Ο χορός των εκατομμυρίων που έχει στηθεί για τα σκουπίδια μάς αφορά όλους
Τι είναι ο EΔΣΝΑ, το τέλος ταφής απορριμμάτων, το gate-fee και γιατί έχουν ξεσηκωθεί οι Δήμοι (ανάμεσά τους ο Δήμος Βάρης - Βούλας - Βουλιαγμένης και ο Δήμος Ελληνικού - Αργυρούπολης)
- 09/01/2025
Τις τελευταίες ημέρες βλέπετε στα media να κονταροχτυπιούνται οι Δήμοι με τον ΕΔΣΝΑ -που πιθανότατα δεν ξέρετε περί τίνος πρόκειται- με τους μεν να ‘χουν καταθέσει προσφυγή για απόφαση του δε για το τέλος ταφής απορριμάτων (που αφορά την τσέπη όλων μας) και τον Περιφερειάρχη Αττικής, Νίκο Χαρδαλιά, να δηλώνει πως «δεν θα γίνω πολιτικός ‘αυτοφωράκιας’ της κυβέρνησης».
Στο επίκεντρο αυτής της έντασης βρίσκεται ‘ραβασάκι’ που έστειλε η Εκτελεστική Επιτροπής του ΕΔΣΝΑ στους δήμους εν μέσω εορτών, πως πρέπει να καταβάλουν εκατομμύρια ευρώ ως τέλος ταφής και gate fee των απορριμάτων (όροι επίσης άγνωστοι για τον μέσο Έλληνα) 18 μηνών, σε έναν χρόνο. Έξοδο που προφανώς αφορά την τσέπη των πολιτών.
Επειδή λοιπόν, πρόκειται για κάτι που μας αφορά όλους, ας δούμε τι συμβαίνει σε απλά ελληνικά, με τη βοήθεια ανθρώπου που έχει σχετική γνώση από τον Δήμο Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης, με τον οποίον επικοινώνησε το NοuPou.
Ποια είναι η βάση του προβλήματος
Απαραίτητη προϋπόθεση για να “συνεννοηθούμε” είναι να καταλάβουμε για τι μιλάμε. Κατά συνέπεια, ας “αποκωδικοποιήσουμε” τα βασικά ζητούμενα. Η ουσία του όλου θέματος είναι το Zero Waste (μηδενικά απόβλητα), απόφαση που έχει πάρει o πλανήτης για τις αυξανόμενες περιβαλλοντικές ανησυχίες, τη μη βιώσιμη κατανάλωση πόρων και τον αντίκτυπο των αποβλήτων στα οικοσυστήματα.
Μεταξύ άλλων, οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals -SDGs) του ΟΗΕ, ιδιαίτερα ο στόχος 12 (βλ. Υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή), δίνουν έμφαση στη μείωση της παραγωγής απορριμμάτων μέσω βιώσιμων πρακτικών. Τα σημεία-κλειδιά είναι η μείωση της παραγωγής απορριμάτων (με ελαχιστοποίηση της χρήσης προϊόντων μιας χρήσης), η επαναχρησιμοποίηση υλικών, η αποτελεσματική ανακύκλωση και η κομποστοποίηση οργανικών αποβλήτων. Όπου Zero Waste, δεν εννοούμε την 100% εξάλειψη των αποβλήτων -κρατήστε το αυτό για τη συνέχεια: Οι περισσότεροι οργανισμοί και κοινότητες που υιοθετούν τις αρχές μηδενικών αποβλήτων το ορίζουν ως εκτροπή τουλάχιστον του 90% των απορριμμάτων από χωματερές και αποτέφρωση.
Τη σήμερον ημέρα, καμία χώρα στον κόσμο δεν έχει επιτύχει πλήρη κατάσταση μηδενικών αποβλήτων. Ωστόσο, πολλά έθνη και πόλεις πρωτοστατούν με ισχυρές πολιτικές. Ξεχωρίζουν η Σουηδία (διάσημη για τις μονάδες παραγωγής ενέργειας από απόβλητα και τα υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης), η Ιαπωνία (πόλεις όπως το Kamikatsu έχουν επιτύχει σημαντικές μειώσεις στα απόβλητα μέσω εκτεταμένης διαλογής και ανακύκλωσης), η Νότια Κορέα (γνωστή για τα καινοτόμα προγράμματα ανακύκλωσης απορριμμάτων τροφίμων) και η Γερμανία (πρωτοπόρος στα ποσοστά ανακύκλωσης και στις πρακτικές κυκλικής οικονομίας).
