Don’t Look Up: Αξίζει τελικά να το δεις;
Ένας κομήτης, μια επικείμενη καταστροφή, μια αδρανής κυβέρνηση, ένα απαθές κοινό. Το Don't Look Up είναι μια παράλογα ευφυής σατιρική κωμωδία που υποστηρίζει έμπρακτα ότι το πρόβλημα δεν είναι ένας κομήτης στον ουρανό, αλλά η ανθρωπότητα στη Γη. Και έχει (δικαιολογημένα;) αποκτήσει αμέτρητους haters.
- 09/01/2022
Δεδομένων όλων όσων συμβαίνουν στον κόσμο αυτή τη στιγμή, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι ιστορίες για το τέλος του Ανθρώπινου Πολιτισμού, όπως τον ξέρουμε, γίνονται όλο και πιο δημοφιλείς. Η ταινία του Netflix Don’t Look Up ίσως προσφέρει την πιο ρεαλιστική απεικόνιση μέχρι στιγμής σχετικά με το πώς θα μπορούσε να μοιάζει η Αποκάλυψη.
Ο βραβευμένος με Όσκαρ Adam McKay αναλαμβάνει το σενάριο αλλά και τη σκηνοθεσία, παρουσιάζοντας με έναν χιουμοριστικό και συνάμα άκρως ρεαλιστικό τρόπο το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται σήμερα η Αμερική, ενώ παράλληλα περνά το μήνυμα ότι τίποτα δεν φωνάζει “ξυπνήστε” όσο μια επικείμενη καταστροφή.
Η πλοκή
Η αστρονόμος Kate Dibiasky (Jennifer Lawrence) μαθαίνει για έναν νέο κομήτη και μοιράζεται τα ευρήματά της με τον καθηγητή Dr Randall Mindy (Leonardo DiCaprio). Καθώς τον μελετούν, κάνουν μια ανησυχητική ανακάλυψη ότι ο κομήτης αυτός θα συγκρουστεί με τη Γη σε 6 μήνες, βάζοντας τέλος στη ζωή όπως την ξέρουμε. Αποφασισμένοι να μεταφέρουν την είδηση στην Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, σοκάρονται από το γεγονός ότι η αρμόδια διοίκηση δεν ενδιαφέρεται καθόλου, δεν τους ακούει και παίρνει το θέμα πολύ ελαφρά. Η πρόεδρος Orlean (Meryl Streep) υποβαθμίζει τον κίνδυνο στη θέση της πολιτικής οπτικής, τα ΜΜΕ δεν λαμβάνουν σοβαρά το ζήτημα, ενώ παράλληλα ο δισεκατομμυριούχος Peter Isherwell (Mark Rylance) βλέπει μια ευκαιρία να εκμεταλλευτεί το γεγονός, που ουσιαστικά πρόκειται να οδηγήσει σε μαζική εξαφάνιση. Αυτό που ακολουθεί είναι ένα σουρεαλιστικό και συνάμα τρομακτικό ομοίωμα του κόσμου στον οποίο ζούμε.
Το καστ
Το καστ της ταινίας έχει συζητηθεί πολύ. Πρόκειται στην πραγματικότητα για έναν κατάλογο που περιλαμβάνει μερικά από τα πιο δυνατά ονόματα των τελευταίων ετών. Δεν είναι, άλλωστε, η πρώτη εμπειρία του Adam McKay πίσω από την κάμερα με τόσους πολλούς και τόσο καλούς ηθοποιούς (σκέψου για παράδειγμα το Μεγάλο Σορτάρισμα).
