ΑΡΧΕΛΩΝ: Τα ορόσημα της τελευταίας δεκαετίας και οι επόμενοι στόχοι
Δεν αρκούν 10 χρόνια για να μάθεις τη νότια πλευρά της πόλης
Η Δάφνη Μαυρογιώργου, Διευθύντρια της μη κερδοσκοπικής περιβαλλοντικής οργάνωσης ΑΡΧΕΛΩΝ για την έρευνα και προστασία των θαλάσσιων χελωνών και των βιοτόπων τους, αρθρογραφεί στο NouPou και αναλύει τόσο τα σημεία-ορόσημα της τελευταίας δεκαετίας, όσο και τους μελλοντικούς στόχους του Συλλόγου.
- 19/07/2023
Την περασμένη δεκαετία σημειώθηκαν αρκετές εξελίξεις σε θέματα μελέτης αλλά και προστασίας των θαλάσσιων χελωνών. Είναι γνωστό ότι οι θαλάσσιες χελώνες είναι ένας δείκτης υγείας του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Το 2018 έρευνα για την ανίχνευση πλαστικών στις θαλάσσιες χελώνες, στην οποία συμμετείχε ο ΑΡΧΕΛΩΝ, έδειξε ότι το μέγεθος του προβλήματος σε χελώνες που βρέθηκαν στις Ελληνικές θάλασσες είναι αρκετά σοβαρό, και σε αντίστοιχα επίπεδα με τις γειτονικές χώρες της Μεσογείου.
Περιπτώσεις κατάποσης πλαστικών έχουν βρεθεί στο Κέντρο Διάσωσης Θαλάσσιων Χελωνών του ΑΡΧΕΛΩΝ στη Γλυφάδα Αττικής. Στο Κέντρο Διάσωσης και την τελευταία δεκαετία συνεχίσαμε να δεχόμαστε για περίθαλψη τραυματισμένες και άρρωστες χελώνες από όλη την Ελλάδα, φτάνοντας το 2022 τον συνολικό αριθμό των 1300 περίπου εισαγωγών από την έναρξη της λειτουργίας του (1994), με ποσοστό απελευθερώσεων 52%. Το μεγαλύτερο ποσοστό εισαγωγών έφερε σκόπιμο τραύμα στο κεφάλι ή το καβούκι από ανθρώπους, ή ασθενούσε από φυσικά αίτια, όπως πνευμονίες και σοκ από το ψύχος. Τρίτο αίτιο εισαγωγής είναι ο τραυματισμός από κατάποση αγκιστριών και εγκλωβισμό σε δίχτυα. Υπάρχουν επίσης ζώα που τραυματίστηκαν από προσκρούσεις σε σκάφη.
Τα τελευταία πέντε χρόνια το Κέντρο Διάσωσης, με τη βοήθεια σημαντικών δωρεών, έχει αναβαθμίσει την τεχνογνωσία του, τον εξοπλισμό και τις εγκαταστάσεις του σημαντικά και έχει γίνει το μεγαλύτερο Κέντρο Διάσωσης για Θαλάσσιες Χελώνες στη Μεσόγειο. Επίσης, τα εγκεκριμένα περιβαλλοντικά εκπαιδευτικά προγράμματα στο Κέντρο Διάσωσης έφεραν κοντά μας περίπου 10,000 μαθητές κάθε χρόνο.
