Τι μπορεί να κάνει μια γυναίκα που υφίσταται κακοποίηση – Οι αλλαγές στη νομοθεσία
Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας Κατά των Γυναικών, η δικηγόρος Μαρία Αρδαβάνη μιλάει στο NouPou για το νέο νομικό πλαίσιο που αφορά την ενδοοικογενειακή βία και μας εξηγεί τι μπορεί πρακτικά να κάνει μια γυναίκα για να ξεφύγει από ένα κακοποιητικό περιβάλλον.
- 25/11/2024
25 Νοεμβρίου: Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας Κατά των Γυναικών. Μια μέρα με τεράστια σημασία, αφιερωμένη στις γυναίκες που υπέστησαν ή υπόκεινται έμφυλη βία. Όσες κακοποιούνται σωματικά, λεκτικά, ψυχολογικά σε οποιοδήποτε περιβάλλον – πολύ συχνά μέσα στην ίδια την οικογένειά τους. Και πέφτουν θύματα αυτής της βίας απλώς επειδή είναι γυναίκες, σε έναν κόσμο που ακόμα, ρητά ή άδηλα, στηρίζει την ανωτερότητα ενός φύλου έναντι των άλλων.
Η Μαρία Αρδαβάνη, δικηγόρος, μέλος της πρωτοβουλίας «Είμαι Εδώ» που στηρίζει τις γυναίκες θύματα έμφυλης βίας, και δημοτική σύμβουλος – μέλος της Επιτροπής Ισότητας του Δήμου Ηλιούπολης (ΔΕΠΙΣ), απάντησε στις ερωτήσεις του NouPou για τις πρόσφατες αλλαγές που έγιναν στο νομικό πλαίσιο για την ενδοοικογενειακή βία και μας εξήγησε αναλυτικά τα βήματα που μπορεί να ακολουθήσει μια γυναίκα για να βρει βοήθεια και να ξεφύγει απο ένα κακοποιητικό περιβάλλον.
Υπάρχουν στην Ελλάδα ξενώνες για γυναίκες που κινδυνεύουν από τον σύντροφό τους; Ποια είναι η διαδικασία; Και, αν υπάρχουν παιδιά τι αλλάζει;
Υπάρχουν τόσο ξενώνες, όσο και ασφαλείς κατοικίες φιλοξενίας για γυναίκες που βρίσκονται σε κίνδυνο, σε απόρρητη τοποθεσία. Δυστυχώς, μία από τις παθογένειες του συστήματος, ενόψει της έλλειψης πόρων και δομών, είναι η σχετικά χαμηλή διαθεσιμότητα, συγκριτικά με τους αριθμούς των ατόμων που χρήζουν φιλοξενίας. Παράλληλα η φιλοξενία μίας γυναίκας καθορίζεται τόσο από τη διαθεσιμότητα αυτή, η οποία έχει συχνά ως αποτέλεσμα να πρέπει να μεταφερθούν οι φιλοξενούμενες σε δομές, δεκάδες χιλιόμετρα μακριά από την κατοικία τους, αλλά και από τα χρονοβόρα προαπαιτούμενα εισαγωγής, μεταξύ των οποίων:
- α) γνωμάτευση από γενικό ιατρό ή παθολόγο για αερογενώς μεταδιδόμενα νοσήματα,
- β) δερματολογική εκτίμηση για μεταδοτικές δερματικές ασθένειες,
- γ) ψυχιατρική εκτίμηση, για την πιστοποίηση της δυνατότητας συμβίωσης με άλλα άτομα και
- δ) παιδιατρική γνωμάτευση, για τα φιλοξενούμενα ανήλικα τέκνα.
