«Είμαι Εδώ»: Η ομάδα που παλεύει ώστε κάθε γυναίκα στα νότια προάστια να μπορεί να ξεφύγει από την κακοποίηση
Εδώ και τρία χρόνια μια ομάδα γυναικών στην Ηλιούπολη επιχειρεί να καλύψει κάποιες από τις ελλείψεις του κρατικού μηχανισμού και προσφέρει με αλληλεγγύη και ανθρωπιά στήριξη σε γυναίκες θύματα έμφυλης βίας. Το «Είμαι Εδώ» διεκδικεί ασφάλεια και στήριξη για όλες και παλεύει για την ίδρυση του πρώτου «Συμβουλευτικού Κέντρου Γυναικών» στα νότια προάστια.
- 25/11/2024
Το 2022, σύμφωνα με στοιχεία του UN Women, τουλάχιστον 48.800 γυναίκες και κορίτσια δολοφονήθηκαν παγκοσμίως από συντρόφους ή μέλη των οικογενειών τους, αριθμός που μεταφράζεται σε 133 γυναικοκτονίες ημερησίως κατά μέσο όρο. Στην Ελλάδα, από την αρχή του 2024 μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, έχουν τελεστεί τουλάχιστον 13 γυναικοκτονίες – η καταγραφή ωστόσο γίνεται άτυπα με βάση όσα φτάνουν στα ΜΜΕ, ενώ στη χώρα μας δεν υπάρχει επίσημος φορέας υπεύθυνος για τη συλλογή στοιχείων, την καταγραφή και ανάλυση των γυναικοκτονιών.
Όμως δεν φτάνουν όλα τα περιστατικά βίας στη δολοφονία. Χιλιάδες γυναίκες στην Ελλάδα σύμφωνα με την 4η ετήσια έκθεση για τη βία κατά των γυναικών του Ελληνικού Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας (ΓΓΙΑΔ), είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Ένα είδος βίας που μπορεί να εμφανιστεί σε πολλές διαφορετικές μορφές. Σωματική, ψυχολογική, λεκτική, οικονομική… Σε κάθε τέτοιο περιστατικό που παίρνει δημοσιότητα, οι τοπικές κοινωνίες «πέφτουν από τα σύννεφα» αλλά, με μια δεύτερη ματιά, τα σημάδια φαίνεται πως ήταν ήδη εκεί.
Στα νότια προάστια και συγκεκριμένα στην Ηλιούπολη, μια ομάδα γυναικών έχει αποφασίσει να μην αποστρέφει το βλέμμα και να μην κλείνει τα αφτιά στο πρόβλημα, προσφέροντας με αλληλεγγύη στήριξη στις γυναίκες που προσπαθούν να ξεφύγουν από κακοποιητικά περιβάλλοντα και στις οικογένειές τους.
«Είμαι εδώ» για τα θύματα έμφυλης βίας: Μια πρωτοβουλία που μας αφορά
Η Χρύσα Δουζένη και η Νίκη Τσιμπούρη γνωρίστηκαν την περίοδο της καραντίνας μέσα από το group του Facebook «Ηλιουπολίτισσες» με αφορμή και πάλι μια κοινωνική δράση. Τότε ήθελαν να οργανώσουν μια ομάδα γυναικών για να διεκδικήσουν την άδεια χρήσης εξωτερικών χώρων για παιχνίδι κατά την απαγόρευση κυκλοφορίας. Αργότερα ενεπλάκη στην πρωτοβουλία και η δικηγόρος Μαρία Αρδαβάνη. Πλέον είναι όλες μέλη της Επιτροπής Ισότητας του Δήμου Ηλιούπολης (ΔΕΠΙΣ) και, τόσο μέσω της επίσημης ιδιότητάς τους όσο και της εθελοντικής τους δράσης, πρεσβεύουν και διεκδικούν την αλληλεγγύη και τη φροντίδα για όλες τις θηλυκότητες.