Όσον αφορά την πρώτη προστατευόμενη περιοχή που περιλαμβάνει παραλίες ωοτοκίας θαλάσσιων χελωνών, αυτή ήταν το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου, που θεσμοθετήθηκε το 1999. Παρά τις δυσκολίες εφαρμογής και επιτήρησης των μέτρων προστασίας καθώς και τις αυθαιρεσίες (παράνομες κατασκευές, κτίσματα και δρόμοι) στον αιγιαλό και σε περιοχές προστασίας, συνεχίζουμε τη δράση μας εκεί κάθε καλοκαίρι σε συνεργασία με τη Μονάδα Διαχείρισης του ΟΦΥΠΕΚΑ. Το 2018 θεσμοθετήθηκε η δεύτερη προστατευόμενη περιοχή με θαλάσσιες χελώνες, στον Κυπαρισσιακό κόλπο όπου καταγράφουμε τις τελευταίες δεκαετίες τον μεγαλύτερο αριθμό αναπαραγόμενων Καρέττα στη Μεσόγειο. Η Περιοχή Προστασίας της Φύσης στον Κυπαρισσιακό Κόλπο ιδρύθηκε με Προεδρικό Διάταγμα και θεωρούμε ότι το 2018 έγινε ένα ακόμη μεγάλο βήμα για την προστασία της φύσης στην Ελλάδα.
Σημαντικό ορόσημο για τον εθελοντισμό ήταν το 2019, χρονιά κατά την οποία σημειώθηκε ο αριθμός ρεκόρ των 750 εθελοντών στα προγράμματα καταγραφής και προστασίας της αναπαραγωγής των θαλάσσιων χελωνών και στο Κέντρο Διάσωσης του ΑΡΧΕΛΩΝ. Οι εθελοντές, που έρχονται από την Ελλάδα αλλά και όλο τον κόσμο, είναι η κινητήρια δύναμη, η ψυχή του ΑΡΧΕΛΩΝ στις παραλίες ωοτοκίας στον Κόλπο Λαγανά Ζακύνθου, τον Κυπαρισσιακό και τον Λακωνικό Κόλπο, την Κορώνη και την Κρήτη (Ρέθυμνο, Χανιά, Κόλπος Μεσσαράς). Το ίδιο και οι εθελοντές στο Κέντρο Διάσωσης που βοηθούν επίσης στην ενημέρωση του κοινού και στα εκπαιδευτικά προγράμματα.
Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο, που αφορά τη διετία 2021-2023 είναι η συμμετοχή μας στην προετοιμασία του Δικτύου των Οργανώσεων που ασχολούνται με την περίθαλψη άγριων ζώων στην Ελλάδα και η εφαρμογή νέας νομοθεσίας για τη λειτουργία των Κέντρων Περίθαλψης Άγριας Πανίδας, που αφορά το Κέντρο Διάσωσης του ΑΡΧΕΛΩΝ στη Γλυφάδα.
Γενικώς, οδηγός μας είναι η ανάγκη για την προστασία της φύσης. Όσα από τα μικρά χελωνάκια Καρέττα φτάσουν την ηλικία της αναπαραγωγής, δηλαδή γίνουν 20-30 χρόνων, θα επιστρέψουν στις παραλίες που γεννήθηκαν για να κάνουν τις δικές τους φωλιές. Θα μπορέσουν οι επόμενες γενιές θαλάσσιων χελωνών να αναπαραχθούν αν έχει καταστραφεί το φυσικό περιβάλλον της ακτής από μπαζώματα και οικοδόμηση; Αυτό το ερώτημα, όπως αναφέρει και ο Θωμάς Αράπης, ο Πρόεδρος του ΑΡΧΕΛΩΝ, ήταν θεμελιώδες για την ίδρυση του ΑΡΧΕΛΩΝ πριν από 40 χρόνια και παραμένει ζωντανό μέχρι σήμερα. Υπό το πρίσμα αυτό, οι δράσεις του ΑΡΧΕΛΩΝ θα συνεχίσουν να συνεισφέρουν στη διαχείριση των υφιστάμενων προστατευόμενων περιοχών στη Ζάκυνθο και τον Κυπαρισσιακό σε συνεργασία με τον ΟΦΥΠΕΚΑ και τις κατά τόπους Μονάδες Διαχείρισης. Οι δράσεις μας υποστηρίζουν επίσης τη θεσμοθέτηση νέων σε άλλες περιοχές του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Natura 2000, όπου έχουν ήδη ενταχθεί οι περιοχές που είναι σημαντικές για τις θαλάσσιες χελώνες στον Λακωνικό Κόλπο, την Κορώνη, την Κρήτη (Ρέθυμνο, Χανιά, Κόλπος Μεσσαράς).
