκλο της ζωής και θα είναι πιο διαδραστικό ώστε τα παιδιά να το ζήσουν πιο πολύ σαν παιχνίδι.
»Μετά απο τις επισκέψεις των σχολείων τα παιδιά κάθε τάξης υιοθετούν όλα μαζί μια χελώνα. Χάρη σε αυτές τις επισκέψεις εμείς μπορούμε να συνεχίσουμε το έργο μας και από την πλευρά τους τα παιδιά μπορούν να δουν τον πρακτικό αντίκτυπο της επίσκεψής τους γιατί τους στέλνουμε στοιχεία, εικόνες και πληροφορίες για την χελώνα τους και όταν απελευθερώνεται τους στέλνουμε το βίντεο, για να καταλάβουν ότι πρέπει να είμαστε οικολόγοι όχι μόνο στην ιδέα, αλλά να συνδεθούν με αυτό.
»Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι που μας στηρίζουν τα σχολεία γιατί πραγματικά κάνουμε δουλειά. Υπάρχει ένας κατάλογος στο μαγαζάκι του Κέντρου, όπου είναι αναγραμμένο σε τι αντιστοιχεί κάθε χρηματική προσφορά (φάρμακα, τροφή κοκ). Κάθε φορά τα δείχνω στα παιδιά γιατί είναι σημαντικό για εμάς να καταλάβουν την αξία της προσφοράς και του εθελοντισμού. Να ξέρουν ότι όλα αυτά τα παιδιά που βλέπουν στο Κέντρο με τα μπλε μπλουζάκια είναι εθελοντές.
»Από φέτος θα ξεκινήσουμε να δίνουμε στα σχολεία που μας επισκέπτονται μια αφίσα coloring ώστε κάθε τμήμα να παίρνει τη δική του και να τη ζωγραφίζει και ίσως στο τέλος της χρονιάς να κάνουμε μια έκθεση με τις αφίσες. Στις διαδικτυακές επισκέψεις. όταν υιοθετούσαν, τους στέλναμε το κουκλάκι του ΑΡΧΕΛΩΝ με το πιστοποιητικό υιοθεσίας.
»Οι διαδικτυακές επισκέψεις ξεκίνησαν αναγκαστικά από την περίοδο του κορονοϊού αλλά μας έδωσαν την ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με σχολεία από όλη την Ελλάδα και το κρατήσαμε. Από πέρυσι μας επισκέπτονται διαδικτυακά και σχολεία του εξωτερικού, από την Ολλανδία, την Ελβετία, την Αγγλία… Αυτά τα παιδιά μπορεί να μην έχουν θαλάσσιες χελώνες στη χώρα τους αλλά πολλά από αυτά έρχονται για διακοπές στη Μεσόγειο το καλοκαίρι. Την πρώτη χρονιά που οργανώσαμε διαδικτυακές επισκέψεις, ζητήσαμε από τα παιδιά να φωτογραφήσουν το κουκλάκι σε ένα αξιοθέατο της πόλης τους και πέρυσι ζητήσαμε να το φωτογραφήσουν σε ένα περιβαλλοντικό αξιοθέατο. Έτσι στο τέλος της χρονιάς οργανώσαμε έναν διαγωνισμό φωτογραφίας με το κουκλάκι να ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο. Έφτασε να φωτογραφηθεί μέχρι την Νότιο Αφρική!
»Οι εκπαιδευτικοί δεν είναι πολύ εξοικειωμένοι με το ότι η επίσκεψη δεν τελειώνει εδώ. Θέλουμε να τους το εμφυσήσουμε αυτό. Στο τέλος της επίσκεψης για παράδειγμα ζητάμε από κάθε σχολείο να μας δώσει τρεις ιδέες για το τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τις θαλάσσιες χελώνες. Επιθυμία μας βέβαια είναι να εμπλακούν και οι γονείς σε αυτό, γιατί πολύ συχνά τα παιδιά ενθουσιάζονται με το υλικό που στέλνουμε και το μοιράζονται μαζί τους. Το να βλέπεις για παράδειγμα στα στατιστικά του υλικού μας ότι χιλιάδες άνθρωποι έχουν δει την παρουσίαση της Τρούφας είναι συγκινητικό. Το παιδί λαχταράει να το μοιραστεί όλο αυτό και αξίζει μερικές φορές να αφήνουμε να παιδιά να μας πάνε κάπου, και όχι να τα πάμε εμείς.
*Ο ΑΡΧΕΛΩΝ είναι μη κερδοσκοπικό σωματείο που στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό σε δωρεές και σε εθελοντική εργασία. Μάθετε πώς μπορείτε να συνεισφέρετε στο έργο του για την προστασία και την περίθαλψη θαλάσσιων χελωνών εδώ.