Στην Ελλάδα, υπάρχει η Τήλος, που έχει μεταβεί από την αποστολή του 87% των απορριμμάτων της σε χώρους υγειονομικής ταφής, σε 100% εκτροπή μακριά από χωματερές που οδήγησε στο κλείσιμο του ΧΥΤΑ. Η κυβέρνηση πήρε το παράδειγμά της και σχεδιάζει να επεκτείνει το μοντέλο μηδενικών αποβλήτων σε επιπλέον 15 νησιά, με στόχο την αναπαραγωγή πρακτικών βιώσιμης διαχείρισης απορριμμάτων σε όλη την περιοχή. Την ίδια ώρα, οι Δήμοι της Αττικής έχουν πολύ μικρά ποσοστά εκτροπής ταφής απορριμάτων μακριά από τις χωματερές. Και κάπως έτσι προέκυψε το τέλος ταφής.
Τι είναι ο ΕΔΣΝΑ, το gate fee και το τέλος ταφής
Το αρκτικόλεξο ΕΔΣΝΑ αναφέρεται στον Ειδικό Διαβαθμιδικό Σύνδεσμο Νομού Αττικής, που είναι υπεύθυνος για την προσωρινή αποθήκευση, την επεξεργασία, τη μεταφόρτωση, την ανακύκλωση και την εν γένει αξιοποίηση και διάθεση των στερεών αποβλήτων, τη λειτουργία σχετικών εγκαταστάσεων, την κατασκευή μονάδων επεξεργασίας και αξιοποίησης, καθώς και την αποκατάσταση υφιστάμενων χώρων εναπόθεσης (ΧΑΔΑ) εντός της χωρικής αρμοδιότητας της Περιφέρειας Αττικής.
Η Εκτελεστική Επιτροπή του ΕΔΣΝΑ αποφάσισε να επιβάλει καταβολή τέλους ταφής απορριμάτων και την αύξηση του gate-fee (που είναι τέλος εισόδου στη χωματερή, δηλαδή τα ευρώ που χρεώνει η χωματερή στη Φυλή στους δήμους, ανά τόνο σκουπιδιών που πάει για ταφή). Αυτό το ποσό πήρε αύξηση, βάσει της πρόσφατης απόφασης, κάτι που δεν ήταν πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι ο χρόνος που εστάλη η απόφαση και η επιπρόσθετη επιβολή τέλους ταφής.
Σε ό,τι αφορά το timing, οι δήμοι εξηγούν πως υπήρχε καθυστέρηση τεσσάρων μηνών από την περίοδο που ο ΕΔΣΝΑ υποχρεούται να ενημερώνει (τον Αύγουστο, όταν συζητιούνται οι προϋπολογισμοί των δήμων). Στα του τέλους ταφής, οι έχοντες γνώση εξηγούν πως τυπικά ο ΕΔΣΝΑ δεν έχει την αρμοδιότητα λήψης τέτοιων αποφάσεων, η αρμοδιότητα των οποίων ανήκει στο διευρυμένο Διοικητικό Συμβούλιο και τη Γενική Συνέλευση. Όχι στην Εκτελεστική Επιτροπή.
Ο παράλογος τρόπος που προέκυψε το τέλος ταφής κάθε δήμου
Όπως εξηγεί ο Δήμος Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης στο NouPou, το τέλος ταφής δεν είναι τέλος, αλλά πρόστιμο για την αδυναμία τους να ανακυκλώσουν -και να τιμήσουν τις πολιτικές του Zero Waste-, με τη νομική αντιμετώπιση να είναι διαφορετική. Προκύπτουν δύο μεγάλες αδικίες κι εκεί ‘πατά’ η προσφυγή που έχουν καταθέσει η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) και 164 Δήμοι της χώρας στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ). Η απόφαση αναμένεται μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2025.
Ποιες είναι αυτές οι αδικίες;
Κατ’ αρχάς, ο ΕΔΣΝΑ έβγαλε το ποσό του τέλους ταφής ποσοστιαία επί της κυριολεξίας του Zero Waste. Δηλαδή, του 100%. Αν δηλαδή, ένας δήμος ανακυκλώνει το 20%, πληρώνει για το 80% που δεν ανακυκλώνει.
Διαβάσατε ωστόσο πιο πάνω πως το Zero Waste δεν είναι η 100% εξάλειψη των αποβλήτων -το πικ είναι το 90% και ο μέσος όρος το 80%. Το δεύτερο τεράστιο θέμα είναι ότι οι δήμοι δεν είναι οι μόνοι υπεύθυνοι για την αδυναμία ανακύκλωσης του -κατά μέσο όρο- 80% των απορριμάτων τους. Ο ΕΔΣΝΑ όμως, τους βάζει να πληρώνουν μόνοι το μάρμαρο και δεν το επιμερίζει δίκαια σε όλους τους φορείς που εμπλέκονται. Προφανώς οι δήμοι έχουν μερίδιο ευθύνης, όπως όμως έχει και η Περιφέρεια και τελικά, η Πολιτεία, καθώς δεν υπάρχουν υποδομές και μονάδες επεξεργασίας.