Η αφορμή για τη δημιουργία της πρωτοβουλίας, που ονομάστηκε «Είμαι Εδώ», δόθηκε πριν από περίπου τρία χρόνια όταν αποκαλύφθηκε ότι ένας αστυνομικός κρατούσε αιχμάλωτη μια νεαρή κοπέλα θύμα trafficking στην Ηλιούπολη. «Βρεθήκαμε κάποιες γυναίκες, φίλες, μάνες, αδελφές που είπαμε ότι δεν μπορούν να συμβαίνουν αυτά τα περιστατικά στην πόλη μας χωρίς να κάνουμε τίποτα. Θέλαμε να βοηθήσουμε γυναίκες θύματα έμφυλης βίας που θέλουν να φύγουν από ένα τοξικό περιβάλλον και δεν ξέρουν πώς να κινηθούν. Είμαστε μια πρωτοβουλία που στηρίζεται κάθαρά στην αλληλεγγύη μεταξύ των μελών της», μας εξηγεί η Χρύσα.
Η απόφασή τους να αφιερώσουν το χρόνο τους στη βοήθεια και την προστασία των γυναικών θυμάτων έμφυλης βίας ήταν αποτέλεσμα των βιωμάτων τους αλλά και των στερεοτύπων που όλες οι γυναίκες αντιμετωπίζουν καθημερινά. Μάλιστα, στην ομάδα συμμετέχει και η μητέρα της 24χρονης Ερατούς, που δολοφονήθηκε στη Μυτιλήνη το 2019 από τον εν διαστάσει σύζυγό της ενώ στο διπλανό δωμάτιο κοιμόταν η δύο ετών κόρη τους. Η Ελένη Κρεμαστιώτη πλέον ζει στην Ηλιούπολη μαζί με την εγγονή της και παλεύει ακόμα για τη μνήμη της κόρης της καθώς ο ο 25χρονος καθ’ομολογίαν δολοφόνος έχει προσφύγει στο δικαστήριο για τη μείωση της ποινής του.
«Σε φάσεις της ζωής μου έχω υποστεί ψυχολογική βία και πραγματικά ένιωσα να απειλούμαι και να κρίνομαι λόγω του φύλου μου. Είναι τραγελαφικό το πόσες φορές όταν έρχονται γυναίκες να μας μιλήσουν έχω ακούσει πράγματα που βρίσκω ανεπίτρεπτα και τα καταδικάζω αμέσως και αργότερα όταν τα ξανασκέφτομαι συνειδητοποιώ ότι έχω ακούσει ακριβώς τα ίδια να λέγονται σ’ εμένα ή για εμένα και τα έχω δεχθεί», μας λέει η Νίκη.
«Είμαι σε ένα ανδροκρατούμενο επάγγελμα κατά γενική ομολογία και η ενασχόλησή μου ειδικά με τα θέματα έμφυλης βίας θεωρείται ότι δεν έχει αντικειμενικότητα. Αλλά η αλήθεια δεν βρίσκεται στο φύλο, βρίσκεται στα πραγματικά περιστατικά. Οι πράξεις μας είναι αυτές που μας καθορίζουν», συνεχίζει η Μαρία.
«Συνειδητοποιώ με τη γνώση που έχω τώρα ότι πολλά άτομα στον στενό, ακόμα και οικογενειακό κύκλο μου ήταν θύματα έμφυλης βίας. Σίγουρα η γιαγιά μου, ακόμα και η μητέρα μου… Δε μιλάμε για βαριά κακοποίηση, αλλά για οικονομική εξάρτηση, πατριαρχία… Μια μαμά που ικανοποιούσε τις ανάγκες όλων των άλλων και δεν φρόντισε ποτέ τον εαυτό της. Δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις γυναίκες σαν αγίες, ούτε σαν φροντιστές», καταλήγει η Χρύσα και μας μεταφέρει ένα μέρος της μέχρι τώρα δράσης του «Είμαι Εδώ»:
«Η πρωτοβουλία έχει ξεκινήσει εδώ και 3 χρόνια και έχουν βοηθηθεί περίπου 90 άτομα. Σε δικές μας δύσκολες στιγμές, μέσα από τις κουβέντες έχουμε πάρει τόση στήριξη… Κανείς δεν είναι από πάνω, κανείς δεν έχει μια τέλεια ζωή. Όσο βοηθάμε εμείς, άλλο τόσο μας βοηθούν και εκείνες. Πλέον με αυτές τις οικογένειες είμαστε φίλες. Πάμε στα σπίτια τους, τρώμε όλες μαζί, περνάμε μαζί τις γιορτές… Τα πρώτα περιστατικά που κατάφεραν να ξεφύγουν και έχουν βρει μια σειρά, έρχονται για να βοηθήσουν άλλες γυναίκες. Δεν θα ξεχάσω όταν ήρθε σ’ εμάς μια μετανάστρια. Μέσα από την πρωτοβουλία βρήκε τυχαία μια άλλη γυναίκα από την ίδια χώρα που είχαν δουλέψει μαζί παλιότερα και την είχαμε βοηθήσει. Βίωναν το ίδιο πρόβλημα και δεν το ήξεραν. Η γυναίκα που είχε καταφέρει να ξεφύγει μέχρι τότε και το είχε περάσει όλο αυτό, βοήθησε εξαιρετικά με τη διαδικασία.
