Χαρισμάθεια: Ο Αλέξανδρος Παπανδρέου βάζει στόχο να βοηθήσει τα χαρισματικά παιδιά να ανθίσουν
Ο οργανισμός που από το 2012 βάζει ως στόχο να αλλάξει την εκπαίδευση συνολικά, οραματίζεται και σχεδιάζει τα βήματα προς τις τάξεις του μέλλοντος.
- 13/11/2023
Όταν ήταν ακόμα μαθητής, ο Αλέξανδρος Παπανδρέου αντιμετώπιζε ένα πρόβλημα που σε πολλούς θα ακουγόταν καλοδεχούμενο: η σχολική ύλη του φαινόταν εξαιρετικά εύκολη. Οι βαθμοί του ήταν άριστοι, όμως ο ίδιος ένιωθε καταναγκασμό στο σχολείο επειδή αισθανόταν πως καθημερινά παρέμενε υποχρεωτικά σε έναν χώρο που δεν ένιωθε ότι είχε ενδιαφέρον ή από τον οποίο έπαιρνε κάτι. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του, θα συνειδητοποιούσε ότι η ευκολία αυτή του κόστισε στο κυνήγι των στόχων του -αλλά και ότι η περίπτωσή του, αν και σπάνια, δεν ήταν μοναδική. Κάπως έτσι, γεννήθηκε η Χαρισμάθεια, ένας οργανισμός με στόχο την υποστήριξη των χαρισματικών παιδιών, που σύντομα θα ξεκινούσε να θέτει τις βάσεις για την πλήρη μεταμόρφωση της εκπαίδευσης.
Όπως εξηγεί ο ίδιος μιλώντας στο NouPou, «η χαρισματικότητα είναι η επαυξημένη ικανότητα που έχουν κάποιοι άνθρωποι για ορισμένες νοητικές λειτουργίες, όπως η ανάλυση, η σύνθεση, η φαντασία, η συγκρότηση, η συγκέντρωση, η επιμονή. Δεν είναι κάτι μονοδιάστατο, ούτε όλα τα χαρισματικά παιδιά έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά, που μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε απλώς κάνοντας τικ στα κουτάκια. Είναι μια συνολική εικόνα που δείχνει ικανότητα υπερεπίδοσης».
Οι δυσκολίες της διαφορετικότητας
Στο μυαλό των περισσότερων από εμάς ακούγεται παράλογο ένα τέτοιο παιδί να έχει ανάγκη από επιπλέον βοήθεια. Όμως, όπως τονίζει ο κ. Παπανδρέου, «το βασικότερο χαρακτηριστικό που έχουν αυτά τα παιδιά είναι η ασύγχρονη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη. Βρίσκονται σε μια άλλη ζώνη ετοιμότητας και αυτό δυσκολεύει την καθημερινότητά τους».
Στις πιο συνηθισμένες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν συγκαταλέγεται το αίσθημα καταναγκασμού στο σχολείο, που βίωνε και ο ίδιος ως μαθητής και το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη ενδιαφέροντος για το σχολείο και κακές επιδόσεις. Το σημαντικότερο, όμως, είναι οι ιδιαίτερες συναισθηματικές ανάγκες τους που προκύπτουν από την αίσθηση της διαφορετικότητας. Σύμφωνα με τον κ. Παπανδρέου, τα χαρισματικά παιδιά: «νιώθουν πολύ περίεργα που οι συμμαθητές τους δεν έχουν τις ίδιες απορίες και προσλαμβάνουσες και αρχίζουν να δημιουργούν μια κακή εικόνα εαυτού, που τα οδηγεί είτε στην αλαζονεία, είτε στη συμμόρφωση -για παράδειγμα, στις εσκεμμένα λανθασμένες απαντήσεις στην τάξη ή τον μιμητισμό που τα βοηθά να αισθανθούν ότι γίνονται αποδεκτά».
Η γνώση και το συναίσθημα
Στόχος της Χαρισμάθειας είναι η αντιμετώπιση αυτών ακριβώς των δυσκολιών. Από τη μια πλευρά, δημιουργώντας και εφαρμόζοντας προγράμματα που απευθύνονται σε παιδιά αυξημένων αντιληπτικών ικανοτήτων, τους δίνει το κίνητρο και τα ερεθίσματα που χρειάζονται ώστε να διατηρήσουν το ενδιαφέρον τους για μάθηση και να μετατρέψουν το χάρισμά τους σε δεξιότητες.
Ταυτόχρονα, δίνει μεγάλη βαρύτητα στον συναισθηματικό τους κόσμο, εφοδιάζοντάς τα με τα εργαλεία που θα τους επιτρέψουν να αγκαλιάσουν τη διαφορετικότητά τους.
