Μενέλαος Χαραλαμπίδης: Ο γνωστός ιστορικός παρουσιάζει στη Νέα Σμύρνη το best seller βιβλίο του για τους Δωσίλογους της Κατοχής
Το βιβλίο που έγινε μπεστ σέλερ αυτοστιγμεί και έχει συγκλονίσει τους αναγνώστες με τις περιγραφές του για το δωσιλογισμό στα χρόνια της Κατοχής θα παρουσιαστεί και θα σχολιαστεί σε εκδήλωση του Δήμου Νέας Σμύρνης τη Δευτέρα 1η Ιουλίου, με τη συμμετοχή έγκριτων ακαδημαϊκών.
- 27/06/2024
Το βιβλίο του Μενέλαου Χαραλαμπίδη «Οι Δωσίλογοι» με υπότιτλο «Ένοπλη πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της Κατοχής», βιβλίο με περιεχόμενο ιστορικό και επιστημονικό το οποίο ρίχνει φως στη συνεργασία των Ελλήνων με τους Γερμανούς κατακτητές, κατάφερε κάτι που λίγα βιβλία αυτής της κατηγορίας καταφέρνουν: Βρίσκεται στη λίστα των μπέστ σέλερ από την πρώτη εβδομάδα της κυκλοφορίας του τον Δεκέμβριο του 2023.
Με αφορμή αυτήν την ευρεία αποδοχή από το κοινό αλλά και την ιστορική σημασία του βιβλίου, ο Δήμος Νεας Σμύρνης διοργανώνει παρουσίαση και συζήτηση επί του έργου τη Δευτέρα 1η Ιουλίου στον Πολυχώρο «Γαλαξίας», στην κεντρική πλατεία της πόλης.
Ένα «ιστορικό» μπέστ σέλερ
Πρόκειται για το τρίτο βιβλίο του ιστορικού Μενέλαου Χαραλαμπίδη, ο οποίος εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο, βασισμένο στη διδακτορική του διατριβή, το 2012 και αφορούσε τη ζωή στην Αθήνα κατά τα χρόνια της Κατοχής. Το επόμενό του βιβλίο αφορούσε τα Δεκεμβριανά του 1944 και τη μάχη της Αθήνας. Ο συγγραφέας, που είναι επίσης και ο δημιουργός των “Ιστορικών Περιπάτων” και της ομώνυμης βραβευμένης εκπομπής της ΕΡΤ, θεωρεί πως το τρίτο του βιβλίο, «Οι Δωσίλογοι», αποτελεί την ολοκλήρωση ενός κύκλου όσον αφορά την παρουσίαση της ζωής στην Αττική κατά τη γερμανική κατοχή.
Σε συνέντευξή του στο podcast «Βίος και Πολιτεία» που οργανώνει το γνωστό βιβλιοπωλείο «Πολιτεία», ο συγγραφέας μιλά για την επιτυχία του συγκεκριμένου έργου που φαίνεται απρόσμενη για ένα ιστορικό μυθιστόρημα και τονίζει την προσπάθειά του να γράψει ένα βιβλίο που να διαβάζεται εύκολα, χωρίς να κάνει «εκπτώσεις» στο επιστημονικό υλικό που θα χρησιμοποιούσε.
Σημαντικά για την επιτυχία του βιβλίου, θεωρεί επίσης τα έντονα συναισθήματα οργής και έκπληξης που δημιουργούν στους αναγνώστες οι αποκαλύψεις για αυτό το σκοτεινό κεφάλαιο της ιστορίας. Διαβάζοντας το βιβλίο, ο αναγνώστης κατανοεί ένα φαινόμενο που στην Ελλάδα μένει ακαθόριστο, καθώς υπάρχει ένα πέπλο σιωπής γύρω από τον δωσιλογισμό. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ξέρουν τι είναι, τι έκαναν οι επονομαζόμενοι δωσίλογοι, ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι, με ποια κίνητρα έπραξαν και τι απέγιναν. Ανακαλύπτοντας τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, ο αναγνώστης νιώθει να φουντώνει μέσα του ένα αίσθημα αδικίας.
