Σαρωνικός, 4 χρόνια μετά την πετρελαιοκηλίδα: Βουτήξαμε στα βαθιά νερά του ναυαγίου «Αγία Ζώνη ΙΙ»
Σεπτέμβριος 2017: Το δεξαμενόπλοιο «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ» βυθίζεται στον Σαρωνικό, στον θαλάσσιο χώρο έξω από τη Σαλαμίνα, προκαλώντας μια μεγάλης έκτασης πετρελαιοκηλίδα. Η ρύπανση που καταγράφεται φτάνει μέχρι το νότιο παραλιακό μέτωπο της Αττικής. Όλοι μιλούν για μια τεράστια οικολογική καταστροφή. Τέσσερα χρόνια μετά το ναυάγιο, το NouPou ανοίγει και πάλι τον φάκελο του ατυχήματος και ερευνά τις διαφορετικές -πολλές εκ των οποίων επίκαιρες- πτυχές του.
- 30/09/2021
Ήταν ξημερώματα της Κυριακής 10 Σεπτεμβρίου του 2017, λίγο μετά τη 1:00, όταν στο αγκυροβολημένο νότια της νήσου Αταλάντης δεξαμενόπλοιο «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ», που περίμενε να εφοδιάσει με καύσιμα τέσσερα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, ακούστηκε σύμφωνα με τον μηχανοδηγό ένα τράνταγμα. Δεκαπέντε λεπτά αργότερα, το πλοίο είχε πάρει κλίση προς τα δεξιά και ύστερα από μία ώρα άρχισε να βυθίζεται. Τρεις ώρες μετά, το δεξαμενόπλοιο βρισκόταν εξ ολοκλήρου στον βυθό.
Όπως αναφέρεται στη σχετική έκθεση που δημοσιεύθηκε από τον μη Κυβερνητικό Οργανισμό WWF (World Wildlife Fund), το «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ» είχε αποπλεύσει τις πρωινές ώρες της προηγούμενης ημέρας από τα διυλιστήρια του Ασπρόπυργου, έμφορτο με 2.200 μετρικούς τόνους πετρελαίου εξωτερικής καύσης και 370 μετρικούς τόνους πετρελαίου ναυτιλίας εσωτερικής καύσης. Το σκάφος, τα ξημερώματα της 10ης Σεπτεμβρίου, ήταν αγκυροβολημένο και φορτωμένο, ενώ επέβαιναν επ’ αυτού δύο μέλη του πληρώματος (από τα συνολικά έντεκα).
Ώρα 03:00, στην περιοχή του ναυαγίου έσπευσαν περιπολικό σκάφος και λάντζα για τη διάσωση και μεταφορά των δύο μελών του πληρώματος. Ώρα 05:30, κατέπλευσε στην περιοχή αντιρρυπαντικό σκάφος προς αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης. Στη συνέχεια, αεροσκάφος του λιμενικού σώματος διενήργησε περιπολία στην περιοχή του συμβάντος, όπου και εντοπίστηκε διάσπαρτη ρύπανση από το σημείο της βύθισης προς τα βόρεια μέχρι το νοτιοανατολικό άκρο της νήσου Ψυττάλειας. Ώρα 18:00 της ίδιας μέρας, αεροσκάφος του λιμενικού σώματος διενήργησε συμπληρωματική περιπολία στην περιοχή. Παρατηρήθηκε ρύπανση από πετρελαιοειδή, σε διάφορα σημεία, από το ακρωτήριο Κυνοσούρας, μέχρι τον όρμο Σεληνίων. Από το δημοτικό Λιμενικό Ταμείο Σαλαμίνας τοποθετήθηκε πλωτό φράγμα στον λιμενίσκο Σεληνίων. Τη Δευτέρα 11 Σεπτεμβρίου 2017, αεροσκάφος του λιμενικού σώματος πραγματοποίησε ξανά περιπολία στην περιοχή. Στο σημείο της βύθισης του πλοίου τοποθετήθηκαν επάλληλες σειρές πλωτών φραγμάτων.