Σε περιπτώσεις εξαιρετικά έκτακτης ανάγκης μπορεί να πραγματοποιηθεί προσωρινή εισαγωγή χωρίς τις ως άνω ιατρικές εξετάσεις, μόνο εφόσον έχει εξασφαλιστεί χώρος για την προσωρινή φιλοξενία της συγκεκριμένης γυναίκας ή / και των παιδιών της σε χωριστό τμήμα του Ξενώνα (χώροι επείγουσας φιλοξενίας), για την προστασία της υγείας των φιλοξενουμένων και εργαζομένων σε αυτόν. Η εν λόγω εισαγωγή συνήθως έχει μέγιστη διάρκεια λίγων ημερών ή μέχρι να ολοκληρωθούν οι απαιτούμενες ιατρικές εξετάσεις, ενώ εάν διαπιστωθεί ότι οι υποψήφιες γυναίκες ή και τα παιδιά τους νοσούν από σοβαρά μεταδιδόμενα νοσήματα, δυνάμει σχετικής νόμιμης γνωμάτευσης από τους αρμόδιους κατά τα ανωτέρω επαγγελματίες, δεν γίνονται δεκτές, άλλως, εάν έχουν εισαχθεί προσωρινά, υποχρεούνται όπως αποχωρήσουν άμεσα.
Εφόσον υφίστανται συνθήκες ενδοοικογενειακής βίας, σε καμία περίπτωση δεν προκρίνεται η εγκατάλειψη των παιδιών είτε στο κακοποιητικό περιβάλλον, είτε σε τρίτο πρόσωπο, από το οποίο ο πατέρας δύναται να απαιτήσει την παράδοση στον ίδιο, ως συνασκούντα τη γονική μέριμνα. Αντιθέτως, ειδικά οι γυναίκες με ανήλικα τέκνα εντός γάμου ή συμφώνου συμβίωσης οφείλουν να απευθυνθούν στο οικείο Αστυνομικό Τμήμα ή στην Εισαγγελία, προκειμένου να καταγραφεί η εγκατάλειψη της οικογενειακής εστίας, λόγω της κακοποίησής τους και να ζητήσουν ιατροδικαστική εξέταση, είτε από την αρμόδια Ιατροδικαστική Υπηρεσία, είτε από εφημερεύον Νοσοκομείο, άλλως και όλως επικουρικώς, σε απολύτως επείγουσες περιπτώσεις, από ιδιώτη ιατρό, για την επίσημη πιστοποίηση της κακοποίησής τους, με την αντίστοιχη άνευ παραβόλου υποβολή εγκλήσεως και την αυτεπάγγελτη κίνηση της αυτόφωρης ποινικής διαδικασίας, στο πλαίσιο της οποίας δύναται να επιβληθεί κάθε πρόσφορος περιοριστικός όρος, σε βάρος του δράστη.
Σε αυτό το σημείο να διευκρινίσουμε το εξής: προκειμένου μια γυναίκα να υποβάλει μήνυση σε αστυνομικό τμήμα δεν χρειάζεται να συνοδεύεται από δικηγόρο. Σίγουρα η επικοινωνία με δικηγόρο πριν από την υποβολή της καταγγελίας είναι ιδανική ώστε να βεβαιωθεί ότι η καταγγελία της θα είναι νομικά βάσιμη. Εκτός αυτού, σε πολλές περιπτώσεις ακολουθείται η διαδικασία του αυτοφώρου οπότε μπορεί σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να χρειαστεί η καταγγέλλουσα να προσκομίσει κάποια κρίσιμα έγγραφα. Ωστόσο, ακόμα και αν για τον οποιοδήποτε λόγο δεν έχει επικοινωνήσει με δικηγόρο, μπορεί να κάνει την καταγγελία έχοντας προετοιμαστεί μόνη, για παράδειγμα συγκεντρώνοντας αποδεικτικό υλικό ή πρόθυμο μάρτυρα ώστε να ισχυροποιήσει τη θέση της. Πάντως σε καμία περίπτωση τα θύματα δεν πρέπει να δεχθούν να φύγουν από το τμήμα χωρίς να υποβάλλουν την καταγγελία τους και να ζητήσουν αντίγραφό της!
