Τι γίνεται μετά το τέλος της θεραπείας στα παιδιά με καρκίνο; Μια παιδίατρος απαντά
Η παιδίατρος Κατερίνα Κατσιμπάρδη, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Παιδικού Καρκίνου, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Φεβρουαρίου, μιλά για όσα ακολουθούν μετά το τέλος της θεραπείας ενός παιδιού.
- 14/02/2023
Γράφει η Κατερίνα Κατσιμπάρδη, MD, PhD Παιδίατρος
Πανεπιστημιακή Ογκολογική Αιματολογική Μονάδα, Α’ Παιδιατρική
Κλινική ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία»
Τις τελευταίες δεκαετίες σημειώνεται σημαντική πρόοδος όσον αφορά την έκβαση των παιδιών με καρκίνο, με την πενταετή επιβίωση ελεύθερης νόσου να ξεπερνάει πλέον το 80-90% για αρκετές μορφές κακοήθειας. Ως εκ τούτου, πολλά παιδιά καταφέρνουν να ξεπεράσουν τη νόσο, τα οποία θα μεγαλώσουν και θα αποτελέσουν τους μετέπειτα ενήλικες. Οι επιβιώσαντες από καρκίνο στην παιδική ηλικία φθάνουν πλέον τους 500.000 στην Ευρώπη και τους 400.000 στις ΗΠΑ.
Μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας, οι επιβιώσαντες έχουν τακτική παρακολούθηση, με γνώμονα τη διατήρηση της ύφεσης της νόσου τους και την έγκαιρη αναγνώριση ενδεχόμενης υποτροπής, αλλά και την ανίχνευση επιπλοκών που μπορεί να εμφανιστούν, είτε άμεσα είτε μεταγενέστερα, 2 έως 5 έτη από το τέλος της θεραπείας. Οι επιπλοκές είναι αποτέλεσμα της αντινεοπλασματικής θεραπείας που έλαβαν, όπως χημειοθεραπείας, ακτινοθεραπείας, χειρουργικής παρέμβασης ή μεταμόσχευσης αιμοποιητικών κυττάρων.
Δύο βασικά δεδομένα ισχύουν όσον αφορά τις απώτερες επιπλοκές στους επιβιώσαντες από καρκίνο στην παιδική ηλικία:
1. Η πλειοψηφία των επιβιωσάντων (περίπου το 75%) θα παρουσιάσει τουλάχιστον μια επιπλοκή, ενώ το 25% αυτών θα παρουσιάσει μια πολύ σοβαρή ή απειλητική κατάσταση για τη ζωή του.
2. Οι επιβιώσαντες παρουσιάζουν προβλήματα υγείας πολύ νωρίτερα σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό, σε ηλικία περίπου 30-35 ετών.
Ο κίνδυνος παχυσαρκίας σε νεαρή ηλικία είναι διπλάσιος (14%) σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό, που είναι 7,5%. Ο κίνδυνος θανάτου λόγω καρδιαγγειακών νοσημάτων σε νεανική ηλικία είναι επτά φορές μεγαλύτερος στους επιβιώσαντες. Η εμφάνιση πρώιμης ωοθηκικής ανεπάρκειας είναι δέκα φορές μεγαλύτερη στις επιβιώσαντες γυναίκες σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, 8% έναντι 0,8%.
Οι συχνότερες επιπλοκές που μπορεί να παρουσιάσουν οι επιβιώσαντες είναι:
– ενδοκρινολογικές διαταραχές (υποθυρεοειδισμός, χαμηλό ανάστημα, πρώιμη ή καθυστερημένη ήβη)
– καρδιαγγειακά νοσήματα
– μεταβολικό σύνδρομο ή παχυσαρκία
– οστικές διαταραχές (οστεοπενία ή οστεοπόρωση)
– διαταραχές ακοής
– νευρογνωσιακές διαταραχές, με δυσμενή επίδραση στη σχολική τους απόδοση
– διαταραχές αναπαραγωγής, που εκδηλώνονται ως διαταραχές εμμήνου ρύσεως, στυτική δυσλειτουργία, πρώιμη εμμηνόπαυση και υπογονιμότητα.
Η επίδραση της χημειοθεραπείας και της κοιλιακής ακτινοβολίας στις γονάδες είναι δυσμενής, με συνέπεια μια γυναίκα που είχε καρκίνο στην παιδική ηλικία να παρουσιάσει εμμηνόπαυση πριν από την ηλικία των 40 ετών και, σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμη και πριν από την ηλικία των 25 ετών, με τελική επίδραση στη γονιμότητα.
Η εκδήλωση απώτερων επιπλοκών διαταράσσει την ποιότητα ζωής των επιβιωσάντων, είτε αφορά την παιδική ηλικία με επίδραση στη σχολική και την κοινωνική τους επανένταξη, είτε τη ζωή τους ως ενήλικες με επίδραση στη δημιουργία σχέσεων, την τεκνοποίηση, την εργασία τους και την κοινωνική τους ταυτότητα.
Η έγκαιρη ανίχνευση ενδεχόμενων επιπλοκών και η αντιμετώπισή τους έχει ως κύριο στόχο την εξασφάλιση καλύτερης ποιότητας ζωής. Ιατρεία παρακολούθησης των απώτερων επιπλοκών στους επιβιώσαντες από καρκίνο στην παιδική ηλικία λειτουργούν στα παιδιατρικά ογκολογικά τμήματα της χώρας μας. Είναι αναγκαίο να λειτουργούν οργανωμένα και να υπάρχει η διασύνδεση με τις ομάδες των ενηλίκων, καθώς με διεθνείς επιστημονικές ομάδες παρακολούθησης των επιβιωσάντων από καρκίνο.
Kατερίνα Κατσιμπάρδη, MD, PhD
Παιδίατρος – Διδάκτωρ Ιατρικής ΕΚΠΑ
www.katsibardi.gr