Αποτέλεσμα της ποσότητας πετρελαιοειδών που είχαν διαρρεύσει από το δεξαμενόπλοιο ήταν σε πρώτη φάση η εκτεταμένη ρύπανση του θαλάσσιου και παράκτιου χώρου της Σαλαμίνας. Τις αμέσως επόμενες ημέρες, ρύπανση από πετρέλαιο καταγράφηκε και σε άλλες περιοχές του Σαρωνικού και έφθασε μέχρι το νότιο παραλιακό μέτωπο της Αττικής. Το Σάββατο 16 Σεπτεμβρίου 2017, από το φορτίο του ναυαγισμένου «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ» αντλήθηκαν 500 κυβικά βαρέος πετρελαίου.
Η συμπεριφορά της πετρελαιοκηλίδας
Το πετρέλαιο είναι ένα υγρό μείγμα υδρογονανθράκων που έχει μικρότερη πυκνότητα από το νερό και είναι δυσδιάλυτο στο νερό. Έτσι, αμέσως μόλις εκχυθεί στη θάλασσα εξαπλώνεται στην επιφάνεια του νερού και δημιουργεί ένα λεπτό υμένιο, δηλαδή την πετρελαιοκηλίδα. Μια πετρελαιοκηλίδα δεν παραμένει σε ένα σημείο, αλλά μετακινείται με ταχύτητα που εξαρτάται από την ταχύτητα των ρευμάτων και του ανέμου (Κοτρίκλα, Ά. 2015. ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΠΟ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ). Τελικά, ένα μέρος της εξατμίζεται, ένα μέρος της γαλακτωματοποιείται (το πετρέλαιο έχει την τάση να απορροφά νερό σχηματίζοντας γαλακτώματα πετρελαίου – νερού), διαλύεται, οξειδώνεται από το φως, κατακάθεται στον πυθμένα και κάποτε αποδομείται. Μάλιστα, λόγω της εξάτμισης, οι πετρελαιοκηλίδες δεν επηρεάζουν μόνο τη θάλασσα και τις ακτές, αλλά μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά και την ποιότητα του αέρα στις πληγείσες περιοχές.
Η έκταση του προβλήματος μετά το ατύχημα και η επιχείρηση καθαρισμού
Αν και η ποσότητα που διέρρευσε θεωρήθηκε -συγκριτικά με άλλα θαλάσσια πετρελαϊκά ατυχήματα- σχετικά μικρή (Greenpeace – Σεπτέμβριος 2017), το σημείο του ναυαγίου ήταν δίπλα στο ΥΕΝ και ο καιρός για επιχειρήσεις περιορισμού της ρύπανσης ιδανικός, η πετρελαιοκηλίδα έπληξε ένα μεγάλο μέρος του Σαρωνικού. Πιο συγκεκριμένα, μέχρι την Τετάρτη 14/09 η ρύπανση είχε ήδη εξαπλωθεί 21 χλμ. μακριά από το σημείο βύθισης του «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ», πλήττοντας και ακτές των νοτίων προαστίων της Αττικής.
Στον καθαρισμό των παράκτιων περιοχών συμμετείχαν απορρυπαντικά σκάφη, ιδιωτικά αλλά και του Λιμενικού. Συνεργεία επιχειρούσαν και από χερσαίας πλευράς. Σε όλες τις περιοχές του Πειραιά, από τη Σαλαμίνα έως την Πειραϊκή, στον Άγιο Κοσμά, στη Βούλα, στο Καλαμάκι και στη Γλυφάδα χρησιμοποιήθηκαν πλωτά φράγματα για περιορισμό της ρύπανσης, με τη δυσοσμία να είναι έντονη και τις κηλίδες σε πολλές ακτές να αγγίζουν σχεδόν τις ξαπλώστρες. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις των αρμόδιων αρχών, η επιχείρηση καθαρισμού των ακτών συνεχιζόταν τουλάχιστον μέχρι τις αρχές του Νοεμβρίου, με έμφαση στην περιοχή του όρμου Σεληνίων και Κυνόσουρας Σαλαμίνας, στις παραλίες των δήμων Αλίμου και Ελληνικού και στον Αστέρα Γλυφάδας.