Συχνά, το μήνυμα στις γυναίκες που δέχονται βία στο σπίτι τους είναι “μίλα”. Πολύ πρόσφατα, όμως, γίναμε μάρτυρες γυναικοκτονιών πριν από τις οποίες οι γυναίκες όχι μόνο είχαν μιλήσει, αλλά είχαν απευθυνθεί στην αστυνομία για να προστατευθούν. Η Δώρα στο Αγρίνιο είχε μάλιστα κινήσει εναντίον του συζύγου της τις νομικές διαδικασίες, ωστόσο όπως αποδείχθηκε ήταν τελικά εντελώς απροστάτευτη. Τι μπορεί να κάνει τελικά μία γυναίκα που βρίσκεται σε μια τέτοια κατάσταση;
Ένα θύμα ενδοικογενειακής βίας στην πραγματικότητα αντιμετωπίζει τρία πράγματα. Πρώτον την ανυπαρξία φορέων από πλευράς της Πολιτείας. Δεύτερον, οικονομικές δυσκολίες που οφείλονται είτε στην οικονομική εξάρτησή του από τον κακοποιητή είτε στην έλλειψη εργασίας. Τρίτον, την αδιαφορία της κοινωνίας.
Ο αντίλογος στο “Μίλα” είναι “Σώπασε”. Και αυτή δεν είναι ποτέ η απάντηση. Οι πλημμέλειες και οι ανεπάρκειες του συστήματος δεν πρέπει ποτέ να αποτρέπουν έναν άνθρωπο από το να ζητήσει βοήθεια, ακόμη και αν ξεκινήσει από το στάδιο της συμβουλευτικής, για να οργανώσει τις κινήσεις του, σύμφωνα με τα δεδομένα και τις συνθήκες, υπό τις οποίες καλείται να αντιμετωπίσει μία τοξική ή και επικίνδυνη κατάσταση για τον ίδιο και την οικογένειά του. Όσο το σύστημα απονομής δικαιοσύνης και προστασίας του πολίτη επιχειρεί την όποια “αυτοβελτίωσή” του (επιτυχή ή ανεπιτυχή), κάθε πρόσωπο, το οποίο βιώνει περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, είναι επιτακτική ανάγκη, το συντομότερο δυνατόν και σε κάθε περίπτωση, μόλις νιώσει έτοιμος/-η, να απευθυνθεί είτε σε συμβουλευτικούς φορείς και δομές, είτε απευθείας στις διωκτικές Αρχές, επί επειγουσών περιπτώσεων, προκειμένου να εκθέσει το ζήτημα και να ζητήσει καθοδήγηση και προστασία.
Η παροχή νομικής συνδρομής, εκ μέρους δικηγόρου, έχει πολλάκις αποδειχθεί χρήσιμη για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, στην προετοιμασία υπεράσπισής τους, έναντι των φερομένων ως κακοποιητών, ωστόσο, η αδυναμία παροχής μίας τέτοιας συνδρομής, είτε για οικονομικούς, είτε για άλλους λόγους δεν συνεπάγεται αδυναμία αποτελεσματικής εύρεσης βοήθειας, πολλώ δε μάλλον αποθάρρυνσης στην αναζήτηση συνδρομής και στην καταγγελία των αξιόποινων πράξεων και συμπεριφορών. Παρά τις όποιες δυσκολίες, υπάρχουν φορείς και δομές σε ετοιμότητα, ενώ ο Δήμος Ηλιούπολης φιλοδοξεί να φιλοξενήσει ακόμη μία, ήτοι ένα Συμβουλευτικό Κέντρο Γυναικών, το οποίο θα παράσχει ουσιαστική συνδρομή σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη, σε όλα τα Νότια Προάστια – δεδομένου ότι το σύνολο των περιστατικών, έως σήμερα, προωθείται στα Συμβουλευτικά Κέντρα Συντάγματος, Ομόνοιας και Πειραιώς.
Πιστεύετε ότι η νομική αναγνώριση του όρου γυναικοκτονία είναι απαραίτητη; Πέρα από το νομικό σκέλος, είναι χρήσιμη στη δημόσια συζήτηση;
Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ακανθώδες ζήτημα, το οποίο έχει διχάσει την κοινωνία, αλλά και τον νομικό κλάδο, τουλάχιστον σε έναν βαθμό. Από τη μία πλευρά, η ύπαρξη του παράγοντος «φύλο» και του συνακόλουθου φαινομένου της έμφυλης βίας, αποτελεί μία πικρή πραγματικότητα. Η οποία, μάλιστα, έχει ήδη ρητώς αναγνωριστεί στην αναθεωρημένη ρύθμιση του άρθρου 82Α ΠΚ, το οποίο, με βάση την τροποποίηση που επέφερε ο Ν.5090/2024, φέρει τίτλο “Έγκλημα με ρατσιστικά χαρακτηριστικά ή σε βάρος ανηλίκου ή αδυνάμου προσώπου”. Προβλέπει αυξημένες ποινές, σε περίπτωση τέλεσης εγκλήματος κατά παθόντος, η επιλογή του οποίου έγινε λόγω των χαρακτηριστικών φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκείας, αναπηρίας, γενετήσιου προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου.