»Μας λένε πολλές φορές ότι ήμασταν οι μόνες που τους είπαμε ότι “δεν πειράζει, εσύ όποτε νιώσεις έτοιμη θα φύγεις”. Σε πολλές περιπτώσεις, όταν οι κακοποιητικές συμπεριφορές συνεχίζονται για χρόνια, οι οικογένειες παύουν να είναι υποστηρικτικές με το σκεπτικό “τόσο καιρό στα λέμε, τώρα δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα”. Εμείς δεν την κατηγορήσαμε, δεν την πιέσαμε. Και εν τέλει αυτό εκτίμησε, το “ήσασταν δίπλα μου χωρίς να με κρίνετε”. Γιατί όσο πιο πολύ αποξενωθείς, τόσο πιο εύκολο είναι για κάποιον να σε χειριστεί και να μεγαλώσει ο φόβος».
«Δεν είναι κάθε άνθρωπος έτοιμος σε ανύποπτο χρόνο να δεχθεί βοήθεια. Πρέπει η συνθήκη να σε πετύχει στην κατάλληλη ψυχολογική κατάσταση. Μια τοξική συνήθεια δεν είσαι πάντα έτοιμος να την αφήσεις Το θέμα είναι να μην νιώσουν οι γυναίκες ότι αν δεν δεχθούν μια φορά τη βοήθεια θα κλείσει η πόρτα» προσθέτει η Μαρία.
«Είχα ένα περιστατικό όπου μια γυναίκα με παιδί δύο ετών ήρθε και με βρήκε πολύ χτυπημένη, πήγαμε μαζί στην αστυνομία και συνειδητοποίησα ότι εκείνο το βράδυ η γυναίκα δεν είχε πού να πάει, όχι μόνο γιατί προφανώς στο σπίτι της βρισκόταν ακόμα ο κακοποιητής, αλλά και γιατί αν πήγαινε σε κάποιον γνωστό θα την έβρισκε. Θυμάμαι να κρατάω το μωρό στην αγκαλιά, εκείνη με κοιτούσε για να πάρει θάρρος και με το που βγήκαμε από το τμήμα με ρώτησε τόσο απλά “Πού να πάω;”. Τελικά επικοινώνησε με μια φίλη της που έμενε πιο μακριά, κάποιοι άλλοι γνωστοί της κινητοποιήθηκαν και παραφυλούσαν έξω από το σπίτι… Αυτό είναι βία. Μου έχει τύχει γυναίκα που έχουν στείλει σε ξενώνα και όταν βγήκε για να πάει στη δουλειά της τη βρήκε ο κακοποιητής και τη μαχαίρωσε. Ήμουν στη δουλειά και χτυπούσε το κινητό μου ασταμάτητα, με έπαιρνε η μητέρα της για να μου πει ότι ήταν στο νοσοκομείο. Ευτυχώς η κοπέλα έζησε», εξιστορεί η Νίκη.