Αξίζει να αναφερθεί πάντως ότι ο Σαρωνικός Κόλπος ήταν μια ήδη οικολογικά ταλαιπωρημένη περιοχή, που επί δεκαετίες υφίστατο βαριά ρύπανση από αστικά λύματα.
Οι επιπτώσεις της πετρελαιοκηλίδας στο οικοσύστημα
Tο πετρέλαιο αποτελεί ένα μείγμα από οργανικές ενώσεις, πολλές από τις οποίες είναι τοξικές για τους θαλάσσιους οργανισμούς και μεταξύ άλλων προκαλεί αλλαγές στην αναπαραγωγή, τον μεταβολισμό, τη συμπεριφορά, την ανάπτυξη και την ιστολογία τους. Εκτός όμως από τις προφανείς επιπτώσεις σε θαλάσσιους οργανισμούς όπως τα ψάρια, το πετρέλαιο επηρεάζει ολόκληρο το θαλάσσιο οικοσύστημα: Zώα τα οποία βασίζονται στην όσφρηση για να βρουν τα μικρά τους ή τις μητέρες τους δεν μπορούν να το κάνουν εξαιτίας της έντονης μυρωδιάς πετρελαίου. Αυτό οδηγεί στην απόρριψη των μικρών και την εγκατάλειψή τους, με αποτέλεσμα αυτά να λιμοκτονήσουν. Επίσης, διεισδύοντας μέσα από το φτέρωμα των πουλιών, το πετρέλαιο μειώνει τη μόνωσή τους αλλά και την πλευστική ικανότητά τους και τα καθιστά ευάλωτα στις εναλλαγές της θερμοκρασίας, κάτι που δυσκολεύει την επιβίωσή τους στην επιφάνεια του νερού. Οι υδρογονάνθρακες πετρελαίου έχουν επίσης σημαντική επίδραση στα θαλάσσια φυτά.
Όπως αναφέρει σε απαντητική επιστολή της στο NouPou η Διεύθυνση Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος του Αρχηγείου Λιμενικού Σώματος-Ελληνικής Ακτοφυλακής, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών/ Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.) -ως ο αρμόδιος φορέας, σύμφωνα με το «Εθνικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης για την αντιμετώπιση περιστατικών ρύπανσης από πετρέλαιο» για την παρακολούθηση των βραχυπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων επιπτώσεων στη θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα των προσβεβλημένων από ρύπανση περιοχών- ανέλαβε την πραγματοποίηση συστηματικών μετρήσεων προκειμένου να παρακολουθήσει τις πιθανές επιπτώσεις του συμβάντος στο θαλάσσιο οικοσύστημα της περιοχής.
Από το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. διενεργήθηκε σειρά δειγματοληψιών από 18-09-2017 έως και 30-03-2018 και τον Απρίλιο του 2018 εκδόθηκε η Τελική Επιστημονική του Έκθεση. Σύμφωνα με αυτήν, το γενικό συμπέρασμα που προέκυψε από τις μετρήσεις ήταν ότι «οι κύριες επιπτώσεις του ατυχήματος περιορίστηκαν στην παράκτια ζώνη, ιδιαίτερα στις περιοχές της Σαλαμίνας, Γλυφάδας και Ελληνικού και μόνο για την περίοδο των τριών πρώτων μηνών μετά τη διαρροή του πετρελαίου. Μετά τον Δεκέμβριο του 2017 φαίνεται ότι σε όλη την ακτογραμμή δεν υπήρχαν πλέον σημαντικά ευρήματα σε ό,τι αφορά την παρουσία πετρελαϊκών υδρογονανθράκων. Οι θαλάσσιοι οργανισμοί φαίνεται ότι δεν έχουν επηρεαστεί, ενώ δεν βρέθηκαν ενδείξεις βιοσυσσώρευσης. Σε ό,τι αφορά τον θαλάσσιο πυθμένα, τόσο από τις υποβρύχιες βιντεοσκοπήσεις σε βάθη 0-20 m, όσο και από τα δείγματα ιζημάτων που συλλέχθηκαν σε επιλεγμένα σημεία σε μεγαλύτερα βάθη, δε διαπιστώθηκε να υπάρχουν ποσότητες πετρελαιοειδών. Επιπρόσθετα, το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. πραγματοποίησε προληπτική παρακολούθηση της ποιότητας των υδάτων με σχετική δειγματοληψία κατά τους μήνες Απρίλιο, Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο 2018 προκειμένου να διασφαλιστεί πλήρως η καλή ποιότητα του θαλασσινού νερού στην παράκτια ζώνη κατά τη θερινή περίοδο. Τα επίπεδα ολικών πετρελαϊκών υδρογονανθράκων στις εν λόγω δειγματοληψίες κρίθηκαν φυσιολογικά με βάση τις αναλύσεις του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.».