Από την άλλη πλευρά, η εισαγωγή ιδιωνύμου αδικήματος γυναικοκτονίας, σε διάσταση προς τη ρύθμιση του άρθρου 299 ΠΚ, περί ανθρωποκτονίας με δόλο, διατρέχει, κατά την ταπεινή μου άποψη, σοβαρό κίνδυνο ασυμβατότητας με τη συνταγματική επιταγή περί ισότητος, κατ’ άρθρο 4 του Συντάγματος.
Σε κάθε περίπτωση, η οποιαδήποτε νομοθετική πρωτοβουλία επί του συγκεκριμένου ζητήματος χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και εξαιρετικά λεπτού χειρισμού, ενόψει του ενδεχομένου η ανάγκη ουσιαστικής αναγνώρισης μίας τραγικής κοινωνικής πραγματικότητας να πέσει στα “βράχια” του διάχυτου και παρεμπίπτοντος συνταγματικού ελέγχου, ο οποίος εφαρμόζεται στη χώρα μας από κάθε ελληνικό Δικαστήριο, καθιστώντας αυτήν κενό γράμμα.
Πριν από μερικούς μήνες έγιναν κάποιες αλλαγές στον νόμο για την ενδοοικογενειακή βία. Τι άλλαξε;
Το αδίκημα της ενδοοικογενειακής βίας προβλέπεται στις διατάξεις του Ν.3500/2006 και στον Ποινικό Κώδικα (άρθρο 312 ΠΚ). Με το Ν. 5090/2024, έχουν λάβει χώρα ουσιώδεις τροποποιήσεις της νομοθεσίας για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, προκειμένου να ανταποκρίνεται στις τρέχουσες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες και εξελίξεις και στην ανάγκη διεύρυνσης και αποτελεσματικότητας της προστασίας των θυμάτων, ανηλίκων και ενηλίκων. Επιγραμματικά, οι κυριότερες τροποποιήσεις, εφαρμοζόμενες από 1-5-2024, είναι οι εξής:
Θύμα ενδοοικογενειακής βίας θεωρείται και το πρόσωπο, το οποίο δέχεται τις υπηρεσίες φορέα παροχής κοινωνικής μέριμνας, όταν ο δράστης εργάζεται στο φορέα αυτό. Επίσης, θύμα ενδοοικογενειακής βίας θεωρείται και το μέλος, στην οικογένεια του οποίου τελέσθηκαν τα αδικήματα του βιασμού (άρθρο 336 ΠΚ) και της κατάχρησης ανίκανου προς αντίσταση σε γενετήσια πράξη (338 ΠΚ). ‘Ηδη πριν από την τροποποίηση σε αυτήν την κατηγορία ενέπιπταν μέλη οικογένειας που είχε γνωρίσει τα αδικήματα της άνθρωποκτονίας με δόλο (άρθρο 299 ΠΚ) και της θανατηφόρας σωματικής βλάβης (άρθρο 311 ΠΚ).
Ειδικά στην περίπτωση διαπίστωσης άσκησης όχι μόνο σωματικής, αλλά πλέον και ψυχολογικής βίας σε βάρος ανηλίκου, στο πλαίσιο της ανατροφής του – με κατάργηση της προϋπόθεσης ασκήσεως αυτής, ως μέσο σωφρονισμού – το Δικαστήριο έχει τη δυνατότητα να διατάξει κάθε πρόσφορο μέτρο, λόγω κακής άσκησης γονικής μέριμνας επί του ανηλίκου. Κυρίως, το Δικαστήριο δύναται να αφαιρέσει από τον υπαίτιο γονέα την άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας, ολικά ή μερικά και να την αναθέσει αποκλειστικά στον έτερο ή, εφόσον οι προϋποθέσεις κακής άσκησης γονικής μέριμνας συντρέχουν στο πρόσωπο και των δύο γονέων, να αναθέσει την πραγματική φροντίδα του τέκνου ή ακόμη, και την επιμέλειά του, ολικά ή μερικά σε τρίτο πρόσωπο ή και να διορίσει επίτροπο.