Αλληλεγγύη στις γυναίκες σε κάθε γειτονιά
Η πρωτοβουλία επιχειρεί να καλύψει σε τοπικό επίπεδο τις ελλείψεις που παρουσιάζει το σύστημα κοινωνικής πολιτικής αναφορικά με τη βοήθεια και την προστασία των γυναικών. «Θέλαμε σε κάθε γειτονιά να υπάρχει ένα σημείο όπου αν νιώθεις ότι κινδυνεύεις, να μπορείς να πας, να το πεις και άμεσα να υπάρχει αντίδραση. Επειδή έχω στο κοινωνικό μου περιβάλλον γυναίκες που έχουν περάσει από αυτή τη διαδικασία, τους ήταν τρομερά δύσκολο το ότι έπρεπε να μετακινηθούν προκειμένου απλώς να πουν σε κάποιον “κινδυνεύω” ή “φοβάμαι”. Αν σκεφτούμε ότι υπάρχουν περιστατικά που όταν βγει η γυναίκα από το σπίτι (για να κάνει πχ τα ψώνια του σπιτιού) κάποιος πίσω στο σπίτι τη χρονομετρεί, αυτή η δυνατότητα πρέπει να μεταφερθεί σε μικρές ομάδες στήριξης», μας εξηγεί η Νίκη.
Το «Είμαι Εδώ» βασίζεται αποκλειστικά στη συμβολή εθελοντών με τη μορφή υπηρεσιών ή προϊόντων ή απλώς με το να είναι διαθέσιμοι ώστε να βοηθήσουν κάποια γυναίκα που βρίσκεται σε άμεση ανάγκη. Προς αυτόν τον σκοπό η πρωτοβουλία έχει κυκλοφορήσει κάποια αυτοκόλλητα που μπορούν να προμηθευτούν τα τοπικά μαγαζιά και συβολίζουν ότι αυτό είναι ένα ασφαλές μέρος όπου μια γυναίκα μπορεί να ζητήσει βοήθεια. Ωστόσο, όπως μας εξηγεί η Χρύσα, το να προμηθευτεί κάποιος ένα αυτοκόλλητο δεν είναι μια απλή διαδικασία. «Τα μαγαζιά που έχουν το αυτοκόλλητο τα έχουμε τσεκάρει πάρα πολύ, θέλουμε να έχουν την ικανότητα να “κρατήσουν” τη γυναίκα που θα τους απευθυνθεί, να τη βοηθήσουν, να έχουν εχεμύθεια. Το να έχεις το αυτοκόλλητο είναι μια ευθύνη, μια δέσμευση ότι όταν παρουσιαστεί η ανάγκη θα είσαι διαθέσιμος να βοηθήσεις. Όταν πρόκειται να δώσουμε ένα αυτοκόλλητο το λέμε ωμά “μπορεί να έρθει κάποιος κακοποιητής και να σας κατεβάσει την τζαμαρία, είστε σίγουροι ότι θέλετε να το βάλετε;”
»Πολλές φορές οι γυναίκες που φεύγουν δεν έχουν να φάνε, δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τις δικές τους και των παιδιών τους. Η τοπική κοινωνία της Ηλιούπολης στηρίζει αυτά τα περιστατικά. Εμείς ως πρωτοβουλία δεν διαχειριζόμαστε χρήματα. Όποιος θέλει να προσφέρει βοήθεια, την προσφέρει απευθείας εκεί που χρειάζεται. Έχει τύχει εστιάτορας της Ηλιούπολης να πηγαίνει επί ένα μήνα φαγητό σε γυναίκα και στα παιδιά της, μαγαζιά προσφέρουν ρούχα, σε κάποιες περιπτώσεις όταν η ανάγκη είναι η κάλυψη ενός λογαριασμού δίνουμε τις αντίστοιχες πληροφορίες. Άλλοι πάνε και ψωνίζουν οι ίδιοι… Πλέον διασχίζοντας την Ηλιούπολη δεν βλέπουμε απλά σπίτια ή επιχειρήσεις, βλέπουμε αυτήν την οικογένεια που μας έδωσε λάδι, αυτό το εστιατόριο που μας προσέφερε φαγητό, αυτό το μαγαζί που μας έδωσε παπούτσια. Αυτές οι προσφορές δεν λέγονται ποτέ δημόσια, ωστόσο εμείς το ξέρουμε ότι περνάμε από μια αλυσίδα αλληλεγγύης».
