Δρ Κωνσταντίνος Κότιος: Τα θεμέλια για το σχολείο του μέλλοντος και τα επαγγέλματα της επόμενης δεκαετίας
«Το 50% των επαγγελμάτων της επόμενης δεκαετίας δεν έχουν δημιουργηθεί ακόμη» λέει στο NouPou o έμπειρος σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού και εκπαιδευτής συμβούλων σταδιοδρομίας, Δρ Κωνσταντίνος Κότιος της Labora.
- 08/11/2023
Ο Δρ. Κωνσταντίνος Κότιος είναι Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού, ιδρυτής της “LABORA: Σύμβουλοι Εκπαίδευσης” και Συγγραφέας. Έχει στο ενεργητικό του πάνω από 9.500 ώρες διαλέξεων επαγγελματικού προσανατολισμού και στρατηγικής καριέρας σε τρεις διαφορετικές χώρες και σε ολόκληρη την Ελλάδα, αλλά και περισσότερες από 7.500 ώρες συμβουλευτικής με μαθητές και φοιτητές. Καθημερινά βοηθάει μαθητές, φοιτητές και γονείς μέσω της δραστηριότητάς του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενώ έχει βραβευθεί για τις καινοτομίες της επιστημονικής του ομάδας. Παράλληλα, έχει εκπαιδεύσει δεκάδες συμβούλους σταδιοδρομίας μέσω της Πρότυπης Ακαδημίας Συμβούλων ενώ έχει διδάξει με θεματολογία την επαγγελματική συμβουλευτική και τη διαχείριση σταδιοδρομίας σε Προγράμματα του Πανεπιστημίου Πειραιά και Αιγαίου.
Μιλάμε μαζί του για το σχολείο του σήμερα και του αύριο, για τις διεθνείς τάσεις, τον επαγγελματικό προσανατολισμό και τα επαγγέλματα της επόμενης δεκαετίας.
Οι εξελίξεις στις νέες τεχνολογίες έχουν φέρει ήδη το μέλλον… στο παρόν μας, ενώ τα εκπαιδευτικά μας συστήματα μοιάζουν προσανατολισμένα σε μεγάλο μέρος τους στο παρελθόν. Προλαβαίνουμε να σχεδιάσουμε το σχολείο του μέλλοντος;
Η σύγχρονη πραγματικότητα της αγοράς εργασίας περιέχει σε μεγάλο βαθμό δομικές και ταχύτατες αλλαγές στα επαγγέλματα αλλά και στα πανεπιστημιακά προγράμματα. Η πανδημία αποτέλεσε έναν επιταχυντή των αλλαγών -θα λέγαμε ότι φτάσαμε μέσα σε δύο χρόνια σ’ αυτά που θα φτάναμε σε μια δεκαετία τουλάχιστον- και είναι λογικό να είναι δύσκολη μια άμεση μετάβαση στη νέα εποχή, ιδιαίτερα αν πρόκειται για εκπαιδευτικά προγράμματα πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η αλλαγή των οποίων είναι μια διαδικασία με πολλούς παράγοντες και δύσκολη. Αποτελεί όμως άμεση ανάγκη να ξεκινήσει η προσαρμογή στα νέα δεδομένα με την προσάρτηση στα προγράμματα σπουδών καινοτόμων προγραμμάτων και μαθημάτων, τα οποία να ανταποκρίνονται στη σύγχρονη πραγματικότητα και να έχουν άμεση εφαρμογή στην καθημερινότητα των μαθητών και να μην αναφέρονται σε τεχνολογίες ξεπερασμένες και χωρίς αντίκρισμα στο παρόν και το μέλλον. Σαφώς και είναι δύσκολο σε 1-2 χρόνια να φτάσουμε στο απόλυτο επίπεδο προσαρμογής, αλλά μια δυναμική αρχή θα αρχίσει να γεφυρώνει το χάσμα.
Πώς θα μπορούσε ένα σχολείο σε όλες του τις βαθμίδες να ανταποκρίνεται στους προβληματισμούς και τα ενδιαφέροντα των παιδιών και παράλληλα να τους εμπνέει την αγάπη για τη μάθηση και τη μελέτη;
Για να μπορέσει ένας μαθητής να ασχοληθεί ενεργά με κάποιο μάθημα και να μελετήσει γι’ αυτό είναι αναγκαία συνθήκη να του αρέσει το αντικείμενο, να καλύπτει τα ενδιαφέροντα του αλλά και να του διεγείρει τη φαντασία και τη δημιουργικότητα. Ένα σχολείο του μέλλοντος δεν μπορεί να βρίσκεται εκτός σύγχρονης πραγματικότητας, με τρόπους διδασκαλίας και αξιολόγησης της επίδοσης προσκολλημένους στην αποστήθιση και στείρα απομνημόνευση. Από την άλλη, είναι αναγκαίο οι θεματικές και η ύλη των μαθημάτων να περιέχουν στοιχεία καθημερινότητας, η οποία περιλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό την τεχνολογία και τις εφαρμογές της. Μαθήματα όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, η Επιχειρηματικότητα, η Χρήση των Αλγορίθμων, η Νέες Τεχνολογίες στην υπηρεσία των επιστημών (π.χ. τα video games στην διδασκαλία της Ιστορίας κτλ.) αποτελούν νέους τομείς της εκπαιδευτικής διαδικασίας, στους οποίους μπορούμε άμεσα να επέμβουμε με πρακτικά εργαστήρια και δημιουργική μάθηση.
