Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τις βιώσιμες διαίτες
Η ομάδα του Nutrition Support γράφει για όσα πρέπει να ξέρουμε για τη διατροφή και το περιβάλλον.
- 14/01/2020
Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μία αυξανόμενη ανησυχία γύρω από περιβαλλοντικά ζητήματα και ζητήματα ασφάλειας τροφίμων. Γι’ αυτό το λόγο, η επιστημονική κοινότητα έχει τονίσει την ανάγκη προώθησης διατροφικών προτύπων που ονομάζονται “βιώσιμες δίαιτες”.
Τι είναι η βιώσιμη δίαιτα;
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας ορίζει τις βιώσιμες δίαιτες ως δίαιτες που προστατεύουν και σέβονται τη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα, είναι πολιτιστικά αποδεκτές, προσβάσιμες, οικονομικά δίκαιες και προσιτές, διατροφικά επαρκείς, ασφαλείς και υγιείς, ενώ βελτιστοποιούν φυσικούς και ανθρώπινους πόρους, έχοντας δηλαδή ελάχιστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Ο προσδιορισμός της βιώσιμης δίαιτας, θα πρέπει να αξιολογείται με αρκετούς και διαφορετικούς δείκτες, μιας και ένα τρόφιμα πλούσιο διατροφικά, δεν είναι απαραίτητο ότι θα είναι οικονομικά προσιτό ή μη ζημιογόνο για το περιβάλλον.
Γιατί η περιβαλλοντικά βιώσιμη δίαιτα έχει σημασία;
Μέχρι το 30% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως συνδέονται με τη γεωργία και την παραγωγή τροφίμων και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των τροφίμων που καταναλώνουμε είναι μία από τις βασικές αλλαγές που μπορούμε να κάνουμε για την αντιμετώπιση του ζητήματος της κλιματικής αλλαγής.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της παραγωγής και μετακίνησης τροφίμων στις μέρες μας;
- Υπολογίζεται ότι στις παραπάνω διαδικασίες χρησιμοποιείται περίπου το 70% του συνολικού νερού που ξοδεύεται από την ανθρώπινη δραστηριότητα
- Κάθε χρόνο, στο Ηνωμένο Βασίλειο, καταστρέφονται ή σπαταλούνται 10 εκατομμύρια τόνοι παραγόμενων τροφίμων, με την πλειοψηφία αυτών να οφείλεται σε οικιακή παρασκευή.
- Η υπεραλίευση και οι κακές αλιευτικές πρακτικές έχουν επηρεάσει τα αποθέματα ψαριών με το 85% αυτών να έχουν εκμεταλλευτεί πλήρως ή/και να έχουν υπεραλιευθεί, με αποτέλεσμα το θαλάσσιο οικοσύστημα να έχει υποστεί σημαντική βλάβη.
- Η γεωργία και η κτηνοτροφία είναι μακράν οι μεγαλύτεροι παράγοντες που συμβάλλουν στη στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, στην αποψίλωση, στην απώλεια της βιοποικιλότητας στη ρύπανση του εδάφους, καθώς και στη χρήση της γης και του νερού.
Ποιες διατροφικές συνήθειες μπορούν να τροποποιηθούν;
Πρωταρχικοί παράγοντες που σχετίζονται με τη διατροφή και φαίνεται να συνεισφέρουν στη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου είναι η μείωση στην κατανάλωση κρέατος και η μείωση στην πρόσληψη θερμίδων, με στόχο τη διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους. Αυτές οι δύο τροποποιήσεις θα μπορούσαν να έχουν οφέλη τόσο για την υγεία, όσο και το περιβάλλον.
Αντικατάσταση κρέατος
Ωστόσο, η επιλογή των τροφίμων που θα χρησιμοποιηθούν ως υποκατάστατα κρέατος, είναι ζωτικής σημασίας καθώς μερικά ισοθερμιδικά υποκατάστατα έχει φανεί ότι πιθανώς αυξάνουν τις συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Έρευνες έδειξαν ότι η αντικατάσταση των τροφών ζωικής προέλευσης με φυτικές ουσίες ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματική στις χώρες υψηλού εισοδήματος και επέφερε βελτίωση στα επίπεδα των θρεπτικών συστατικών, στη μείωση της πρόωρης θνησιμότητας και στη μείωση ορισμένων περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ιδίως των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, η αντίκατασταση αυτή επέφερε επίσης αύξηση στη χρήση γλυκού νερού, ενώ παράλληλα είχε μικρή αποτελεσματικότητα σε χώρες όπου η κατανάλωση τροφίμων ζωικής προέλευσης είναι μέτρια ή χαμηλή.