Η χρηματική ικανοποίηση του παθόντος, λόγω ηθικής βλάβης του, για πράξη ενδοοικογενειακής βίας, δεν μπορεί να είναι κατώτερη του ποσού των 2.000 €, αντί του προϊσχύοντος κατωτάτου ορίου των 1.000 €. Σε περίπτωση τέλεσης εγκλήματος όπου το θύμα επελέγη βάσει (μεταξύ άλλων): γενετήσιου προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου αυξάνεται το ελάχιστο όριο ποινής τόσο για πλημμελήματα όσο και για κακουργήματα. Ενδεικτικά ας αναφέρουμε, όσον αφορά το ελάχιστο όριο ποινής, σε περίπτωση τέλεσης ενδοοικογενειακής σωματικής βλάβης ενώπιον ανηλίκου μέλους της οικογένειας, ο νόμος προβλέπει σε βάρος του δράστη ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών ενώ το κατώτατο όριο ποινής, σε περίπτωση τέλεσης ενδοοικογενειακής προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας, είτε σε βάρος ανηλίκου, είτε ενώπιον ανηλίκου, διαμορφώθηκε σε ποινή φυλάκισης τουλάχιστον έξι μηνών χωρίς ανώτατο όριο.
Όσον αφορά την επιβολή περιοριστικών όρων, προσετέθη ρητώς ο περιοριστικός όρος της συμμετοχής του κατηγορουμένου σε θεραπευτικά ή συμβουλευτικά προγράμματα ή προγράμματα απεξάρτησης, από το αρμόδιο δικαστικό όργανο για την επιβολή, ανάκληση, αντικατάσταση ή τροποποίηση των περιοριστικών όρων το οποίο μπορεί να ζητήσει συμβουλευτικά τη γνώμη προσώπων με ειδικές γνώσεις σε θέματα ενδοοικογενειακής βίας (ψυχιάτρων, ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών και άλλων επιστημόνων), οι οποίοι απασχολούνται τόσο σε δημόσιο, όσο και σε ιδιωτικό φορέα που εποπτεύεται από τα Υπουργεία Εσωτερικών, Υγείας ή Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας.
Με βάση το νέο νομικό πλαίσιο, ηθική συμπαράσταση και αναγκαία υλική συνδρομή παρέχεται όχι μόνο από τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και από κοινωνικές υπηρεσίες των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και από νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, τα οποία λειτουργούν ειδικά για τους σκοπούς αυτούς, υπό την εποπτεία των Υπουργείων Εσωτερικών, Υγείας ή Κοινωνικής Συνοχής & Οικογένειας. Επιπλέον, οι αστυνομικές αρχές, οι οποίες επιλαμβάνονται, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας, υποχρεούνται να ενημερώσουν χωρίς καθυστέρηση και ανεξαρτήτως εάν το ζητήσει ή όχι το θύμα, τους ανωτέρω φορείς, με σκοπό την άμεση παροχή της απαραίτητης, κατά περίπτωση, αρωγής.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι υπο το νέο νομικό πλαίσιο, διευρύνθηκε σημαντικά ο κύκλος των επαγγελματιών, οι οποίοι, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους πληροφορούνται ή διαπιστώνουν με οποιονδήποτε τρόπο, ότι έχει διαπραχθεί σε βάρος ανηλίκου έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας και υποχρεούνται να το αναφέρουν άμεσα στις αρμόδιες διωκτικές αρχές. Συγκεκριμένα, πέραν των εκπαιδευτικών, των μελών του ειδικού εκπαιδευτικού προσωπικού ή του ειδικού βοηθητικού προσωπικού της πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και των μελών του προσωπικού και τους Προϊσταμένους των Κέντρων Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (Κ.Ε.Σ.Υ.), η υποχρέωση καταλαμβάνει πλέον και:
- i. παιδαγωγούς,
- ii. κοινωνικούς λειτουργούς,
- iii. ψυχολόγους,
- iv. επιμελητές,
- v. προπονητές και
- vi. ιατρούς, οι οποίοι παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε ανήλικο. Την ίδια υποχρέωση ειδικά, φέρει ο ιατρός, ο οποίος, με βάση σοβαρά αντικειμενικά ευρήματα της ιατρικής εξέτασης, διαπιστώνει ότι έχει διαπραχθεί σε βάρος ενηλίκου έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας
Σημειώνεται ότι για τους ως άνω επαγγελματίες, καθιερώνεται ακαταδίωκτο, δεν εγκαλούνται, δεν ενάγονται, δεν διώκονται πειθαρχικά, δεν απολύονται, ούτε υφίστανται άλλου είδους κυρώσεις ή δυσμενή μεταχείριση, για το περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας το οποίο ανέφεραν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, παρά μόνο εάν προέβησαν εν γνώσει τους σε αναληθή αναφορά, ενώ καλούνται ως μάρτυρες στο ακροατήριο, μόνο αν το έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας δεν αποδεικνύεται με οποιοδήποτε άλλο αποδεικτικό μέσο.
Σε περίπτωση θανάτου λόγω ενδοοικογενειακής βίας και εφόσον έχει ασκηθεί ποινική δίωξη, προβλέπεται η δυνατότητα πρόσληψης ενός συγγενούς αποβιώσαντος εκ της ως άνω αιτίας, πρώτου βαθμού συγγένειας εξ αίματος με αυτόν, ως προσωπικό καθαριότητας στις σχολικές μονάδες των δήμων, με σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου. Ακόμα, με την τροποποίηση του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, προβλέφθηκε άμεση παραπομπή του κατηγορουμένου για αδίκημα ενδοοικογενειακής βίας, σε βαθμό κακουργήματος σε δίκη μετά την ανάκριση, χωρίς να μεσολαβεί κρίση δικαστικού συμβουλίου, γεγονός που επιταχύνει σημαντικά τη διαδικασία.
Τέλος, σε περίπτωση εξέτασης ανηλίκου θύματος ενδοοικογενειακής βίας (σωματικής βλάβης, βίας, απειλής και προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας), ως μάρτυρα στο ακροατήριο, η κατάθεση του ανηλίκου λαμβάνει χώρα στα Αυτοτελή Γραφεία Προστασίας Ανηλίκων Θυμάτων της Εφετειακής Περιφέρειας ή, όπου αυτά δεν λειτουργούν, σε χώρους ειδικά σχεδιασμένους και προσαρμοσμένους για τον σκοπό αυτόν, χωρίς υπαίτια καθυστέρηση και με όσο το δυνατόν περιορισμένο αριθμό συνεντεύξεων. Η κατάθεση συντάσσεται εγγράφως και καταχωρίζεται και σε ηλεκτρονικό οπτικοακουστικό μέσο. Με τον τρόπο αυτό, η ηλεκτρονική προβολή της κατάθεσης του ανηλίκου αντικαθιστά τη φυσική παρουσία του στα επόμενα στάδια της διαδικασίας, ενώ, αν δεν είναι δυνατή η ηλεκτρονική προβολή της κατάθεσης του ανηλίκου, η γραπτή κατάθεσή του αναγιγνώσκεται στο ακροατήριο.
Τηλεφωνική γραμμή SOS για γυναίκες θύματα βίας
Η Γραμμή SOS 15900 είναι µια υπηρεσία εθνικής εµβέλειας που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες θύµατα βίας ή σε τρίτα πρόσωπα να επικοινωνήσουν άµεσα µε ένα φορέα αντιµετώπισης της έµφυλης βίας. Τη γραμμή στελεχώνουν ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι που παρέχουν άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά βίας σε 24ωρη βάση, 365 µέρες το χρόνο. Ταυτόχρονα υπάρχει δυνατότητα ηλεκτρονικής επικοινωνίας των γυναικών µέσω της διεύθυνσης e-mail: sos15900@isotita.gr.