Αρχικά, πρωταγωνιστούν τρεις από τις καλύτερες γυναίκες ηθοποιούς από τρεις διαφορετικές γενιές, η Jennifer Lawrence, η Cate Blanchett και η Meryl Streep. Ωστόσο, η παρέλαση αστέρων συνεχίζεται, καθώς στο Don’t Look Up πρωταγωνιστικό ρόλο έχει ο Leonardo DiCaprio και ακολουθούν οι Jonah Hill, Kid Cudi, Ariana Grande, Timothée Chalamet, Mark Rylance, Ron Perlman και πολλοί άλλοι. Το καστ είναι σίγουρα ένα από τα καλύτερα μέρη της ταινίας, καθώς η κάθε ερμηνεία είναι μοναδική με τον δικό της τρόπο, με μόνη εξαίρεση ορισμένους χαρακτήρες, οι οποίοι δεν έχουν αναπτυχθεί τόσο καλά όσο άλλοι. Μιλώ κυρίως για τον χαρακτήρα του Jonah Hill, ως τον γιο της Προέδρου, που πολλές φορές μπορεί να γίνεται έως και ενοχλητικός. Από την άλλη, η Meryl Streep, στον ρόλο της Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών -ενώ πολλοί μίλησαν για μία μέτρια έως κακή ερμηνεία- δίνει μια Πρόεδρο γεμάτη άρνηση και αμφίβολα κίνητρα, που προφανώς αποδίδονται με τέτοιον τρόπο ώστε να θυμίζει τον πρώην Πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Με αυτό το σκεπτικό, ο χαρακτήρας της είναι on point και δεδομένου ότι το Don’t Look Up είναι μια σάτιρα, οι περισσότεροι από τους χαρακτήρες του είναι φτιαγμένοι για να αντιπροσωπεύουν κάποιον σε πραγματικό χρόνο. Οπότε στόχος επετεύχθη!
Το μόνο σίγουρο, πάντως, είναι πως η ερμηνεία του DiCaprio είναι από τις πιο αξιοσημείωτες -δεν είναι η καλύτερή του, αλλά είναι αναμφίβολα άξια θαυμασμού. Υπάρχει μια σκηνή στην οποία ο DiCaprio ως Dr Randall τα χάνει εντελώς σε μια ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση, η οποία αφήνει το κοινό σε σοκ. Εκεί, είναι εύκολο να καταλάβει κανείς ότι ο DiCaprio πρόσθεσε τη δική του προσωπική σύνδεση σε αυτή την ταινία, αφού είναι μεγάλος υποστηρικτής του αγώνα κατά της Κλιματικής Αλλαγής.
Ο McKay ξέρει καλά πώς να διαχειριστεί όλες αυτές τις προσωπικότητες στη μεγάλη οθόνη, παίρνοντας ό,τι μπορεί από τον κάθε έναν, ακόμη και από εκείνους που εμφανίζονται μόνο για λίγο, όπως ο Chalamet. Γιατί είναι σίγουρα εύκολο να βάλεις τόσα πολλά μεγάλα ονόματα σε μια ταινία, ωστόσο, το να τα ενώσεις μαζί σε μία τέτοια αφήγηση και να κρατήσεις τον κατάλληλο χώρο για όλους, είναι αξιοθαύμαστο.
Το σενάριο και το μήνυμα της ταινίας
Το σενάριο γράφτηκε, όπως είπαμε, από τον ίδιο τον σκηνοθέτη. Παρά την κριτική που του έχει ασκηθεί σχετικά με τον όγκο των θεμάτων που ήθελε να θίξει, όντας τελικά σε θέση να τα περιγράψει μόνο επιφανειακά, θεωρώ πως η αφήγηση που έχει δημιουργηθεί είναι συνεκτική και κυρίως οικεία, γιατί περιγράφει τόσο καλά την πραγματικότητά μας. Το μήνυμά της όμως είναι αυτό που την κάνει να ξεχωρίζει. Και αυτό το μήνυμα είναι απλό: πρέπει να αντιμετωπίσουμε την Κλιματική Κρίση. Δεν βασίζεται σε θεωρίες και φήμες, αλλά σε γεγονότα και εμπειρίες, ακριβώς όπως ο κομήτης στην πλοκή της ταινίας. Πρέπει να απαιτήσουμε πιο άμεση δράση από τις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Πρέπει επίσης να παίξουμε ο καθενας τον δικό του ρόλο, αν θέλουμε πραγματικά να δούμε την αλλαγή.
Αυτό που για μένα, ωστόσο, ξεχωρίζει σεναριακά -αλλά στηρίζεται κατά πολύ και στις εξαιρετικές ερμηνείες του πρωταγωνιστικού διδύμου Lawrence και DiCaprio- είναι η απογοήτευση της Kate και του Randall προς έναν απαθή πληθυσμό, που αντικατοπτρίζει ουσιαστικά τη δική μας απογοήτευση προς το σύστημα και όλους όσοι αδιαφορούν (ή τουλάχιστον λειτουργεί ως ένα καμπανάκι υπενθύμισης ότι θα έπρεπε να είμαστε πράγματι απογοητευμένοι). Παράλληλα, μεγάλο μέρος του κωμικού στοιχείου της ταινίας προέρχεται από τις γελοίες καταστάσεις στις οποίες βρίσκονται ως αποτέλεσμα αυτής της απογοήτευσης -καταστάσεις με αρκετή βάση στην πραγματικότητα, ώστε να είναι καταθλιπτικά αληθοφανείς.