Με την εξειδίκευση να κερδίζει συνεχώς χώρο στη ζωή και την καθημερινότητά μας, πώς βλέπετε να διαμορφώνονται τα σχολεία του μέλλοντος σε σχέση με την κοινωνική, οικονομική πραγματικότητα και την αγορά;
Το παράδοξο της νέας εποχής είναι ότι οι νέες εξειδικεύσεις σε κάθε πτυχή των επιστημών ανανεώνονται διαρκώς και αναδιαμορφώνονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, με αποτέλεσμα να επικρατεί σήμερα η άποψη ότι το 50% των μελλοντικών επαγγελμάτων της επόμενης δεκαετίας δεν έχουν δημιουργηθεί ακόμη.
Αυτό δημιουργεί μια νέα πραγματικότητα στα σχολεία του μέλλοντος, τα οποία είναι αναγκαίο να αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτονομία δράσης και εξωστρέφειας ώστε να μπορούν να δημιουργήσουν το κατάλληλο έδαφος για να προσελκύσουν νέους εκπαιδευτικούς με σύγχρονες ιδέες και ειδικότητες αιχμής. Το ευχάριστο είναι ότι στην Ελλάδα εκκολάπτονται νέοι επιστήμονες με όρεξη, σύγχρονο και καινοτόμο τρόπο σκέψης. Δεν αποτελεί στόχο να αποκτήσει ο μαθητής εξειδίκευση από το σχολείο αλλά να βρει τα κατάλληλα ερεθίσματα που θα τον βοηθήσουν να αποκτήσει σύγχρονο τρόπο σκέψης, στον οποίον θα οικοδομήσει τις μελλοντικές του επιλογές στο Πανεπιστήμιο. Άλλωστε, μέσα από το Πανεπιστήμιο θα του δοθούν πολλά περισσότερα ερεθίσματα και ευκαιρίες για πολλές αλλαγές ανάλογα με τις τάσεις της εποχής και τις δικές του προσλαμβάνουσες.
Ποιες είναι οι διεθνείς τάσεις σχολείων του μέλλοντος που βλέπετε / πχ νέα μαθήματα/ περισσότερες επιλογές σύμφωνα και με τον επαγγελματικό προσανατολισμό των παιδιών;
Οι διεθνείς τάσεις των σχολείων του μέλλοντος περιλαμβάνουν την καινοτομία, τις σύγχρονες τάσεις στην αγορά εργασίας, την τεχνολογία, τη δημιουργικότητα αλλά και την επιχειρηματικότητα στο επίκεντρο. Το σύγχρονο σχολείο επιβάλλεται να αφουγκράζεται την αγορά εργασίας, τα νέα δεδομένα της καθημερινότητας. Αυτό μπορεί να το επιτύχει με τη συνεχή επαφή με τις επιχειρήσεις και τους επαγγελματίες, μέσω προγραμμάτων επιχειρηματικότητας και «πρακτικής» άσκησης ώστε να μπορεί ο μαθητής να αποκτήσει μια επιχειρηματική κουλτούρα, η οποία θα του είναι χρήσιμη είτε επιθυμεί να επιχειρήσει στο μέλλον είτε όχι και να μάθει τη φύση των επαγγελμάτων. Από την άλλη, η εισαγωγή νέων μαθημάτων σχετικών με την τεχνολογία, το design thinking, τη διδασκαλία των ανθρωπιστικών σπουδών με βιωματικό τρόπο παράλληλα με εργαστήρια δεξιοτήτων, μπορούν να καλλιεργήσουν δεξιότητες χρήσιμες για το μέλλον. Με τον τρόπο αυτό οι μαθητές θα έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν περισσότερες «εμπειρίες» σχετικές με τα επαγγέλματα και τις επιστήμες και να αποκτήσουν εφόδια ώστε να επιλέξουν τις σπουδές τους και τις μελλοντικές διαδρομές που τους ταιριάζουν.