Οι επιπτώσεις της πετρελαιοκηλίδας στην υγεία του ανθρώπου
Τις μέρες μετά το ατύχημα, αίσθηση προκάλεσαν εικόνες ανθρώπων που έσπευσαν στις παραλίες των νοτίων προαστίων για κολύμβηση, παρότι η θάλασσα ήταν σχεδόν σκεπασμένη από πετρέλαιο. Ο Ιατρός – Γεν. Χειρούργος και συγγραφέας Γιάννης Μπίρης εξηγεί στο NouPou τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στον άνθρωπο η άμεση επαφή του πετρελαίου με το δέρμα, αλλά και τις έμμεσες επιπτώσεις στο αναπνευστικό σύστημα, εξαιτίας της εξάτμισης του πετρελαίου. «Σε γενικές γραμμές, οι επιπτώσεις στον άνθρωπο από την έκθεσή του σε μια πετρελαιοκηλίδα διακρίνονται σε άμεσες και μακροχρόνιες. Οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει η έκθεση του ανθρώπου σε περιβάλλον πετρελαιοκηλίδας εξαρτάται από την ποιότητα του πετρελαίου, τον χρόνο έκθεσης αλλά και από τις καιρικές συνθήκες, αφού ο ζεστός καιρός ευνοεί και την εξάτμιση του διαφυγόντος πετρελαίου». Όπως επισημαίνει ο κ. Μπίρης, «οι επιπτώσεις της πετρελαιοκηλίδας δεν αφορούν μόνο δερματικές αντιδράσεις που μπορεί να είναι ένα απλό ερύθημα ή και παροδικά εξανθήματα. Πρέπει να υπολογίσουμε και την επίδραση της επιφανειακής εξάτμισης του πετρελαίου που σαφώς επηρέασε τους κολυμβητές τότε. Αν σκεφτούμε ότι υπάρχουν εργαζόμενοι στα διυλιστήρια ή στα βενζινάδικα, θα πρέπει να πούμε ότι μια πρόσκαιρη επαφή δεν συνεπάγεται σοβαρές βλάβες. Όμως η εισπνοή των παραγώγων της εξάτμισης του πετρελαίου μπορεί να δημιουργήσει σοβαρές οξείες αλλά κυρίως απώτερες βλάβες. Έχει υπολογιστεί ότι σε εκατό χιλιάδες ανθρώπων που εκτέθηκαν στα προϊόντα της εξάτμισης του πετρελαίου, δηλαδή στο βενζόλιο και τους αρωματικούς υδρογονάνθρακες, οι πεντακόσιοι θα εμφανίσουν μακροπρόθεσμα καρκίνο πνεύμονα».
Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο μπορεί να κινδυνεύσει η ανθρώπινη υγεία λόγω της πετρελαιοκηλίδας είναι, προφανώς, μέσω της τροφικής αλυσίδας. Ο κ. Γιάννης Χατζηανέστης, ερευνητής στο ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., δηλώνει στο NouPou: «Όταν φτάσουν υδρογονάνθρακες στον βυθό, οι διαδικασίες αποδόμησης είναι πολύ αργές, επομένως συσσωρεύονται και μπορούν να επηρεάσουν τους θαλάσσιους οργανισμούς οι οποίοι ζουν στον βυθό, το οικοσύστημα και σε δεύτερο χρόνο την τροφική αλυσίδα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως δεν υπήρχε τέτοιο γεγονός. Υπήρχαν κάποιοι θαλάσσιοι οργανισμοί που επηρεάστηκαν, ωστόσο αυτοί ήταν κοντά στις ακτές. Σε βάθη μεγαλύτερα από 4-5 μέτρα, δεν υπήρξε μόλυνση. Θα πρέπει ωστόσο να πούμε ότι η συγκεκριμένη πετρελαιοκηλίδα έγινε σε μια περιοχή επιβαρυμένη από μολύνσεις, από την κίνηση πλοίων, το λιμάνι του Πειραιά που είναι κοντά κλπ. Δεν ήταν μια παρθένα περιοχή, στην οποία έγινε το ατύχημα». Σύμφωνα με τον κ. Χατζηανέστη, με βάση τα όρια που αναφέρει η νομοθεσία δεν υπήρξαν υπερβάσεις, καθώς τα είδη που μελετήθηκαν βρέθηκαν ασφαλή προς βρώση.
Μπορεί όμως ο καταναλωτής να αντιληφθεί ότι το ψάρι που έχει φτάσει στο τραπέζι του είναι μολυσμένο; Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», Θοδωρής Τσιμπίδης, τονίζει πως δεν μπορούμε να αντιληφθούμε κάτι τέτοιο. Μάλιστα, ο ίδιος εξηγεί στο NouPou πως, ειδικά για τις περιοχές του Σαρωνικού, το ναυάγιο του «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ» δεν αποτελεί τη μοναδική πηγή μόλυνσης. «Δεν γίνεται να είναι ασφαλή για κατανάλωση αυτά τα ψάρια, λόγω της ρύπανσης ρουτίνας, όπως λέμε, που είναι καθημερινή και δεν αφορά αποκλειστικά το ναυάγιο», αναφέρει χαρακτηριστικά. «Ο Σαρωνικός είναι μια ήδη πολύ επιβαρυμένη περιοχή από πετρέλαιο το οποίο διαρρέει στον βυθό σταδιακά. Η διαφορά με το ναυάγιο “ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ” ήταν ότι το πετρέλαιο έπεσε στη θάλασσα συγκεντρωμένο, σε μεγάλη ποσότητα. Το πετρέλαιο που συσσωρεύεται σταδιακά στη θάλασσα ωστόσο, είναι δίπλα μας χρόνια τώρα. Επιπλέον, το πετρέλαιο αποτελείται από πολλά υλικά μαζί. Τα ελαφριά υλικά του ναυαγίου εξατμίστηκαν – αυτό έγινε περίπου τις πρώτες 10 μέρες μετά το ατύχημα και ουσιαστικά είναι αυτό που εισπνεύσαμε τότε, γιατί ήταν έντονη η οσμή στην περιοχή. Από τα υπόλοιπα, βαριά υλικά, ένα μέρος βγήκε στις ακτές, όπως είδαμε, και ένα άλλο “κάθισε” μέσα στον βυθό, την άμμο και τα βράχια και ίσως έχει “κρυφτεί”. Tα βαριά υλικά του πετρελαίου συνήθως κατακάθονται στο βυθό και αποσυντίθενται πάρα πολύ δύσκολα. Αυτό θα ισχύει για δεκαετίες, διότι σαν υλικό το πετρέλαιο δεν είναι υδατοδιαλυτό. Ένα μέρος λοιπόν από το πετρέλαιο του ναυαγίου ίσως έχει παραμείνει στον βυθό. Δεν μπορούμε ωστόσο να πούμε πως το πετρέλαιο στον βυθό είναι μόνο από το “Αγία Ζώνη”, καθώς το φαινόμενο αυτό αθροίζεται με τα χρόνια, όσο μολύνεται ο βυθός σταδιακά. Η ρύπανση είναι δεκαετιών, δεν είναι δυνατόν να ταυτοποιήσουμε από πού προέρχεται».