Το Don’t Look Up παρουσιάζει επίσης τόσο τις περίπλοκες έννοιες που παρέχουν στους επιστήμονες τη δυνατότητα να συλλέγουν δεδομένα και να κάνουν επαληθεύσιμες προβλέψεις, όσο και τα περίπλοκα εμπόδια που αντιμετωπίζουν στη μετάφραση των ευρημάτων τους στο κοινό, δηλαδή σε άτομα εκτός της επιστημονικής κοινότητας. Ακόμα κι έτσι, η ταινία έχει μια εκπληκτικά προσιτή και οικουμενική ποιότητα στην ιστορία και το μήνυμά της. Η επικείμενη σύγκρουση του πλανήτη με έναν κομήτη θα μπορούσε να αντικατασταθεί με μια καταστροφή που συνδέεται με την κλιματική αλλαγή, μια πανδημία ή άλλες απειλές για την επιβίωση του είδους μας.
Ένας καθρέφτης της κοινωνίας
Η ταινία αποτελεί αρχικά έναν παραλληλισμό για την Κλιματική Κρίση. Αλλά σε αντίθεση με παρόμοιες ταινίες καταστροφών όπως το Armageddon ή το Deep Impact, το Don’t Look Up υιοθετεί μια λιγότερο μελοδραματική προσέγγιση και χρησιμοποιεί περισσότερο έναν σατιρικό τόνο, που δεν διστάζει να επικρίνει τις αρχές για την αδράνειά τους. Η ταινία παρουσιάζει επίσης ιδέες σχετικά με την αξία της σωστής επικοινωνίας για να μεταδοθεί ένα σημαντικό μήνυμα. Η απεικόνιση των επιστημόνων ως προφητών της καταστροφής ή κακών ομιλητών έχει γίνει κλισέ, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι αλήθεια. Οφείλουμε, λοιπόν, να τους δώσουμε το βήμα να μιλήσουν. Επιπλέον, η ταινία δείχνει αποτελεσματικά πώς οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και τα μέσα ενημέρωσης αποσπούν την προσοχή του κοινού από το πραγματικό πρόβλημα, δίνοντας έμφαση σε επιχειρήματα που ταιριάζουν στη δική τους ατζέντα. Τέλος, είναι πάρα πολύ εύκολο να βρει κανείς πολλά όμοια χαρακτηριστικά με την πανδημική κατάσταση. Ζήσαμε ουσιαστικά μέσα σε δύο χρόνια με την COVID-19, ό,τι συμβαίνει επί δεκαετίες με την Κλιματική Αλλαγή: άρνηση, αδιαφορία και επιφανειακές προσεγγίσεις, καρυκευμένες με μια γερή δόση του “όλα θα πάνε καλά”.
Είναι με λίγα λόγια η κατάλληλη στιγμή για να κυκλοφορήσει αυτή η ταινία, βασισμένη σε όσα πέρασε ο κόσμος τα τελευταία δύο χρόνια: μια πανδημία, κοινωνική αδικία και πολλή αβεβαιότητα. Συμπερασματικά, το Don’t Look Up φιλοδοξεί πάνω απ’ όλα να είναι ένας καθρέφτης της κοινωνίας μας.
Αξίζει τελικά να τη δεις;
Παρά το γεγονός ότι όλα λειτουργούν υπέρ του, το κινηματογραφικό στυλ του McKay δεν πρόκειται να κερδίσει τους πάντες. Αυτό είναι ατυχές, όμως, επειδή το μήνυμα της ταινίας είναι σημαντικό, και όσοι ενοχλούνται από τα θέματά της είναι μάλλον οι άνθρωποι που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη να ακούσουν αυτό το μήνυμα.
Το Don’t Look Up πιθανότατα δεν θα σώσει τον κόσμο από μόνο του, αλλά αυτό που κάνει είναι να μεταφέρει ένα ζωτικής σημασίας μήνυμα με τρόπο που έχει τις περισσότερες πιθανότητες να κάνει τους ανθρώπους να το δεχτούν: Με γέλιο! Αν έκανε έστω και έναν άνθρωπο να ανοίξει τα μάτια του στη δραματική κλιματική κατάσταση, καθώς και στην επιπολαιότητα με την οποία την προσεγγίζουμε (όπως και πολλά άλλα θέματα), τότε σίγουρα αξίζει τον κόπο.