Τι είναι το έθιμο της Τζαμάλας που ζωντανεύει αυτήν την Τσικνοπέμπτη στην Αργυρούπολη
Όσοι έχουν βρεθεί Αποκριά στα Γιάννενα το ξέρουν ήδη: Τι είναι, από πού προέρχεται και πώς γιορτάζεται το έθιμο της Τζαμάλας, που έρχεται αυτήν την Τσικνοπέμπτη στην Αργυρουπολη.
- 19/02/2025
Η Τσικνοπέμπτη στην Αργυρούπολη θα έχει ένα ιδιαίτερο χαρακτήρα. Στις 18.30, στην πλατεία του Δημαρχείου Ελληνικού – Αργυρούπολης (Λεωφόρος Κύπρου 68) θα αναβιώσει το Έθιμο της Τζαμάλας.
Περί τίνος πρόκειται; Θα εξηγήσουμε αφού πρώτα δούμε πώς ο Δήμος Ελληνικού Αργυρούπολης διοργανώνει το παραδοσιακό αποκριάτικο έθιμο από την καρδιά της Ηπείρου, σε συνεργασία με την Αδελφότητα Ηπειρωτών Αργυρούπολης:
Τι είναι, λοιπόν, η «Τζαμάλα»; Σε κάποιες περιοχές (πχ στη Θράκη) αναφέρεται ως «Τζαμάλες». Σε άλλες (για παράδειγμα στα Γιάννενα όπου αποτελεί εκ των πιο χαρακτηριστικών και εντυπωσιακών εθίμων της Αποκριάς), ως «Τζαμάλα». Πάντως, σε όλες τις περιοχές που συναντάται, επικεντρώνεται στον σχηματισμό ενός κύκλου από ψιλή άμμο, με διάμετρο τουλάχιστον 6 μέτρα. Μέσα τοποθετούνται κούτσουρα και μικροί κορμοί δέντρων, ώστε να ανάψει φωτιά -που εξαγνίζει, “διώχνει το κακό” και καίει έως το πρωί της Καθαράς Δευτέρας. Γύρω από τις Τζαμάλες στήνεται γλέντι μεταμφιεσμένων, με εδέσματα κρασί και φασολάδα.
Η αυθεντική version της Τζαμάλας αφορά ανταγωνισμό γειτονιών για το ποια θα κάνει την καλύτερη γιορτή.
Τι σημαίνει «Τζαμάλα»
Υπάρχουν δύο θεωρίες που έχουν επικρατήσει ως προς την προέλευση της λέξης. Η μία τη θέλει να προέρχεται από την αντίστοιχη αραβική, που σημαίνει καμήλα -τζαμαλάρης είναι ο συνοδός του ζώου. Η άλλη αναφέρει πως έχει να κάνει με τη δαμάλα, αρχαία ελληνική λέξη που σημαίνει «χοντροκαμωμένη» -όπως είναι τα κούτσουρα που δημιουργούν τη φωτιά. Σχετίζεται με τις ζωομορφικές μεταμφιέσεις των Βαλκανίων, στις οποίες κυριαρχούν δυο ζώα: η καμήλα και η αρκούδα. Αμφότερα σχετίζονται με τη γονιμότητα.
Το EpirusTV αναφέρει πως το έθιμο της «Τζαμάλας Καμήλας» περιγράφεται στα τέλη του 19ου αιώνα από τον ποιητή Γεώργιο Βιζυηνό (1849-1896), ως πανάρχαιο αγροτικό έθιμο της Ανατολικής Θράκης που τελούσαν στο τέλος του Οκτώβρη ή στις αρχές Νοέμβρη, για να εξασφαλιστεί η καλή σοδειά μετά τη σπορά.
Λαογράφος συνέδεσε αυτό το έθιμο με δρώμενα του καρναβαλιού: Με αυτήν τη λέξη χαρακτήρισε τους αποκριάτικους αγερμούς, (δηλαδή, την εθιμοτυπική εορταστική επίσκεψη ομάδας προσώπων στα σπίτια μιας κοινότητας, συνήθως σε γιορτές, για να πουν τραγούδια και να ευχηθούν υγεία και ευτυχία) που γίνονταν στα Γιάννενα για το μάζεμα των ξύλων, τα οποία μετά έκαιγαν σ’ αυτές τις φωτιές.
Στα ηπειρωτικά λεξιλόγια που κατέγραψαν τους ιδιωματισμούς αυτού του λαού, η λέξη καταχωρείται πάντως ως συνώνυμη της ίδιας της φωτιάς. Για την ακρίβεια, σημαίνει την μεγάλη φωτιά, τη μεγάλη φλόγα, τη ζωηρή πυρά.