Ένα πρόβλημα στον Λόγο μπορεί να επηρεάσει την αυτοπεποίθηση μας;
Αφιέρωμα: Ψυχική Υγεία
Το NouPou φιλοξενεί κείμενο της λογοθεραπεύτριας Αλεξίας Δημητρακούλια, η οποία εξερευνά τη σημασία της άρθρωσης και της επικοινωνίας στην καθημερινή μας ζωή, αναδεικνύοντας τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν οι διαταραχές του λόγου στην προσωπικότητα και τις κοινωνικές σχέσεις μας.
- 08/12/2024
Έχετε άραγε αναρωτηθεί πόσα μπορούμε να καταλάβουμε για κάποιον απλά ακούγοντάς τον να μιλάει; Η άρθρωσή μας, η προφορά μας, οι λέξεις που επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε και ο τρόπος που τις συνταιριάζουμε, το ύφος και το χρώμα που δίνουμε στα λεγόμενά μας φανερώνουν πολλά για μας: την ηλικία μας, τον τόπο καταγωγής, το επίπεδο μόρφωσης ή και το επάγγελμά μας. Από την πρώτη κιόλας στιγμή που συναντάμε έναν άνθρωπο, ξεκινώντας μαζί του μια απλή συνομιλία μπορούμε να σχηματίσουμε μια πρώτη εντύπωση για κείνον. Είναι ο συνομιλητής μας ευγενικός; Έχει χιούμορ; Κρατάει τους τύπους ή είναι πιο «έξω καρδιά»; Είναι συμπατριώτης, ίσως και συντοπίτης μας ή μάλλον όχι;
Προχωρώντας λίγο περισσότερο, δε θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι αξιολογώντας τα πρώτα αυτά χαρακτηριστικά που θα μας αποκαλύψει για το συνομιλητή μας ο τρόπος ομιλίας του, θα διαμορφωθεί σχεδόν αυτόματα ο τρόπος που θα τον αντιμετωπίσουμε. Σε κοινωνικές εκδηλώσεις που γνωρίζουμε ταυτόχρονα πολλά καινούρια άτομα, επιλέγουμε συνήθως να συζητήσουμε με αυτούς που είπαν κάτι που μας κέντρισε το ενδιαφέρον. Σε επιμορφωτικά προγράμματα μας κερδίζουν οι εκπαιδευτές εκείνοι που με τον δικό τους ιδιαίτερο τρόπο επικοινωνίας κρατούν το ενδιαφέρον μας ζωντανό και εντέλει μας μεταδίδουν τις γνώσεις τους. Αντίστοιχα οι πολύ δικοί μας άνθρωποι καθώς και αυτοί που συναναστρεφόμαστε συχνότερα, έχουν εγγραφεί στη μνήμη μας μεταξύ άλλων και για τον χαρακτηριστικό τρόπο με τον οποίο μιλούν: τη φωνή τους, τα αστεία τους, κάποια τυχόν ιδιαιτερότητα στην άρθρωσή τους. Με λίγα λόγια ο τρόπος ομιλίας μας είναι βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού μας.
Τι συμβαίνει λοιπόν όταν πάσχει αυτό το κομμάτι μας; Όταν κάποιο από τα δομικά στοιχεία της επικοινωνίας μας δε λειτουργεί σωστά σε μικρό ή μεγάλο βαθμό; Πόσο μπορεί να επηρεάσει την καθημερινότητά μας μία διαταραχή στην άρθρωση (αν πχ δε λέμε καθαρά το ρ); Μια διαταραχή ροής (τραυλισμός); Μια διαταραχή φωνής (οζίδια στις φωνητικές χορδές);
Πριν από αρκετά χρόνια παρακολούθησα ένα διήμερο σεμινάριο για τον τραυλισμό ενηλίκων. Στο τέλος της πρώτης μέρας η καθηγήτρια μας ανέθεσε την εξής εργασία: θα έπρεπε να μιλήσουμε σε κάποιον άγνωστο και να τον ρωτήσουμε κάτι προσποιούμενοι τους τραυλίζοντες. Σκοπός ήταν να μπούμε για λίγο στη θέση ενός ατόμου που τραυλίζει και να βιώσουμε τα συναισθήματα που μπορεί να του γεννά αυτή του η δυσκολία: άγχος, ντροπή, φόβο, απογοήτευση. Και μόνο η σκέψη αυτών των συναισθημάτων με αποθάρρυνε με αποτέλεσμα να μην κάνω την εργασία.
