Πώς θα καταλάβω ότι το παιδί μου έχει ανάγκη από ψυχοθεραπεία;

Η Ειδική Παιδαγωγός και Επιστημονική Υπεύθυνη του Κέντρου «Εξέλιξη», Κάτια Τσιάμη, γράφει στο NouPou για τη σημασία της ψυχικής υγείας στα παιδιά και πώς οι γονείς μπορούν να αναγνωρίσουν τα σημάδια που υποδεικνύουν την ανάγκη για επαγγελματική βοήθεια.

• 12/01/2025
• Κείμενο: NouPou.gr

Οι περισσότεροι γονείς στις μέρες μας είναι ευαισθητοποιημένοι για τη ψυχική υγεία των παιδιών τους. Φροντίζουν εξίσου, τόσο για τη σωματική τους υγεία, όσο και για τηn ψυχική. Τί σημαίνει όμως ο όρος «ψυχική υγεία»;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, είναι η συνολική ευεξία του τρόπου με τον οποίο σκεφτόμαστε, ρυθμίζουμε τα συναισθήματα μας και συμπεριφερόμαστε. Επομένως, η διαταραχή της ψυχικής υγείας στα παιδιά, θα μπορούσαμε να πούμε με απλά λόγια ότι εμφανίζεται όταν υπάρχει διαταραχή στην ανάπτυξη:

• Σκέψης
• Συναισθήματος
• Συμπεριφοράς

(λαμβάνουμε υπόψη μας πάντα την ανάπτυξη ανάλογα με την ηλικία του παιδιού)

Μια διαταραχή μπορεί να επηρεάσει το παιδί στο να ζει μια ήρεμη, χαρούμενη και εποικοδομητική ζωή. Το να εντοπίσουμε σημάδια που θα μας κάνουν να σκεφτούμε ότι το παιδί μας χρειάζεται βοήθεια, μπορεί να είναι δύσκολο κάποιες φορές. Τα παιδιά, καθώς μεγαλώνουν μπορεί να μας δείξουν ασταθή συναισθήματα και αλλαγή συμπεριφοράς κάτω από διαφορετικές συνθήκες/περιστάσεις.

Πολλά από τα σημάδια που θα αναφερθούν παρακάτω μπορεί να είναι κοινά σε παιδιά και εφήβους, ανάλογα με το αναπτυξιακό τους στάδιο. Ωστόσο, εάν επιμένουν για μερικές εβδομάδες ή προκαλούν δυσάρεστα συναισθήματα στο παιδί – την οικογένεια ή υπάρχει αντίκτυπος στην καθημερινή ζωή του παιδιού – της οικογένειας, καλό θα ήταν να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό, ο οποίος θα κατανοήσει, θα υποστηρίξει και θα βοηθήσει τόσο το παιδί, όσο και το οικογενειακό πλαίσιο.

Επομένως, θυμόμαστε ότι μας ενδιαφέρει να «εντοπίσουμε»:

1. Πόσο επιμένει η συμπεριφορά (διάρκεια)
2. Πόσο επηρεάζει το παιδί συναισθηματικά (αξιοσημείωτη αλλαγή)
3. Τι αντίκτυπο έχει (αποτέλεσμα)

Οι συμπεριφορές ενός παιδιού που πρέπει να μας κινητοποιήσουν

Πότε λοιπόν υπάρχει ανάγκη να απευθύνουμε σε ειδικό; Μερικά βοηθητικά σημάδια είναι τα ακόλουθα:

• Αξιοσημείωτη αλλαγή συμπεριφοράς

Αν παρατηρήσουμε ότι ξαφνικά το παιδί μας έχει γίνει ευερέθιστο, επιθετικό, υπάρχουν έντονες εκρήξεις θυμού, έχει μικρή ανοχή σε ερεθίσματα, ή είναι μαζεμένο, αναστατωμένο, ανήσυχο, φοβισμένο ή ακόμα και να αυτοτραυματίζεται, καλό θα ήταν να απευθυνθούμε στον κατάλληλο ειδικό για βοήθεια.

• Αλλαγές στην κοινωνική του ζωή

Μπορεί να παρατηρήσουμε ότι το παιδί μας «αποσύρεται» από τις παρέες του ή από κοινωνικές καταστάσεις που συνήθως του άρεσαν (π.χ. πάρτυ, ραντεβού με φίλους, κλπ). Επίσης, αν εντοπίσουμε ότι δυσκολεύεται να κάνει ή να διατηρήσει φιλίες, ή απομονώνεται (με ή χωρίς τη θέληση του), καλό θα ήταν να απευθυνθούμε σε ειδικό, ώστε να κατανοήσουμε την αιτία και να βοηθήσουμε το παιδί να αντιμετωπίσει σωστά την κατάσταση.

• Αλλαγές στην όρεξη /στις διατροφικές του συνήθειες ή στον ύπνο

Αν σταματήσει να τρώει όσο έτρωγε, αν παρατηρήσουμε μεγάλη αύξηση στην κατανάλωση φαγητού, αν καταλάβουμε ότι προκαλεί εμετούς κλπ, θα πρέπει άμεσα να ζητήσουμε επαγγελματική βοήθεια. Επίσης, αλλαγές στη ρουτίνα ύπνου, ίσως υποδεικνύουν κάποιο βαθύτερο ψυχικό αίτιο.