Παράλληλα, υπάρχει ένα δίκτυο νομικών, οι οποίοι ανώνυμα και αφιλοκερδώς δίνουν τις πρώτες πληροφορίες αλλά και γιατροί και ψυχολόγοι που δίνουν τις πρώτες κατευθύνσεις, αλλά και άμεση βοήθεια. Οι εθελόντριες δεν διαχειρίζονται ποτέ μόνες την πορεία ενός περιστατικού, αποτελούν την πρώτη στάση ώστε να βοηθήσουν τις γυναίκες να απευθυνθούν στους φορείς που υπάρχουν για ψυχολογική και νομική στήριξη. «Το καλοκαίρι είχα ένα περιστατικό όπου μια γυναίκα ζούσε σε ένα σπίτι τελείως άδειο. Κάναμε μια ανάρτηση ζητώντας ένα κρεβάτι και ανταποκρίθηκε ένας κύριος. Μιλήσαμε στο τηλέφωνο και όχι μόνο μας το προσέφερε, αλλά το έφερε στο σπίτι μαζί με τον έφηβο γιο του και το συναρμολόγησαν», μας περιγράφει η Νίκη.
Στόχος η δημιουργία ενός «Συμβουλευτικού Κέντρου Γυναικών» στα νότια προάστια
Στόχος του «Είμαι Εδώ» δεν είναι να υποκαταστήσει το Κράτος και τις κοινωνικές δομές, αλλά να δουλεύει παράλληλα και μαζί με αυτό, ως ένας παράγοντας ανθρωπιάς και αλληλεγγύης. «Όταν ξεκινήσαμε την πρωτοβουλία, είχαμε μια άγνοια του τι θα αντιμετωπίσουμε, ήταν λίγο ρομαντικό. Στην πορεία συνειδητοποιήσαμε ότι τα περιστατικά ήταν ιδιαίτερα σοβαρά. Εκεί καταλάβαμε ότι πρέπει η Πολιτεία να αναλάβει την ευθύνη της. Ο Δήμος αυτή τη στιγμή έχει 2-3 κοινωνικές λειτουργούς για τις ανάγκες όλες των δημοτών, αυτοί οι άνθρωποι ξεπερνούν τον εαυτό τους αλλά δεν μπορούν να καλύψουν όλα τα περιστατικά. Φυσικά το ίδιο συμβαίνει και σε άλλους δήμους, γι’ αυτό είναι πάρα πολύ σημαντική η δημιουργία ενός “Συμβουλευτικού Κέντρου Γυναικών”, κάτι που γίνεται με ευρωπαϊκούς πόρους, ώστε να προσφέρει νομική, ψυχολογική και γενικότερη στήριξη στις γυναίκες που έχουν ανάγκη», εξηγεί η Χρύσα.
Σημειώνεται ότι στα νότια προάστια δεν υπάρχει το απαραίτητο συμβουλευτικό κέντρο. Συνεπώς, αν κάποιος καλέσει στη γραμμή βοήθειας 15900, παραπέμπεται σε κέντρα που υπάρχουν σε Σύνταγμα, Πειραιά ή Ομόνοια, όμως ακόμα και αυτή η απόσταση για πολλές γυναίκες δεν είναι εφικτό να καλυφθεί.
«Τυπικά υπάρχουν επίσημοι φορείς που μπορείς να απευθυνθείς όπως η γραμμή 15900, όπου γίνεται δουλειά. Όμως αυτό που αισθάνθηκα εγώ σαν γυναίκα και σαν άνθρωπος που ενδεχομένως να φοβόμουν είναι ότι θα ήθελα να έχω έναν άνθρωπο να με κατευθύνει. Μέσα σε όλα αυτά υπάρχουν γυναίκες που δεν έχουν χαρτιά ή δεν μιλούν ελληνικά. Αυτές χρειάζονται βοήθεια σε ανθρώπινο επίπεδο, πέρα από το θεσμικό. Αυτό που έχουμε διαπιστώσει σε γυναίκες που έχουμε βοηθήσει είναι η χαρά του να βλέπεις έμπρακτα την αποδοχή, ότι δηλαδή αυτή που με κοιτάζει δεν με λυπάται, στέκεται δίπλα μου», συμπληρώνει η Νίκη.