Ποιος ο ρόλος του επαγγελματικού προσανατολισμού στο σχολείο του μέλλοντος; Πώς μπορούν τα παιδιά να ξέρουν τι τους αρέσει και πώς τους αρέσει να εργάζονται όταν υπάρχουν επαγγέλματα που ενδεχομένως ούτε τα ίδια ούτε και οι γονείς τους δεν τα έχουν φανταστεί;
Όπως και στο σχολείο του παρόντος, ο ρόλος του επαγγελματικού προσανατολισμού είναι κομβικός και ιδιαίτερα σημαντικός. Από τη μία, βοηθάει τον μαθητή να ανακαλύψει χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του, τις κλίσεις και τις δεξιότητες του και να τις συνδυάσει με επιστημονικούς κλάδους και ειδικεύσεις, μέσω ερωτηματολογίων (Test) Κλίσεων και Ενδιαφερόντων. Σημειώνουμε ότι δεν επιδιώκουμε να βρούμε την εξειδίκευση που θα υπάρχει σε 10 χρόνια, μιας και είναι αδύνατο πλέον, αλλά να βρούμε τις επιστημονικές περιοχές με τις οποίες θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε τις σπουδές μας.
Από την άλλη, η γνώση που προσφέρει η συμβουλευτική διαδικασία και η πληροφόρηση σχετικά με τις σχολές, τα επαγγέλματα και τις προοπτικές των αποφοίτων μέσω πολλών καναλιών πλέον (ΤΙΚ ΤΟΚ, APPLICATION, ΒΙΒΛΙΩΝ), βοηθούν το μαθητή να ξεδιαλύνει το θολό τοπίο αναφορικά με το μέλλον του, να έρθει σε επαφή με πολλαπλά ερεθίσματα και να μπορέσει να θέσει τους στόχους του.
Τέλος, η επαφή με την επιχειρηματικότητα μέσω της πράξης και των εικονικών μαθητικών επιχειρήσεων μπορεί να αποτελέσει για κάθε σχολείο ένα ισχυρό συμπληρωματικό εργαλείο επαγγελματικού προσανατολισμού.
Ποιος είναι ο επαγγελματικός προσανατολισμός του μέλλοντος; Αναμένουμε ακόμη πιο εξειδικευμένα τεστ και εργαλεία;
Το μέλλον είναι άγνωστο και πολύ διαφορετικό από αυτό των προηγούμενων δεκαετιών. Είναι τόσο σύνθετο που δημιουργείται κάθε ημέρα με διαφορετικούς όρους και δυναμικές. Με το δεδομένο αυτό, ο επαγγελματικός προσανατολισμός του μέλλοντος είναι αναγκαίο να στηριχτεί σε σύγχρονα εργαλεία βασισμένα σε δεδομένα της σύγχρονης καθημερινότητας.
Τα Test Επαγγελματικού Προσανατολισμού πλέον πρέπει να περιλαμβάνουν σύγχρονες ερωτήσεις δεξιοτήτων, οι οποίες να περιγράφουν την πραγματικότητα του σήμερα (τεχνολογία, social media, νέοι τρόποι επικοινωνίας) ώστε να πλησιάζουν σε όλο και ορθά αποτελέσματα.
Νέα ερωτηματολόγια που θα χρησιμοποιούν τεχνολογίες όπως η Εικονική Πραγματικότητα, η Επαυξημένη Πραγματικότητα αλλά και σύγχρονα video games θα μπορούν στο μέλλον να σκιαγραφούν με ασφάλεια την προσωπικότητα του μαθητή, θέτοντας τον σε δοκιμασίες, στις οποίες μπορεί να βιώνει τις συνθήκες ενός επαγγέλματος ή να μετράει την αντίδραση του σε «πραγματικές» συνθήκες δοκιμασιών.
Τέλος, αν και είναι ευχάριστο γεγονός ότι πλέον οι γονείς αντιλαμβάνονται ότι οι πρακτικές του «οφείλει να ακολουθήσει το παιδί το επάγγελμα του γονιού» είναι πλέον άτοπες, ο σύγχρονος επαγγελματικός προσανατολισμός περιλαμβάνει και την «εκπαίδευση»-ενημέρωση του γονέα. Με σεμινάρια διαχείρισης της σχέσης του με το παιδί του, με πλήρη συμμετοχή του στις συνεδρίες συμβουλευτικής αλλά και συνεχή ενημέρωση αναφορικά με την αγορά εργασίας του μέλλοντος και των σύγχρονων επαγγελμάτων, ο γονιός μπορεί να αποτελέσει τον πολυτιμότερο βοηθό του παιδιού του στις μελλοντικές του επιλογές.