Από την πλευρά του, πάντως, το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. δηλώνει πως οι μετρήσεις ήταν αρνητικές σε σχέση με ρύπανση του θαλάσσιου πυθμένα. «Θεωρούμε πως δεν υπάρχει ρύπανση. Δεν μπορούμε να ελέγξουμε όλο τον βυθό, ωστόσο είχαμε πάρει δείγματα και αυτό είχε φανεί και από το είδος του συγκεκριμένου πετρελαίου, το οποίο ήταν ελαφρύ και δεν έκανε πολύ μεγάλα ενσωματώματα. Πήγε περισσότερο στις ακτές και σε πολύ μικρό ποσοστό στον βυθό. Δεν θεωρούμε ότι υπάρχουν εγκλωβισμένα πετρελαιοειδή στον πυθμένα».
Οι δύο ερευνητές, πάντως, συμφωνούν πως ο Σαρωνικός είναι μια περιοχή ήδη επιβαρυμένη από μολύνσεις. «Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις όπου έχουμε παρατηρήσει ιριδισμό στα νερά των παραλιών των νοτίων προαστίων, ωστόσο σύμφωνα με τα στοιχεία, ο ιριδισμός που μπορεί να γίνει αντιληπτός δεν οφείλεται στην πετρελαιοκηλίδα του “ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ”. Το πιο πιθανό είναι ότι αυτός θα σχετίζεται με συμβάντα μικρών διαρροών πετρελαιοειδών που συμβαίνουν αρκετές φορές σε περιοχές όπου κινούνται πλοία» συμπληρώνει ο κ. Χατζηανέστης.
Η κατάσταση του Σαρωνικού τέσσερα χρόνια μετά το συμβάν
Όπως εξηγεί ο κ. Γιάννης Χατζηανέστης, «όλα τα παράκτια ύδατα παρακολουθούνται στο πλαίσιο ενός εθνικού προγράμματος. Επομένως, στο πλαίσιο αυτό παρακολουθείται και ο Σαρωνικός. Δεν γίνεται πλέον κάποια ειδική μέτρηση λόγω του ατυχήματος του “ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ”. Ωστόσο, υπάρχουν μετρήσεις των υδρογονανθράκων που σχετίζονται με ρύπανση από πετρελαιοειδή και δείχνουν ότι είναι σε φυσιολογικά επίπεδα. Η κύρια παράμετρος που έχει να κάνει με ρύπανση σε σχέση με τους λουόμενους και πρέπει να παρακολουθείται είναι τα μικρόβια, η οποία δεν σχετίζεται με την πετρελαιοκηλίδα. Σε ό,τι αφορά τα πετρέλαια, οι συγκεντρώσεις, βάσει των στοιχείων, είναι φυσιολογικές».
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., η ρύπανση από την πετρελαιοκηλίδα του δεξαμενόπλοιου είχε εξαλειφθεί μέχρι το Ιανουάριο του 2018. «Μετά τον χειμώνα, με τρικυμίες και έντονους, νότιους ανέμους, εμφανίστηκαν πάλι κάποια ίχνη, ωστόσο, από τον Μάιο του 2018 και μετά, ήταν όλα φυσιολογικά» προσθέτει ο κ. Χατζηανέστης. Βάσει επίσης της με Αρ. Πρωτ: Διδ/Γ.Π.43092/15-07-2021 Απόφασης του Υπουργού Υγείας με θέμα: «Τμήματα ακτών της Περιφέρειας Αττικής, στα οποία δεν επιτρέπεται η κολύμβηση για τη θερινή περίοδο 2021», τα τμήματα ακτών που είχαν ρυπανθεί από το ναυάγιο του «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ» δεν περιλαμβάνονται σήμερα στις περιοχές στις οποίες δεν πληρούνται τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της κείμενης νομοθεσίας των νερών κολύμβησης.
Οι Γαλάζιες Σημαίες στις πληγείσες από την πετρελαιοκηλίδα παραλίες
«Η παράμετρος με την οποία γίνονται οι μετρήσεις για τις Γαλάζιες Σημαίες είναι η μικροβιολογική και όχι μια πιθανή ρύπανση από πετρελαιοειδή», όπως αναφέρει ο κ. Χατζηανέστης. «Επίσης, για να λάβει Γαλάζια Σημαία μια παραλία, θα πρέπει είναι καθαρή από απορρίμματα, πίσσα και να έχει τις κατάλληλες υποδομές».