Για την επίτευξη αυτών των στόχων, η ομάδα της Χαρισμάθειας έχει αναπτύξει ειδικά σταθμισμένα ψυχομετρικά εργαλεία, τα οποία όχι μόνο αναγνωρίζουν αν ένα παιδί είναι χαρισματικό, αλλά και αντλούν πληροφορίες για την προσωπικότητα και τις ξεχωριστές ανάγκες του. Αν η αξιολόγηση της αντιληπτικής του ικανότητας είναι απαραίτητη ώστε οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων να ξέρουν ότι το παιδί θα μπορέσει να ανταπεξέλθει στις αυξημένες απαιτήσεις χωρίς να βιώσει τη ματαίωση. Η αναγνώριση χαρακτηριστικών όπως η συμπεριφορά, η συναισθηματική ισορροπία του παιδιού και τα συστήματα υποστήριξής του, διαδραματίζουν κομβικό ρόλο για την ενίσχυση της υγιούς ψυχικής του ανάπτυξης.
«Ένα παιδί που δέχεται πολύ μεγάλες πιέσεις από το σπίτι του και νιώθει ότι δεν έχει δικαίωμα να αποτύχει γιατί θα απογοητεύσει, δεν μπορείς να το πιέσεις κι εσύ, γιατί θα σπάσει», υπογραμμίζει ο κ. Παπανδρέου. «Άρα θα πρέπει να το βοηθήσεις να βάλει εφικτούς στόχους, να δουλέψει την ταυτότητά του, να μάθει να αυτοπροσδιορίζεται, να αποκτήσει ένα εσωτερικό αντί του εξωτερικού σημείου προσδιορισμού της αξίας του. Αντίθετα, ένα παιδί που έχει υπέρμετρη εμπιστοσύνη στον εαυτό του, πρέπει να το βάλεις σε δύσκολα περιβάλλοντα, για να καταλάβει ότι ακόμα και αν σε ένα τυπικό περιβάλλον νιώθει ότι μπορεί να κάνει τα πάντα, εκεί θα πρέπει να προσπαθήσει, χωρίς να είναι πάντα βέβαιο ότι θα πετύχει».
Νικώντας τον φόβο της αποτυχίας
«Έτσι τα παιδιά απεμπλέκονται από τον φόβο της αποτυχίας, ο οποίος θα μπορούσε να τα ακολουθήσει και στο μέλλον, γιατί έχουν χτίσει την ταυτότητά τους γύρω από την ικανότητά τους να πετυχαίνουν», συνεχίζει. «Αντ’ αυτού, μαθαίνουν να οικοδομούν την ταυτότητά τους γύρω από τα πράγματα που τα ενδιαφέρουν, ανεξάρτητα από το αν τους φαίνονται εύκολα ή δύσκολα, πράγμα που μπορεί να ξεκλειδώσει εξαιρετικά τις δυνατότητές τους. Όταν η ταυτότητά σου στηρίζεται στα πράγματα που σου δίνουν ικανοποίηση, είναι πιο πιθανό να τα κυνηγήσεις ακόμη και αν σε δυσκολεύουν και μέσα από αυτά να εξελίξεις τις δυνατότητές σου για να φτάσεις τους στόχους σου».
Η θεωρία της σχετικότητας στην ύλη του… Δημοτικού
Όλα τα παραπάνω μπαίνουν σε εφαρμογή στα master classes που οργανώνει η Χαρισμάθεια. Εκεί, όπως εξηγεί ο κ. Παπανδρέου, παιδιά Δημοτικού και Γυμνασίου τα οποία βιώνουν μια ματαίωση των προσδοκιών που είχαν από τη μάθηση, παίρνουν ερεθίσματα πέρα από τη σχολική ύλη, καλλιεργούν δεξιότητες και έρχονται σε επαφή με νέα αντικείμενα -από τη θεωρία της σχετικότητας, μέχρι φιλοσοφία και ιστορία.
«Ταυτόχρονα, λειτουργούν και ως εργαστήριο. Εκεί εφαρμόζουμε νέες διδακτικές τεχνικές, τις αξιολογούμε, τις βελτιστοποιούμε και αναζητούμε τρόπους να μπορέσουμε να τις εφαρμόσουμε και στην κανονική τάξη της τυπικής εκπαίδευσης», συνεχίζει.
Εξάλλου, αυτός είναι και ο τελικός στόχος της Χαρισμάθειας, που από το 2017 αναπτύσσει εκπαιδευτικά εγχειρίδια που απευθύνονται στη γενική εκπαίδευση. Τα βιβλία αυτά, καλύπτουν το 100% της σχολικής ύλης, με μια σημαντική διαφορά: στηρίζονται στη φιλοσοφία της διαφοροποιημένης εκπαίδευσης. Στη συνέχεια, δοκιμάζονται σε τυπικές τάξεις και αξιολογούνται, με στόχο τη μέτρηση της επίδρασής τους, με εξαιρετικά μέχρι στιγμής αποτελέσματα.