Όσον αφορά την αναγκαιότητα ενός Συμβουλευτικού Κέντρου στο οποίο όλες οι γυναίκες θα έχουν πρόσβαση, η Μαρία μας εξηγεί: «Το σημαντικότερο με το συμβουλευτικό κέντρο είναι ότι υπάρχει η σχετική εκπαίδευση. Για παράδειγμα, σε ιδιωτικό επίπεδο οι νομικές υπηρεσίες είναι πολύ ακριβές, και ναι μεν το κράτος είναι υποχρεωμένο να ορίσει συνήγορο, αλλά είναι μια χρονοβόρα διαδικασία με αρκετές προϋποθέσεις που δεν καλύπτονται σε όλες τις περιπτώσεις. Και όσον αφορά τα ασφαλιστικά μέτρα, ο νόμος άλλαξε όταν έγινε το περιστατικό με την κοπέλα που δολοφονήθηκε έξω από το τμήμα. Μέχρι πρότινος και τα ασφαλιστικά μέτρα έπαιρναν χρόνο».
Στα αστυνομικά τμήματα ορισμένων περιοχών υπάρχουν εξειδικευμένα «Τμήματα Ενδοοικογενειακής Βίας» τα οποία διευκολύνουν την πορεία της διαδικασίας. Ωστόσο και αυτά είναι περιορισμένα. «Το κοντινότερο στην Ηλιούπολη “Τμήμα Ενδοοικογενειακής Βίας” είναι στον Άλιμο. Εκεί το προσωπικό είναι ειδικά εκπαιδευμένο. Συχνά, οι αστυνομικοί που δεν είναι εκπαιδευμένοι όσον αφορά αυτό το ζήτημα, ξεδιπλώνοντας μπροστά στις γυναίκες τη διαδικασία που θα ακολουθήσει τις τρομάζουν. “Θα γίνει αντιμήνυση, θα πάρουν το παιδί”… Έτσι, με συμβουλευτική διάθεση και ενδεχομένως με καλές προθέσεις, μπορεί να οδηγήσουν μια γυναίκα στο να παραμείνει σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον. Πέρα από τα αστυνομικά τμήματα, συχνά και άλλες κοινωνικές υπηρεσίες δεν αντιμετωπίζουν τα περιστατικά με τη δέουσα ευαισθησία. Αυτό το “άντε πάλι” που εισπράττει η γυναίκα από το βλέμμα ενός δημόσιου λειτουργού είναι καταστροφικό. Πρέπει όλοι να αποκτήσουν τις γνώσεις και την ανθρωπιά για να στηρίξουν ένα κακοποιημένο άτομο», συνεχίζει.
«Θέλουμε να κάνουμε μια μεγάλη προσπάθεια να φτιαχτεί το συμβουλευτικό κέντρο, αλλά αυτό δεν είναι πανάκεια. Για παράδειγμα αυτές οι γυναίκες χρειάζονται εργασία, Οπότε πρέπει να καθοριστεί ένα βιώσιμο επίδομα ή ένας φορέας που να αναλάβει αυτή τη διαδικασία. Αυτά είναι θεμελιώδη προβλήματα που αποτρέπουν τις γυναίκες από το να φύγουν από ένα περιβάλλον βίας», καταλήγει η Χρύσα.