Περίπου έξι μήνες από την κυκλοφορία του, το βιβλίο έχει πωλήσει 20.000 αντίτυπα.
Μαθαίνοντας για τον «Δωσιλογισμό»
Στην ευρωπαϊκή βιβλιογραφία, αυτοί που στην Ελλάδα αποκαλούνται κοινώς «δωσίλογοι», ονομάζονται «συνεργάτες». Αυτόν τον όρο επέλεξε να χρησιμοποιήσει και ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης όπως δήλωσε στο podcast «Βίος και Πολιτεία».
Το βιβλίο έχει ως στόχο να πληροφορήσει τον αναγνώστη για την ιστορική εξέλιξη που υπήρξε στη συνεργασία Ελλήνων με τους Γερμανούς κατακτητές, και η οποία δεν ξεκίνησε με τη γερμανική εισβολή και κατοχή. Σύμφωνα με το έργο, η ελληνο-γερμανική συνεργασία είχε ξεκινήσει ήδη από τη δεκαετία του 30′ σε οικονομικό επίπεδο. Ως αποτέλεσμα υπήρχαν παραρτήματα γερμανικών εταιρειών, προμηθευτές, έμποροι, ούτως ώστε όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν τη χώρα, υπήρχαν έμπιστα πρόσωπα στα οποία μπορούσαν να στηριχτούν, με επιδίωξη την οικονομική τους ευημερία.
Εν συνεχεία, όταν αποχώρησαν από τον ελληνικό χώρο οι ιταλικές δυνάμεις, οι Γερμανοί στηρίχθηκαν στους Έλληνες συνεργάτες τους για τη διατήρηση της «τάξης». Έτσι, δημιούργησαν μια νέα διοίκηση με αρχηγό τον εκάστοτε διορισμένο στρατηγό της Ες-Ες, στον οποίο λογοδοτούσαν οι ελληνικές δυνάμεις ασφαλείας. Τα επονομαζόμενα «Τάγματα Ασφαλείας» όμως είχαν ως κυρίαρχο στόχο, όχι τη διατήρηση της τάξης, αλλά τη δίωξη της αντιστασιακής δράσης. Τον τελευταίο χρόνο της Κατοχής μάλιστα πρωταγωνίστησαν στις βιαιοπραγίες που έγιναν σε εαμικές συνοικίες, σε περιοχές όπου κατοικούσαν κυρίως οι πρόσφυγες που είχαν έρθει μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, όπως η Κοκκινιά, η Καισαριανή, η Καλλιθέα, το Περιστέρι, ο Βύρωνας αλλά και η Νέα Σμύρνη. Ως αποτέλεσμα, σε αυτές τις περιοχές εχθρός ήταν πρωταρχικά ο «ταγματασφαλίτης» και δευτερευόντως ο Γερμανός.
Είναι σημαντικό πάντως να θυμόμαστε, όπως αναφέρει και το βιβλίο, πως υπήρξαν άνθρωποι που πραγματικά αναγκάστηκαν να συνεργαστούν με τους Γερμανούς, για παράδειγμα υπάλληλοι που απλώς γνώριζαν γερμανικά. Αυτοί δεν μπορούν να χαρακτηριστούν συνεργάτες – και σε πολλές περιπτώσεις βοήθησαν αιχμαλώτους και ανθρώπους που είχαν ανάγκη.
Εκτενής επιστημονική έρευνα
Ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης ερευνά την περίοδο της Κατοχής στην Αθήνα τα τελευταία 25 χρόνια και τα τελευταία εφτά χρόνια εστίασε την έρευνά του αποκλειστικά στο ζήτημα της «συνεργασίας». Βασική πηγή για τις μελέτες του αποτέλεσαν οι 85 τόμοι και τα 18 κουτιά πρακτικών, αποφάσεων και ανακριτικού υλικού των Ειδικών Δικαστηρίων της Αθήνας και του Πειραιά για όσους καταδικάστηκαν ως συνεργάτες των κατακτητών.
