Πώς χρηματοδοτούνται οι Δήμοι στην Ελλάδα – Είναι λύση ο… ΕΝΦΙΑ;
Πρέπει οι Δήμοι να αποκτήσουν μεγαλύτερη ανεξαρτησία; Είναι η μεταφορά του ΕΝΦΙΑ στους ΟΤΑ η λύση; Σε ποια θέση βρίσκεται η Ελλάδα, σε ό,τι αφορά την αποκέντρωση του κράτους; Τα στοιχεία από τη νέα έρευνα της ΔιαΝΕΟσις.
- 11/01/2021
Παρότι σε όλες τις χώρες του κόσμου το κεντρικό κράτος επιχορηγεί την τοπική αυτοδιοίκηση, με μια ματιά στους αριθμούς γίνεται σαφές ότι οι δήμοι στην Ελλάδα είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένοι οικονομικά από το κεντρικό κράτος. Αυτό επισημαίνει σε πρόσφατη μελέτη της η ΔιαΝΕΟσις, η οποία προσθέτει πως «με αυτόν τον τρόπο φαίνεται ακριβώς η ανάγκη να αποκτήσουν πιο μεγάλη ανεξαρτησία και, επομένως, να συγκλίνουν με την πρακτική άλλων ευρωπαϊκών χωρών».
Πηγές χρηματοδότησης της Αυτοδιοίκησης
Οι δήμοι στην Ελλάδα σήμερα χρηματοδοτούνται από μια σειρά πηγών, που μπορεί να είναι τακτικές ή έκτακτες. Στις τακτικές συμπεριλαμβάνονται οι θεσμοθετημένοι πόροι, τα εισοδήματα από κινητή και ακίνητη περιουσία, τα ανταποδοτικά τέλη και δικαιώματα, τα έσοδα από άλλα τέλη, φόροι και εισφορές καθώς και άλλα έσοδα. Στα έκτακτα έσοδα κατατάσσονται τα δάνεια, οι δωρεές, τα κληροδοτήματα και οι κληρονομίες, η εκμετάλλευση περιουσιακών στοιχείων, οι επιχορηγήσεις για κάλυψη δαπανών και επενδύσεις, τα πρόστιμα, καθώς και άλλες πηγές. Παρατηρώντας τα στοιχεία, βλέπουμε ότι περίπου το 40% των εσόδων των δήμων προέρχεται από κρατικές επιχορηγήσεις για τη χρηματοδότηση των απαραίτητων λειτουργικών δαπανών. 
Χαμηλή αποκέντρωση στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα οι δήμοι σήμερα είναι 332 (η μέλετη της διαΝΕΟσις βασίστηκε σε στοιχεία του 2017 που ο αριθμός των δήμων ήταν 325). Όπως αναφέρει η ΔιαΝΕΟσις, όσο περισσότερο αποκεντρωμένο είναι ένα κράτος και όσο μεγαλύτερη ανεξαρτησία διαθέτουν οι δήμοι του, τόσο μεγαλύτερα είναι τα οφέλη. Η Ελλάδα υστερεί σε όλους τους διεθνείς και ευρωπαϊκούς δείκτες αποκέντρωσης. Παρατηρείται ότι τον υψηλότερο βαθμό αποκέντρωσης στο σκέλος των δαπανών τον έχει η Δανία (63,55%), με μέσο όρο των εξεταζόμενων στην έρευνα χωρών το 23,31% ενώ τον χαμηλότερο βαθμό αποκέντρωσης των δαπανών τον έχει η Ελλάδα (6,98%). Αντίστοιχα, τον υψηλότερο βαθμό αποκέντρωσης στο σκέλος των εσόδων τον έχει η Σουηδία (34,21%), με μέσο όρο των εξεταζόμενων χωρών το 12,64%, ενώ τον χαμηλότερο βαθμό αποκέντρωσης των εσόδων τον έχει και πάλι η Ελλάδα (2,94%). Γι’ αυτόν τον λόγο, το αίτημα της μεγαλύτερης ανεξαρτησίας των δήμων και της απεξάρτησής τους από τον προϋπολογισμό του κεντρικού κράτους είναι διαρκές εδώ και δεκαετίες. 
Ποιο μέτρο έχει πέσει στο τραπέζι
Στις περισσότερες χώρες ένα σημαντικό μέρος των εσόδων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης προέρχεται από τη φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας. Ένα μέτρο που έχει εξαγγελθεί για την ενίσχυση της οικονομικής αυτοδυναμίας, της αποτελεσματικότητας και της λογοδοσίας των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) στην Ελλάδα, είναι η μεταφορά του Ενιαίου Φόρου Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ) στους ΟΤΑ. Η μεταφορά αυτή έχει προταθεί να γίνει με παράλληλη κατάργηση των θεσμοθετημένων για τους ΟΤΑ τακτικών κρατικών επιχορηγήσεων, γνωστών ως Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ), με απώτερο σκοπό την οικονομική απεξάρτηση των ΟΤΑ από το Κεντρικό Κράτος.
Είναι… καλός φόρος ο ΕΝΦΙΑ;
Είναι όμως ο ΕΝΦΙΑ ένας “καλός φόρος” για να ενισχύσει την τοπική αυτοδιοίκηση και ειδικότερα τους δήμους; Σύμφωνα με την ΔιαΝΕΟσις, η εκχώρηση του ΕΝΦΙΑ στην Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ένα αρκετά σύνθετο εγχείρημα. Σημειώνει χαρακτηριστικά ότι, τα έσοδα που αποδίδει ο φόρος είναι αρκετά υψηλά σε σχέση με τον συνολικό προϋπολογισμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και συνακόλουθα, οι αναταράξεις που θα υπάρξουν στα οικονομικά των ΟΤΑ και στις υφιστάμενες ισορροπίες, αν εκχωρηθεί αυτούσιος ο φόρος στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, θα είναι σημαντικές και, λόγω μεγέθους, δύσκολα αντιμετωπίσιμες.