Πριν λίγα χρόνια, ο Δήμος Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης ενδιαφέρθηκε να φτιάξει μια σύγχρονη δημοτική μονάδα ανακύκλωσης (που δεν επιβαρύνει το περιβάλλον και τους περίοικους, καθώς όλα γίνονται αυτοματοποιημένα και αποτελεσματικά, όπως επισημαίνουν οι αρμόδιοι). Ωστόσο, για να είναι οικονομικά βιώσιμη χρειαζόταν τη διαχείριση τουλάχιστον 100.000 τόνων το χρόνο, τη στιγμή που ο δήμος στέλνει στη χωματερή 20.000 τόνους. Κατά συνέπεια, θα έπρεπε να συνεργαστεί με άλλους δήμους για τη δημιουργία της μονάδας, γεγονός που έβγαζε το θέμα από τη δημοτική δράση και το έβαζε στην περιφερειακή.
«Υπάρχουν σχεδιασμός και μελέτες που ενημερώνουν ότι η Αττική θέλει 6 μονάδες ορθής διαχείρισης απορριμάτων για να είναι σωστή και αποτελεσματική ως προς την ανακύκλωση»
Ο Νίκος Χαρδαλιάς είναι ο τέταρτος αιρετός περιφερειάρχης Αττικής αλλά ουδείς έχει πάρει σχετική απόφαση -επί της χωροθέτησης των μονάδων διαχείρισης απορριμμάτων-, με τις πηγές του NouPou να αναφέρουν πως υπάρχει ο φόβος να ξανασυμβεί ό,τι είχε γίνει στην Κερατέα -με την εμφάνιση των ΜΑΤ στο χώρο. Κανείς λοιπόν, δεν αγγίζει αυτό το σημαντικό θέμα, ώστε να βρεθεί βιώσιμη και αποτελεσματική λύση για την ορθή διαχείριση των απορριμάτων, αλλά επιβάλλεται τέλος ταφής.
Δεν θα θίξουμε τώρα το ζήτημα των καφέ κάδων (των βιοαπόβλητων) γιατί είναι από μόνο του σκάνδαλο. Όπως και το πώς γίνεται η διαλογή των απορριμάτων των μπλε κάδων -ή τι βάζουμε εκεί, ως τελείως απαίδευτοι πολίτες ως προς την ανακύκλωση, καθώς δεν υπάρχουν συστηματικές καμπάνιες ενημέρωσης ή πρόστιμα για λάθος απορρίψεις, όπως συμβαίνει στο εξωτερικό, για να εμπεδώσουν πού πρέπει να πετούν τι.
Τα πρόστιμα είναι εκατομμύρια ευρώ για κάθε δήμο
Αν εφαρμοζόταν η απόφαση του ΕΔΣΝΑ (αν δεν προέκυπταν οι προσφυγές των Δήμων), οι δημοτικές αρχές θα έπρεπε να προχωρήσουν σε αύξηση των δημοτικών τελών για να καλύψουν τα εκατομμύρια που προκύπτουν -όπως έχει γίνει σε πολλούς δήμους της χώρας.
Συν αυτών, η ασυνέπεια επισημαίνουν οι πηγές του NouPou, δεν αφορά μόνο τους δήμους -αλλά την Περιφέρεια και τελικά, την Πολιτεία. Για παράδειγμα, ο Δήμος Ελληνικού-Αργυρούπολης ανακοίνωσε πως οι συνολικές χρεώσεις που του επιβλήθηκαν για 18 μήνες (που πρέπει να καταβληθούν σε 12 μήνες), είναι 2.632.673 ευρώ, ενώ αυτές του μεγαλύτερου Δήμου της χώρας (Αθηναίων) είναι κοντά στα 18.000.000 ευρώ. Συνεπώς τινάζουν στον αέρα τους προϋπολογισμούς των δημοτικών αρχών.
Σε δελτία Τύπου των δήμων (πχ Ελληνικού-Αργυρούπολης και Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης) σχετικά με την προσφυγή, εξηγούν πως η Αυτοδιοίκηση βρίσκεται ήδη σε δυσμενή οικονομική θέση εξαιτίας του ενεργειακού κόστους, των μισθολογικών αυξήσεων και άλλων δαπανών. Οι περισσότεροι δήμοι έχουν απορροφήσει αυτές τις αυξήσεις, για να μην επιβαρυνθούν με αυξήσεις στα δημοτικά τέλη οι δημότες.
Η συνθήκη ωστόσο, είναι τέτοια που κανένας από τους 66 Δήμους της Αττικής δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί «σε αυτές τις εξωφρενικές απαιτήσεις μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα και δη όταν κοινοποιούνται τελευταία στιγμή».
Στις 3 Δεκεμβρίου συζητήθηκε στο ΣτΕ η προσφυγή που έχουν καταθέσει η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) και 164 Δήμοι της χώρας και τώρα αναμένεται η απόφαση για το αν υπάρχει νομική υπόσταση στο τέλος ταφής, με την αυτοδιοίκηση να είναι αισιόδοξη.