«Ούτε το Panic Button είναι πανάκεια», συμπληρώνει η Νίκη, «Στην πιο πρόσφατη γυναικοκτονία που είδαμε στο Αγρίνιο πολλοί έσπευσαν να πουν ότι η γυναίκα δεν ήθελε το Panic Button αλλά εκ των πραγμάτων αυτό δεν θα είχε βοηθήσει. Τη στιγμή μου κάποιος έρχεται απέναντί της με όπλο, πώς μπορεί να σωθεί μια γυναίκα; Θέλουμε την πρόληψη, την εκπαίδευση, την παιδεία, την ευαισθητοποίηση και αυτό θα έπρεπε να ξεκινάει από το σχολείο και από μικρές ηλικίες. Η κόρη μου είναι στο προνήπιο και ήδη βλέπω να λείπει από τα παιδιά η ενσυναίσθηση. Πέρυσι που η Δάφνη ήταν στον βρεφικό σταθμό έμεινα εμβρόντητη όταν η δασκάλα μού ζήτησε να της φοράω σορτσάκι μέσα από το λευκό φόρεμα, γιατί “δεν έχουν όλοι οι γονείς κορίτσια και μπορεί κάποιοι μπαμπάδες να αισθανθούν άβολα”. Δεν ξέρω αν μου το είπε αυτό με βάση κάποιο παράπονο που έγινε και πιστέυω ότι είχε κάθε καλή πρόθεση να μας προστατεύσει, αλλά ένιωσα ότι αυτό που άκουσα είναι μέρος του προβλήματος. Είναι ανάλογο του ότι συζητάμε ακόμα “τι φορούσε” κάποια».
Η συζήτηση για το αν θα πρέπει να κατοχυρωθει νομικά ο όρος «γυναικοκτονία» είναι μεγάλη και τα επιχειρήματα από αμφότερες τις πλευρές πολλά. Ακόμα και ανάμεσα στα μέλη του «Είμαι Εδώ» ο διάλογος σχετικά με αυτό το ζήτημα είναι παρών και ιδιαίτερα χρήσιμος. «Θεωρώ ότι ο όρος “γυναικοκτονία” πρέπει να αναγνωριστεί με νομική ρύθμιση ακριβώς για να τονίζει την έμφυλη διάσταση του εγκλήματος. Ουσιαστικά ο όρος “γυναικοκτονία” δηλώνει τη δολοφονία μιας γυναίκας επειδή είναι η σύζυγος, η σύντροφος, η κόρη… ανάλογα με τη σχέση που έχει με τον δράστη. Παλιότερα τα λέγαμε “εγκλήματα πάθους” ή “εγκλήματα τιμής” αποσιωπώντας τα κύρια πατριαρχικά χαρακτηριστικά που θεωρούσαν τη γυναίκα αδύναμη, να το έχει προκαλέσει με τη συμπεριφορά της ή να είναι κτήμα του άντρα. Λέγοντας λοιπόν τις συγκεκριμένες ανθρωποκτονίες “με το όνομα τους”, αφενός ζητάμε ένα πιο αυστηρό πλαίσιο ποινής χωρίς ενδεχόμενα ελαφρυντικά που στηρίζονυται στην ψυχική κατάσταση του δράση, και αφετέρου ανοίγει το θέμα στην κοινωνία για ένα φαινόμενο που έχει αποκτήσει ανησυχητικές διαστάσεις», μοιράζεται την άποψή της η Χρύσα.
Από την άλλη η Μαρία, ως νομικός, μας επισημαίνει τον κίνδυνο που μπορεί να ενέχει η νομική αναγνώριση του όρου εγείροντας ενδεχόμενα ζητήματα ισότητας και συνταγματικότητας που θα οδηγούσαν σε αναποτελεσματικότητα της ρύθμισης. «Σε κάθε περίπτωση, η οποιαδήποτε νομοθετική πρωτοβουλία επί του συγκεκριμένου ζητήματος χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και εξαιρετικά λεπτού χειρισμού, ενόψει του ενδεχομένου η ανάγκη ουσιαστικής αναγνώρισης μίας τραγικής κοινωνικής πραγματικότητας να πέσει στα “βράχια” του διάχυτου και παρεμπίπτοντος συνταγματικού ελέγχου, ο οποίος εφαρμόζεται στη χώρα μας από κάθε ελληνικό Δικαστήριο, καθιστώντας αυτήν κενό γράμμα», καταλήγει.
Μαθαίνοντας την αλληλεγγύη
Τελικά, τι μπορεί να κάνει πρακτικά κάποιος για να είναι δίπλα στα θύματα έμφυλης βίας; «Αρκεί να κάνεις τον εαυτό σου διαθέσιμο», μας λέει η Νίκη, «αρχικά πρέπει να ανοίξεις το μυαλό σου, να ψάξεις τι σημαίνει “έμφυλη βία”, η οποία μπορεί να εμφανιστεί σε πολλές μορφές – λεκτική οικονομική, ψυχολογική… δεν θα το αναλύσω εγώ αυτό, δεν είμαι ειδικός. Αν έστω ένας άνθρωπος μέσα από εμάς μάθει για την έμφυλη βία, ποιες μορφές βίας υπάρχουν, πώς επηρεάζουν ουσιαστικά τους ανθρώπους… για εμάς είναι κέρδος.
