Παγκράτι, η συνοικία των Γραμμάτων, των Τεχνών και του Χατζιδάκι
To 2024 όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο Παγκράτι!
Αφετηρία για κάποιους, σύντομη στάση ή κεφάλαιο ζωής για άλλους, τελικός ή και παντοτινός προορισμός για πολλούς: Από τον Βάρναλη, τον Σεφέρη και την Άννα Συνοδινού μέχρι τον Γιώργο Λάνθιμο και τον Γιάννη Μπεχράκη, άνθρωποι που άφησαν ανεξίτηλα το σημάδι τους στον πνευματικό και καλλιτεχνικό κόσμο της Ελλάδας πέρασαν από το Παγκράτι, βάζοντας το μικρό ή το μεγάλο λιθαράκι τους στο χτίσιμο της μεγάλης εικόνας που έχουμε σήμερα για τη συνοικία.
- 03/07/2020
Ζωντανό, ανεπιτήδευτο, γοητευτικό και πολύβουο, το Παγκράτι είναι σήμερα ένα από τα urban places to be στην Αθήνα. Και μπορεί πια να έχει τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα, όμως ένα τεράστιο μέρος της κληρονομιάς του το οφείλει στις προσωπικότητες που πέρασαν, έζησαν και δημιούργησαν στα σπίτια, στους δρόμους και τις πλατείες του.
Στον Μάνο Χατζιδάκι που είχε πάντα το τραπέζι του στον «Μαγεμένο Αυλό», στον Κώστα Βάρναλη που έζησε σε ένα διαμέρισμα της οδού Σπύρου Μερκούρη τα τελευταία 17 χρόνια της ζωής του, στον Γιώργο Σεφέρη που, μαζί με την αγαπημένη του σύζυγο, Μάρω, έμεινε στο κυκλαδίτικο σπίτι της οδού Άγρας από τις αρχές της δεκαετίας του ‘60 μέχρι τον θάνατό του. Μάλιστα εδώ, στη μονοκατοικία με τους άσπρους εξωτερικούς τοίχους, τα μπλε παράθυρα και την υπέροχα ανθισμένη αυλή, συγκεντρώθηκαν στις 24 Οκτωβρίου του 1963 φίλοι και γνωστοί για να τον συγχαρούν για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, που μόλις είχε ανακοινωθεί ότι είχε κερδίσει ο Σεφέρης «για το υπέροχο λυρικό ύφος του, που είναι εμπνευσμένο από ένα βαθύ αίσθημα για το ελληνικό πολιτιστικό ιδεώδες».
Το κυκλαδίτικου ύφους σπίτι του Γιώργου Σεφέρη, επί της οδού Άγρας 20, σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Παναή Μανουηλίδη.
Σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια, το Παγκράτι είναι μια κατεξοχήν αστική γειτονιά της Αθήνας στην οποία έζησαν περιστασιακά ή περισσότερο, μεγάλωσαν και δημιούργησαν πολλές προσωπικότητες της νεότερης Ελλάδας. Η προσωπικότητα που συνδέθηκε όσο καμία άλλη με το Παγκράτι είναι αυτή του μουσικοσυνθέτη Μάνου Χατζιδάκι ο οποίος έζησε στο Παγκράτι το μεγαλύτερο και πιο δημιουργικό μέρος της ζωής του. Μάλιστα η οδός Κωνσταντίνου Μάνου όπου βρίσκεται το πρώτο σπίτι που διέμεινε στο Παγκράτι, πρόσφατα μετονομάστηκε σε οδό Μάνου Χατζιδάκι ενώ τιμητικά και η πλατεία Προσκόπων ανεπίσημα ονομάστηκε πλατεία Μάνου Χατζιδάκι. Στην οδό Άγρας, δίπλα στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο, έζησε ο Γεώργιος Σεφέρης. Ο πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας υπήρξε μόνιμος κάτοικος Παγκρατίου ενώ ήταν μαθητής του ιστορικού 7ου Γυμνασίου Αθηνών. Παγκρατιώτης είναι και ο επιτυχημένος Έλληνας σκηνοθέτης Γιώργος Λάνθιμος που υπήρξε και μπασκετμπολίστας του Παγκρατίου, όπως και ο πατέρας του, Αντώνης Λάνθιμος.
Το σπίτι όπου έζησε ο Μάνος Χατζιδάκις για περισσότερα από 25 χρόνια, από την ηλικία των 11 ετών μέχρι τα 37 του. Η διώροφη κατοικία βρίσκεται στην οδό Κωνσταντίνου Μάνου 3. Μάλιστα ο δρόμος πρόσφατα μετονομάστηκε σε οδό Μάνου Χατζιδάκι προς τιμήν του κορυφαίου Έλληνα συνθέτη.
Άλλοι γνωστοί λογοτέχνες και συγγραφείς που έζησαν για κάποιο διάστημα στο Παγκράτι ήταν ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ο Κώστας Βάρναλης, ο Στρατής Δούκας, ο Βασίλης Ρώτας, ο Δημήτρης Ψαθάς και ο Δημήτρης Μαρωνίτης. Ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος κατοικεί στο Παγκράτι από τότε που επέστρεψε από το Παρίσι, στα μέσα της δεκαετίας του 1960 μαζί -όσο ζούσε- με τη δεύτερη σύζυγό του, τη γνωστή ιστορικό και πανεπιστημιακό Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου (1934-2009).
Πέρα από τον χώρο των γραμμάτων πολλοί Παγκρατιώτες διακρίθηκαν στο χώρο των τεχνών. Η Άννα Συνοδινού, ο Μίνως Βολανάκης, η Ζωή Λάσκαρη, ο Κώστας Χατζηχρήστος, ο Μανώλης Ρασούλης και ο Νίκος Κούνδουρος μεταξύ αυτών. Στο Παγκράτι έζησε αρκετά χρόνια της ζωής του και ο ζωγράφος Αλέκος Φασιανός. Ο ζωγράφος Γιάννης Μόραλης έζησε στο Παγκράτι από το 1927 ως το 1937, κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών πριν τη μετάβασή του στη Ρώμη και το Παρίσι. Ο εικαστικός Κωνσταντίνος Ξενάκης ξεδίπλωνε τη δημιουργικότητά του μεταξύ των ατελιέ του στο Παρίσι και στο Παγκράτι. Ο μαέστρος, συνθέτης και καθηγητής του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ Θεόδωρος Αντωνίου ήταν γνωστός Παγκρατιώτης και φίλος του Μάνου Χατζιδάκι. Ο Αλέξανδρος Ξύδης, διπλωμάτης και φίλος του Γιώργου Σεφέρη, έζησε στο Παγκράτι στην εμβληματική για την αρχιτεκτονική του μοντέρνου κινήματος μονοκατοικία που σχεδίασε ο γνωστός αρχιτέκτων Άρης Κωνσταντινίδης. Παγκρατιώτης είναι και ο δημοσιογράφος Γιάννης Διακογιάννης, ο οποίος υπήρξε και αθλητής στίβου και μπάσκετ του ΑΟ Παγκρατίου, ενώ στο Παγκράτι γεννήθηκε και μεγάλωσε η θετή του κόρη, παρουσιάστρια, συγγραφέας και ηθοποιός Ρίκα Βαγιάνη. Στο Παγκράτι έζησε, μεγάλωσε και πέθανε και ο βραβευμένος με Πούλιτζερ φωτορεπόρτερ του πρακτορείου Reuters Γιάννης Μπεχράκης.