Αξίζει να σημειωθεί, πως το σημαντικότερο αρχείο που περιέχει στοιχεία σχετικά με την πολιτική και οικονομική συνεργασία εκείνη την περίοδο παραμένει απροσπέλαστο για τους ερευνητές. Πρόκειται για το κατοχικό Αρχείο του Υπουργείου Εσωτερικών.
Ένα τραύμα που δεν επουλώθηκε
Η έννοια του δωσιλογισμού ή της συνεργασίας είναι κάτι που ακόμα προκαλεί τεράστια οργή στον ελληνικό λαό. Είναι γεγονός πως ο δωσιλογισμός στην Ελλάδα είχε ως αποτέλεσμα να ανέλθουν πολιτικά πρόσωπα στην εξουσία, να δημιουργηθούν περιουσίες, και το ουσιαστικότερο, κόσμος να χάσει τη ζωή του. Όσο και αν οι απόγονοι αυτών των ανθρώπων δεν ευθύνονται για τις πράξεις των προγόνων, πολλές φορές δημιουργούνται έντονα συναισθήματα. Στο βιβλίο αναφέρονται ονόματα, όμως η έρευνα του συγγραφέα είναι τόσο καλά τεκμηριωμένη που μέχρι τώρα δεν έχει επιδεχθεί αμισβήτηση, ενώ πριν τη δημοσίευση έγινε επιμέλεια του υλικού με τη συμμετοχή τριών έγκριτων νομικών.
Οι μεταπολεμικές κυβερνήσεις στην Ελλαδα προσπάθησαν να αποσιωπήσουν το ζήτημα της συνεργασία με τους Γερμανούς. Ως αποτέλεσμα, σε πολλές περιπτώσεις δεν αποδόθηκε ποτέ δικαιοσύνη. Τα ιστορικά δεδομένα, όπως εκτίθενται και στο βιβλίο, μιλούν από μόνα τους. Από τις 20.000 μηνύσεις που κατατέθηκαν εναντίον φερομένων ως συνεργατών των Ναζί, εκδόθηκαν απαλλακτικά βουλεύματα στο 84% των περιπτώσεων. Τιμωρήθηκαν 300 άτομα και δυο εκτελέστηκαν.
Παρουσίαση του βιβλίου στη Νέα Σμύρνη
Ο Δήμος Νέας Σμύρνης, αναγνωρίζοντας την μεγάλη ιστορική σημασία του βιβλίου αλλά και πόσο έχει αγκαλιαστεί από το αναγνωστικό κοινό, οργανώνει παρουσίαση του βιβλίου του Μενέλαου Χαραλαμπίδη “Οι Δωσίλογοι” , τη Δευτέρα 1η Ιουλίου, και ώρα 19:30, στον Δημοτικό Πολυχώρο “Γαλαξίας”.
Για το βιβλίο θα μιλήσουν ο Χάρης Αθανασιάδης, Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, ο Νίκος Βαφέας, Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης και ο συγγραφέας, ενώ θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό.
Οι προσκεκλημένοι σχολιαστές
Χάρης Αθανασιάδης
Ο Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου Χάρης Αθανασιάδης έχει ασχοληθεί εκτενώς με την ιστορία των σχολικών βιβλίων και την ανάπτυξη της εκπαίδευσης. Ο κύριος Αθανασιάδης έχει στο ενεργητικό του πολλές εκδόσεις και δημοσιεύσεις επιστημονικού περιεχομένου.
Νίκος Βαφέας
Ο Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης Νίκος Βαφέας διδάσκει Ιστορική και Πολιτική Κοινωνιολογία.Με εκτενές συγγραφικό έργο και συμμετοχή σε πολλά ερευνητικά προγράμματα, διατελεί Πρόεδρος του Δ.Σ. του σωματείου «Οι Φίλοι των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (Α.Σ.Κ.Ι.)» από το 2022.