«Ακόμα σπάμε στερεότυπα. Ακόμα και εγώ η ίδια, που θεωρώ ότι έχω φεμινιστική κουλτούρα και λόγο, πιάνω τον εαυτό μου να λέει στερεοτυπικά πράγματα. Όποιος εμπλακεί σε μια πρωτοβουλία όπως το “Είμαι Εδώ” ουσιαστικά εκπαιδεύεται να κοιτάζει δίπλα του. Να ανακατεύεται, να μπαίνει στη μέση αν χρειαστεί. Σε πόσα σπίτια θα είχε αποφευχθεί το έγκλημα αν κάποιος είχε σηκώσει το τηλέφωνο για να καταγγείλει το πρόβλημα;», συμπληρώνει η Χρύσα.
«Καταλαβαίνω πραγματικά ότι για κάποιους ανθρώπους είναι πολύ βαρύ το να εμπλακούν. Για παράδειγμα όταν δολοφονήθηκε η Κάρολαϊν, η κόρη μου ήταν ακριβώς στην ηλικία της δικής της. Είχα την εικόνα ενός μωρού μέσα σε όλα αυτά τα τραγικά περιστατικά και μπορούσα να το φανταστώ. Κατανοώ ότι είναι βαρύ, αλλά αν ο καθένας μάθει κάποια βασικά πράγματα και ασχοληθεί, θα μπορέσει να βοηθήσει τον διπλανό του. Ειδικά όσοι έχουν παιδιά θα μπορέσουν να τους δείξουν έναν νέο δρόμο αποβάλλοντας τα στερεότυπα. Έχουμε την ευκαιρία να γαλουχήσουμε μια ολόκληρη γενιά με νέες ιδέες. Ο μόνος τρόπος να αλλάξουνε οι συμπεριφορές είναι αν ο κόσμος προσπαθήσει να μπει στη θέση ενός θύματος έμφυλης βίας. Θα μπορούσε να ζει με αυτό; Δεν θα ήθελε να έχει κάποιον να τον στηρίξει; Από εκεί ξεκινάει η αλλαγή της νοοτροπίας.» καταλήγει η Νίκη.
Η πρωτοβουλία Γυναικών «Είμαι Εδώ – Ηλιούπολη» συλλέγει υπογραφές για τη δημιουργία «Συμβουλευτικού Κέντρου Γυναικών» στην Ηλιούπολη. Στη σελίδα της πρωτοβουλίας στο Facebook αναγράφονται τα μαγαζιά που μπορεί να περάσει κάποιος ή κάποια για να υπογράψει καθώς η τοπική κοινωνία στηρίζει ενεργά την πρωτοβουλία. Παράλληλα, υπάρχει δυνατότητα ηλεκτρονικής υπογραφής στο διαδικτυακό ψήφισμα που έχει ξεκινήσιε η πρωτοβουλία εδώ.
*Ευχαριστούμε πολύ για την φιλοξενία το Αναψυκτήριο του Δημοτικού Άλσους Ηλιούπολης «Δημήτριος Κιντής» και τους ανθρώπους του.
Τηλεφωνική γραμμή SOS για γυναίκες θύματα βίας
Η Γραμμή SOS 15900 είναι µια υπηρεσία εθνικής εµβέλειας που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες θύµατα βίας ή σε τρίτα πρόσωπα να επικοινωνήσουν άµεσα µε ένα φορέα αντιµετώπισης της έµφυλης βίας. Τη γραμμή στελεχώνουν ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι που παρέχουν άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά βίας σε 24ωρη βάση, 365 µέρες το χρόνο. Ταυτόχρονα υπάρχει δυνατότητα ηλεκτρονικής επικοινωνίας των γυναικών µέσω της διεύθυνσης e-mail: sos15900@isotita.gr.