Πολλές φορές οι γονείς που απευθύνονται στον λογοθεραπευτή εκκινούν με το εξής αίτημα: «Ήρθαμε σε σας επειδή κοροϊδεύουν την Κ. στο σχολείο». Ή «όταν διορθώνουμε τον Γ. στο σπίτι νευριάζει». Είναι εντυπωσιακό πώς και τα ίδια τα παιδιά αντιλαμβάνονται τις δυσκολίες που μπορεί να παρουσιάζει ο λόγος των ιδίων ή των συνομηλίκων τους. Και επειδή ακριβώς είναι παιδιά οι αντιδράσεις τους είναι ξεκάθαρες. Μπορεί να σχολιάσουν κάποιο λάθος που θα ακούσουν. Μπορεί να εκνευριστούν όταν αυτό που λένε δε γίνεται καταληπτό. Μπορεί να μη λένε αυτό που σκέφτονται επειδή ακριβώς αντιλαμβάνονται ότι υστερούν και δε θα το πουν σωστά. Με λίγα λόγια οι επιπτώσεις μιας τέτοιας δυσκολίας είναι καταλυτικές και επηρεάζουν άμεσα τη συμπεριφορά τους.
Υπάρχουν περιπτώσεις που ενήλικα άτομα των οποίων ο λόγος δεν παρουσιάζει καμία δυσκολία, μπορεί να απωλέσουν απότομα μικρό ή μεγάλο ποσοστό της ικανότητάς τους να επικοινωνούν λεκτικά: άτομα που υποβάλλονται σε γλωσσεκτομή ή λαρυγγεκτομή, άτομα που έχουν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο ή κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, άτομα που πάσχουν από νευρολογικές ασθένειες όπως Parkinson ή Alzheimer. Σε όλες τις παραπάνω συνθήκες οι ασθενείς αυτοί πρέπει να προσαρμοστούν σε μια νέα πραγματικότητα ή οποία περιλαμβάνει και αλλαγή στον τρόπο που μιλούν. Και είναι αρκετά σύνηθες εξαιτίας αυτής της αλλαγής να παρατηρούνται συναισθήματα ματαίωσης και θυμού που μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη και απόσυρση του ατόμου από τις κοινωνικές του συναναστροφές.
Γίνεται λοιπόν αντιληπτό από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω ότι ο τρόπος που μιλάμε είναι βασικό κομμάτι της προσωπικότητάς μας. Ένα από εκείνα τα συστατικά που συμβάλλουν στη μοναδικότητά μας. Που μπορεί να παίξει ρόλο στην επαγγελματική μας εξέλιξη ή στη δημιουργία κοινωνικών σχέσεων. Είναι το μέσο για να εκφράσουμε τις ανάγκες και τα συναισθήματά μας. Και αν αυτό το μέσο πάσχει, επηρεάζονται όλοι οι τομείς της ζωής μας. Ο λόγος μας είμαστε εμείς οι ίδιοι. Και γι’ αυτό πρέπει να φροντίζουμε να λαμβάνουμε τη σωστή βοήθεια όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες που τον επηρεάζουν. Ο λογοθεραπευτής είναι εκείνος που μπορεί να παράσχει την επιστημονική υποστήριξη που αρμόζει σε κάθε περίπτωση. Θα αξιολογήσει τα δεδομένα και θα οργανώσει το κατάλληλο θεραπευτικό πρόγραμμα. Στόχος του είναι να αποκαταστήσει στο βαθμό που είναι εφικτό την υπάρχουσα δυσκολία. Συνεπακόλουθα η εξάλειψή ή η μείωση του προβλήματος στην ομιλία, θα μειώσει και τα αρνητικά συναισθήματα που αυτό μπορεί να επιφέρει.
Αλεξία Δημητρακούλια
Λογοθεραπεύτρια