Σύμφωνα μάλιστα με τα στοιχεία του blueflag.gr, οι παραλίες στις οποίες απονεμήθηκαν «Γαλάζιες Σημαίες» στα νότια προάστια όχι μόνο δεν μειώθηκαν αλλά αυξήθηκαν από το 2017 στο 2018.
Συγκεκριμένα, για το 2017 βραβεύθηκαν:
-Δήμος 3B: Βάρκιζα, Αστέρας Βουλιαγμένης, Βουλιαγμένη, Βούλα Α
-Δήμος Γλυφάδας: Γλυφάδα
Την αμέσως επόμενη χρονιά, όταν πια είχε συμβεί το ναυάγιο, οι νότιες παραλίες που κέρδισαν Γαλάζια Σημαία ήταν οι εξής:
-Δήμος 3Β: Βάρκιζα, Αστέρας Βουλιαγμένης, Βουλιαγμένη, Βούλα Α
-Δήμος Γλυφάδας: Αστέρας Γλυφάδας, Γλυφάδα, Γλυφάδα Α, Γλυφάδα Β
Η πιθανότητα ενός αντίστοιχου ατυχήματος στο μέλλον
Όπως αναφέρει στη σχετική έκθεσή της η WWF, λόγω της πολύ μεγάλης κίνησης δεξαμενόπλοιων στις ελληνικές θάλασσες, η Ελλάδα διατρέχει υψηλό κίνδυνο ατυχημάτων διαρροής πετρελαίου, είτε από δεξαμενόπλοια είτε από τη σχεδιαζόμενη εξόρυξη υδρογονανθράκων. Κατά την περίοδο 1977-2010, τα περισσότερα ατυχήματα στη Μεσόγειο με διαρροή άνω των 100 τόνων σημειώθηκαν στην Ελλάδα (30%), την Ιταλία (18%) και την Ισπανία (14%). Αυτές είναι βέβαια και οι χώρες όπου σημειώνεται και η περισσότερη κίνηση.
«Όσο περισσότερο πληρούν τα πλοία τις προδιαγραφές, τόσο πιο ασφαλείς είμαστε, αλλά δεν μπορούμε να πούμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι δεν μπορεί να συμβεί ξανά κάτι τέτοιο. Το θέμα είναι να υπάρχει ο μηχανισμός αντιμετώπισης για τέτοιες περιπτώσεις», αναφέρει ο κ. Χατζηανέστης. Ποιος είναι αυτός ο μηχανισμός; Το Εθνικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Ρύπανσης από Πετρέλαιο, περιλαμβάνει αντιρρυπαντικά σκάφη και, ανάλογα με την έκταση του συμβάντος, σύμφωνα με τον ίδιο, πραγματοποιείται καθαρισμός.
Ο κ. Τσιμπίδης από το Ινστιτούτο «Αρχιπέλαγος» τονίζει πάντως πως χρειάζεται να επενδύσουμε περισσότερο στην πρόληψη. Ο ίδιος αναφέρει με βεβαιότητα ότι είναι θέμα χρόνου να συμβεί ένα αντίστοιχο περιστατικό, λόγω των πλοίων με επικίνδυνα φορτία που πλέουν συνεχώς στο Αιγαίο και δηλώνει αβέβαιος σχετικά με το αν είμαστε σε θέση να το αντιμετωπίσουμε. Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε; «Υπάρχουν περιοχές, όπως είναι η Βαλτική και όλες οι Αμερικανικές ακτές, που έχουν ζώνες διαχωρισμού κυκλοφορίας. Ουσιαστικά το πλοίο λοιπόν περνά από αυτές τις διαδρομές. Το κράτος ορίζει τους διαδρόμους αυτούς και τους ελέγχει. Το κράτος πρέπει να γνωρίζει όταν ένα πλοίο αλλάζει πορεία και να το ελέγχει. Βέβαια το συγκεκριμένο πλοίο (σ.σ.: το “ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ”) ήταν αγκυροβολημένο. Πρέπει επίσης να υπάρχουν αντιρρυπαντικές βάσεις σε στρατηγικά σημεία, με φράγματα, και στη συνέχεια μηχανήματα απορρόφησης. Υπάρχουν όντως σε κάποια λιμάνια, αλλά σίγουρα δεν υπάρχουν παντού, όπως θα έπρεπε, και επιπλέον δεν είναι σε καλή κατάσταση. Θα πρέπει επίσης τέτοια πλοία να οδηγούνται σε κλειστούς κόλπους, ώστε να περιορίζεται η ρύπανση».