Κάθε παιδί στον ρυθμό του
Βάση της φιλοσοφίας της Χαρισμάθειας είναι η διαφοροποιημένη εκπαίδευση, καθώς επίσης και η παιγνιοποίηση της μάθησης. «Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε στη διαφοροποίηση είναι να έχουμε ατομικούς στόχους για κάθε παιδί, πράγμα που μας επιτρέπει να έχουμε και διαφορετικές απαιτήσεις από το καθένα. Όπως ένας προπονητής που βλέπει αθλητές σε διαφορετικά επίπεδα ετοιμότητας, ζητά από τον καθένα τους άλλα πράγματα για να τους οδηγήσει πιο πέρα. Επιπλέον, βάζουμε τα παιδιά να συνεργάζονται σε ομάδες. Σε αυτές αυτομάτως αναλαμβάνουν διαφορετικούς ρόλους και διαφοροποιούν το μονοπάτι τους. Μαθαίνουν τη συμπληρωματικότητα, το πώς ο ένας μπορεί να καλύψει τις αδυναμίες και να ενισχύσει τις ικανότητες του άλλου, μαθαίνουν το κομμάτι της επικοινωνίας, της συνεργασίας της αποδοχής», σημειώνει ο ιδρυτής του εκπαιδευτικού οργανισμού.
«Ταυτόχρονα, ανεβάζουμε τον πήχη των απαιτήσεων για όλα τα παιδιά, ώστε να μάθουν να αποδέχονται την αποτυχία. Να καταλάβουν ότι στο μάθημα έχουν έρθει να δοκιμάσουν πράγματα, να δουν ποια λειτουργούν και ποια όχι, να μάθουν πώς να δουλέψουν για να τα κάνουν να λειτουργήσουν, να αποτύχουν, να προσπαθήσουν ξανά. Να αναπτύξουν τη συγκέντρωση, την επιμονή και την ανθεκτικότητα, να μπουν σε μια λογική προπόνησης και να δοκιμάσουν πράγματα που δεν θα τα τολμούσαν σε ένα περιβάλλον εξετάσεων, γιατί καταλαβαίνουν ότι κατά πάσα πιθανότητα δεν θα πετύχουν με την πρώτη φορά».
Άσκηση πρώτη: Φτιάξτε το δικό σας escape room
Η διαδικασία αυτή δεν είναι αποστειρωμένη και σίγουρα δεν είναι βαρετή. Για να κάνουν τους μαθητές να καταλάβουν ότι το ευχάριστο δεν είναι πάντα και εύκολο (και αντιστρόφως), οι άνθρωποι της Χαρισμάθειας τους ζητούν να λύσουν ιδιαιτέρως δημιουργικά προβλήματα: από την οργάνωση ενός πάρτι, μέχρι την κατασκευή ενός επιτραπέζιου escape room.
Μεγάλη σημασία έχει και η προσπάθειά τους να εξηγούν πάντα στα παιδιά τους λόγους που αξίζει να μάθουν κάτι, καθώς και τις πρακτικές του εφαρμογές όχι μόνο στο σχολείο αλλά και στην καθημερινότητα, ενισχύοντας το κίνητρό τους για μάθηση και αποσυνδέοντάς το από τους βαθμούς του τριμήνου.
Έρευνα για μια καλύτερη εκπαίδευση
Όλα τα παραπάνω δεν έχουν προκύψει τυχαία: πρόκειται για προϊόν μακροχρόνιας έρευνας, που διεξάγεται μέσω της Έλκυδας, του ερευνητικού κέντρου της Χαρισμάθειας που έχει στόχο να προωθήσει την διαφοροποιημένη εκπαίδευση.
Εκεί, οι άνθρωποι του οργανισμού ερευνούν διδακτικές τεχνικές, τις δοκιμάζουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα και σχεδιάζουν πλάνα μαθημάτων που καθοδηγούν βήμα – βήμα τους εκπαιδευτικούς, ώστε να μπορέσουν να συμπεριλάβουν στο μάθημά τους τις κοινωνικοσυναισθηματικές και γνωστικές ανάγκες των παιδιών, την ανάπτυξή τους και την καλλιέργεια των δεξιοτήτων τους και, φυσικά, τους βοηθά να υιοθετήσουν τις πρακτικές που απαιτούνται ώστε να μπορέσουν να προσφέρουν τα μέγιστα σε μια τάξη πολλαπλών ταχυτήτων. Δηλαδή, σε μια τυπική τάξη.
«Ο στόχος είναι να αλλάξουμε την εκπαίδευση συνολικά», τονίζει ο κ. Παπανδρέου. «Όχι μόνο για μια κατηγορία παιδιών, όχι για λίγα, αλλά για όλα. Να δείξουμε μέσα από παραδείγματα ότι η εκπαίδευση μπορεί να γίνει αλλιώς. Έχουμε κάνει μάθημα σε τάξη με έξι διαφορετικά επίπεδα ετοιμότητας, από παιδιά με πολύ υψηλή αντιληπτική ικανότητα, μέχρι παιδιά με βαριές μαθησιακές δυσκολίες, άρα ξέρουμε ότι η μέθοδος και η φιλοσοφία μας μπορεί να λειτουργήσει ακόμα και σε δυσμενή περιβάλλοντα με εξαιρετικά αποτελέσματα. Στόχος μας, λοιπόν, είναι να παρουσιάσουμε μια ολοκληρωμένη πρόταση για τη μετάβαση της εκπαίδευσης σε μια νέα εποχή».
Φωτογραφίες: Κατερίνα Καπετάνη, Αθηνά Σούλη, Θάλεια Γαλανοπούλου