• Συναισθηματικές αλλαγές

Οι συναισθηματικές αλλαγές είναι πιο δύσκολο να εντοπιστούν. Ωστόσο, αν εντοπίσουμε αλλαγή σε καθημερινή συμπεριφορά, αν εκφράζει αρνητικές σκέψεις, αν γίνεται επικριτικό με τον εαυτό του, αν υπάρξει αλλαγή στις ακαδημαϊκές του επιδόσεις (πτώση βαθμών, δυσκολία συγκέντρωσης), ή παρατηρηθεί  απώλεια ενδιαφέροντος για πράγματα/δραστηριότητες που αγαπούσε, είναι σημάδια που θα πρέπει να μας θορυβήσουν ότι το παιδί μας χρειάζεται ψυχοθεραπεία.

• Όρια

Τα όρια είναι απαραίτητα για την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού. Αν αντιληφθούμε πως το παιδί μας έχει προκλητικές συμπεριφορές, κάνει παρανομίες (καταστροφή περιουσίας, κλοπή, σωματική βία κλπ),ή έχει επικίνδυνες συμπεριφορές (είτε προς τον ίδιο του τον εαυτό, είτε προς τρίτους), θα είναι αναγκαία η παρέμβαση ενός ειδικού.

• Παλινδρόμηση σε παλαιότερες συμπεριφορές ή αναπτυξιακά στάδια

Ίσως να υπάρχει κάποιο σύνδρομο ή μια παθολογία που έχει ως βάση του ένα ψυχολογικό αίτιο. Καλό θα ήταν να παρατηρήσουμε προσεκτικά το παιδί μας και έπειτα να απευθυνθούμε σε εξειδικευμένο επαγγελματία.

• Η οικογένεια βίωσε ένα τραυματικό γεγονός

Ο θάνατος ενός κοντινού ατόμου, κάποιο ατύχημα, μια σοβαρή ασθένεια ή κάποια μορφή κακοποίησης, είναι λόγοι που μπορεί να διαταράξουν τη ψυχική υγεία ενός παιδιού και να χρειαστεί η κατάλληλη βοήθεια για να βοηθήσει το παιδί να αντιμετωπίσει το γεγονός/συμβάν.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι αν παρατηρήσουμε ένα από τα προαναφερθέντα σημάδια στο παιδί μας, ίσως δεν συμβαίνει κάτι σοβαρό. Σε καμία περίπτωση δεν χρειάζεται να ανησυχήσουμε άμεσα! Καλό θα ήταν όμως, να έχουμε την προσοχή μας για να καταλάβουμε τυχόν εξέλιξη τους ή τη διάρκεια τους. Το πιο σημαντικό που πρέπει να θυμόμαστε ως γονείς είναι να μιλάμε στα παιδιά μας. Να προσπαθούμε να κατανοούμε πως νιώθουν, τι αισθάνονται, πως σκέφτονται. Δεν θέλουν κριτική! Χρειάζονται αγάπη και αποδοχή!

Όπως αντιμετωπίζουμε ένα σωματικό σύμπτωμα με το να το πάμε στην κατάλληλη ειδικότητα ιατρού, έτσι πρέπει να αντιμετωπίζουμε και ένα ψυχικό σύμπτωμα.

Άξιο προσοχής θα πρέπει να είναι και η επιλογή του κατάλληλου θεραπευτή.

Συνοψίζοντας, σαν γονέας θα πρέπει να θυμάμαι:

• Προσέχω τη διάρκεια, τη συχνότητα & το αντίκτυπο του συμπτώματος.
• Μιλάω συνέχεια στο παιδί μου, ώστε να νιώθει άνετα να έρθει και από μόνο του να μας μιλήσει για ό,τι το απασχολεί.
• Αν προκύψει κάποια δυσκολία, ψάχνω και βρίσκω τον κατάλληλο για το παιδί και για την οικογένεια ειδικό.
• Υποστηρίζω το παιδί μου κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας, ώστε να αξιοποιήσει πλήρως ότι μαθαίνει στις θεραπευτικές συνεδρίες.
• Τέλος, το σημαντικότερο είναι να κάνουμε το παιδί μας να νιώθει αγάπη, αποδοχή και ασφάλεια μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον.

Η ψυχική υγεία ενός παιδιού έχει την ίδια βαρύτητα με τη σωματική του υγεία. Καλό θα ήταν να μην την υποβιβάζουμε ή την παραμελούμε. Αν υπάρχει κάποια διαταραχή και δεν υπάρξει θεραπεία, θα υπάρξουν σοβαρότερες μελλοντικές επιπτώσεις στη ψυχική και κοινωνική ζωή του παιδιού. Επιπτώσεις που ίσως το συνοδεύουν ως την ενήλικη ζωή του.

Κάτια Τσιάμη
Ειδική Παιδαγωγός | Επιστημονική Υπεύθυνη Κέντρου «Εξέλιξη»