Ρύθμιση προσλαμβανόμενων θερμίδων
Σε ό,τι αφορά τη ρύθμιση της προσλαμβανόμενης ενέργειας, έρευνα αποκάλυψε ότι η μείωση του ελλειποβαρούς και του υπέρβαρου οδήγησαν σε μείωση του ποσοστού πρόωρης θνησιμότητας, ενώ τα επίπεδα των θρεπτικών συστατικών μεταβλήθηκαν και αυτά σε ένα μέτριο βαθμό. Ωστόσο, παρότι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν μειώθηκαν σημαντικά, οι χώρες χαμηλού εισοδήματος οδηγήθηκαν σε αυξημένη χρήση των φυσικών πόρων.
Άλλες τροποποιήσεις-tips που προτείνονται στη βιβλιογραφία
- Προσπαθήστε να μην καταναλώνετε κρέας κάποιες από τις μέρες της εβδομάδας
- Διατηρήστε μικρές τις μερίδες σας – όχι περισσότερο από 350g κρέατος ανά εβδομάδα
- Επιλέξτε φυτικές πηγές πρωτεϊνών όπως φασόλια, φακές, κιμά σόγιας, Quorn ™, καρύδια και σπόρους
- Δοκιμάστε να αντικαταστήσετε κάποιες κλασικές συνταγές που περιέχουν κρέας με φυτικά τρόφιμα υψηλά σε πρωτεΐνη
- Επιλέξτε γαλακτοκομικά προϊόντα μειωμένα σε λιπαρά ή εμπλουτισμένα ροφήματα σόγιας και άλλων φυτικών πηγών
- Επιλέξτε τοπικά και εποχιακά φρούτα και λαχανικά
- Αποφύγετε τα ψιλοκομμένα/παρασκευασμένα και συσκευασμένα φρέσκα φρούτα και λαχανικά/σαλάτες
- Καταναλώστε αμυλούχα προϊόντα ολικής αλέσεως και κονδύλους, όπως η πατάτα, όποτε είναι δυνατόν
- Αγοράστε ψάρια από “βιώσιμες” αγορές
- Καταναλώστε νερό της βρύσης ή το τσάι που παράγεται με νερό της βρύσης
- Χρησιμοποιήστε ένα επαναγεμιζόμενο μπουκάλι νερού ώστε να το συμπληρώσετε εν κινήσει και να μην αγοράζετε εκ νέου πλαστικά μπουκάλια
Τι συμβαίνει με τη μεσογειακή διατροφή;
Η μεσογειακή διατροφή δεν είναι μόνο μια υγιεινή διατροφή αλλά μπορεί να θεωρηθεί και ως ένα μοντέλο βιώσιμου τρόπου ζωής, με ειδικές παραλλαγές ανά χώρα και πολιτισμικές συνήθειες. Λαμβάνει υπόψη την ποικιλομορφία των καλλιεργειών και των τροφίμων στην περιοχή της Μεσογείου και ίσως μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε άλλα μέρη του κόσμου. Απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για την αξιολόγηση της βιωσιμότητας της μεσογειακής διατροφής ωστόσο οι έως τώρα ενδείξεις είναι ιδιαίτερα ενθαρυντικές.
Από την ομάδα Διατροφής Nutrition Support
Πλατεία Εσπερίδων 2 Τ: 2108982265
@nutritionsupport Nutrition Support
Βιβλιογραφία
Bda.uk.com. (2019). The British Dietetic Association (BDA). [online] Available at: https://www.bda.uk.com/ [Accessed 21 Dec. 2019].
Dernini, S. and Berry, E. (2015). Mediterranean Diet: From a Healthy Diet to a Sustainable Dietary Pattern. Frontiers in Nutrition, 2.
Dernini, S., Berry, E., Serra-Majem, L., La Vecchia, C., Capone, R., Medina, F., Aranceta-Bartrina, J., Belahsen, R., Burlingame, B., Calabrese, G., Corella, D., Donini, L., Lairon, D., Meybeck, A., Pekcan, A., Piscopo, S., Yngve, A. and Trichopoulou, A. (2016). Med Diet 4.0: the Mediterranean diet with four sustainable benefits. Public Health Nutrition, 20(7), pp.1322-1330.
Macdiarmid, J. (2012). Is a healthy diet an environmentally sustainable diet?. Proceedings of the Nutrition Society, 72(1), pp.13-20.
Perignon, M., Vieux, F., Soler, L., Masset, G. and Darmon, N. (2016). Improving diet sustainability through evolution of food choices: review of epidemiological studies on the environmental impact of diets. Nutrition Reviews, 75(1), pp.2-17.
Springmann, M., Wiebe, K., Mason-D’Croz, D., Sulser, T., Rayner, M. and Scarborough, P. (2018). Health and nutritional aspects of sustainable diet strategies and their association with environmental impacts: a global modelling analysis with country-level detail. The Lancet Planetary Health, 2(10), pp.e451-e461.