Η ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων στις παραλίες ωοτοκίας έχει αρκετά προβλήματα για τις χελώνες, τις φωλιές και τα χελωνάκια, για τα οποία υπάρχουν θεσμοθετημένα μέτρα που εφαρμόζονται από τις κατά τόπους περιβαλλοντικές υπηρεσίες των δήμων και της διοίκησης των Περιφερειακών Ενοτήτων.
Κάθε χρόνο μιλάμε με σχεδόν 100.000 ανθρώπους για την προστασία της φύσης και του περιβάλλοντος, από τους εποχικούς σταθμούς ενημέρωσης στην πόλη της Ζακύνθου, στο Καλό Νερό του Κυπαρισσιακού, στο Μαυροβούνι Λακωνίας, την Κορώνη, το Ρέθυμνο, τα Χανιά, τα Μάταλα. Όμως το έργο της ενημέρωσης απαιτεί διαρκή ενίσχυση και εγρήγορση. Στις περιοχές που δραστηριοποιείται ο ΑΡΧΕΛΩΝ, θα συνεχίσουν να γίνονται δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, ώστε να ελαχιστοποιούνται τα προβλήματα.
Στόχος μας για τα επόμενα χρόνια είναι η δράση του ΑΡΧΕΛΩΝ να συμβάλλει στην ανάπτυξη βιώσιμου τουρισμού σε όλες αυτές τις περιοχές, καλλιεργώντας σε βάθος και επεκτείνοντας τη συνεργασία μας με ξενοδοχεία και τουριστικές επιχειρήσεις που τηρούν τα θεσμοθετημένα μέτρα προστασίας.
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί επίσης μία απειλή και για τις χελώνες, καθώς ανεβαίνει σταδιακά το επίπεδο της θάλασσας και ενδεχομένως στενές παραλίες ωοτοκίας να βρεθούν μόνιμα κατακλυσμένες από το νερό. Παρακολουθώντας από κοντά την άνοδο της θερμοκρασίας στις παραλίες ωοτοκίας και έχοντας υπόψη τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα ζώα της θάλασσας και ιδιαίτερα στις θαλάσσιες χελώνες, ο ΑΡΧΕΛΩΝ ξεκίνησε από το 2016 πρόγραμμα καταγραφής της σποραδικής ωοτοκίας θαλάσσιων χελωνών με συμμετοχή των πολιτών σε όλοι την παράκτια Ελλάδα. Το πρόγραμμα βρίσκεται σε εξέλιξη και έχει μεγάλη ανταπόκριση από το κοινό.
Ο ΑΡΧΕΛΩΝ είναι ένα σχολείο για τον εθελοντισμό και την προστασία της φύσης. Στις δράσεις μας συμμετέχουν ερευνητές και εθελοντές από την Ελλάδα και το εξωτερικό που εκπαιδεύονται κατάλληλα. Αρκετοί από αυτούς είναι φοιτητές, που μπορούν να κάνουν και πρακτική άσκηση. Τα προγράμματα εθελοντισμού είναι ανοιχτά σε όλους τους ενήλικες με την προϋπόθεση ότι μπορούν να διαβιώνουν σε κατασκήνωση και σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον.
Το Κέντρο Διάσωσης Θαλάσσιων χελωνών στη Γλυφάδα είναι ένα μέρος που σφύζει από ζωή όλο το χρόνο. Φίλοι του ΑΡΧΕΛΩΝ προσφέρουν εθελοντικά ξεναγήσεις στους επισκέπτες και εκπαιδευτικές δραστηριότητες για σχολικές μονάδες. Η ενίσχυση των εκπαιδευτικών δράσεων στο Κέντρο Διάσωσης αλλά και σε όλες τις περιοχές δράσης μας αποτελεί επίσης έναν κύριο στόχο για τα επόμενα χρόνια.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το έργο και τις δράσεις του ΑΡΧΕΛΩΝ, μπείτε στο archelon.gr