Η δικαστική υπόθεση
Μια ισχυρή έκρηξη στη δεξιά πλευρά του πλοίου ήταν η αιτία της βύθισης του δεξαμενόπλοιου «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ». Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε το πόρισμα των 330 σελίδων που συνέταξε το Τμήμα Ναυπηγικής και Τεχνολογίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Οι ερευνητές απέκλεισαν το ενδεχόμενο ναυτικού ατυχήματος λόγω φθοράς, ενώ όλα τα στοιχεία συγκλίνουν στο σενάριο της δολιοφθοράς. Το πόρισμα που συνέταξε το ΕΜΠ προστέθηκε στην ογκωδέστατη δικογραφία που έχει σχηματίσει η Εισαγγελία Πλημμελειοδικών Πειραιά, που διερευνά τη συγκεκριμένη υπόθεση.
Τον Σεπτέμβριο του 2017, το εθνικό γραφείο του WWF στην Ελλάδα (WWF Ελλάς) υπέβαλε στην Εισαγγελία Πειραιά μήνυση κατά παντός υπευθύνου για την πρόκληση θαλάσσιας ρύπανσης από πετρελαιοειδή στον Σαρωνικό Κόλπο. Ως άμεσα ενδιαφερόμενη περιβαλλοντική οργάνωση, δήλωσε παράσταση πολιτικής αγωγής με σκοπό την υποστήριξη της κατηγορίας και την αποκατάσταση της οικολογικής ζημιάς.
Μέχρι στιγμής, η δικαστική υπόθεση, τέσσερα χρόνια μετά το ναυάγιο, δεν έχει προχωρήσει. Όπως εξηγεί στο NouPou η Θεοδότα Νάντσου, Επικεφαλής Πολιτικής της WWF Ελλάς, δεν έχει ολοκληρωθεί η ανακριτική διαδικασία, ενώ η οργάνωση δεν έχει πάρει καν τη δικογραφία στα χέρια της. «Η διαδικασία δεν έχει κλείσει και δεν υπάρχει καμία απολύτως πρόοδος. Εμείς καταθέσαμε και αίτημα στον Εισαγγελέα Αρείου Πάγου, προκειμένου να δούμε γιατί καθυστερεί τόσο η υπόθεση και παρόλα αυτά δεν έχουμε ούτε από αυτήν την πλευρά κάποια ενημέρωση. Αυτό που θέλουμε είναι να βρεθεί ο υπεύθυνος και να ανοίξει ο δρόμος έτσι ώστε να τιμωρούνται πλέον και περιβαλλοντικά εγκλήματα. Ένας φόνος, μια κλοπή ή μια απάτη θα τιμωρηθεί, όμως τα περιβαλλοντικά εγκλήματα συνήθως περνούν έτσι. Το ποινικό δίκαιο, με βάση τη νομοθεσία που ήδη υπάρχει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πρέπει να αξιοποιηθεί, ώστε να υπάρξουν ποινές και κυρώσεις για περιβαλλοντικά εγκλήματα. Αν ισχύουν όλα αυτά που ακούστηκαν και δημοσιεύθηκαν, ότι ήταν εσκεμμένη ενέργεια, πρέπει κάτι να γίνει. Δεν μπορεί το περιβάλλον να χρησιμοποιείται σαν “οικόπεδο” για οικονομικά οφέλη».