10 πράγματα που αξίζει να μάθεις για την ιστορία της Ηλιούπολης
Δήμος Ευωνύμου στην αρχαιότητα, «τσιφλίκι Καρά» επί Τουρκοκρατίας, πόλη του Ήλιου σήμερα. Αυτά είναι μερικά από όσα μπορεί να μην ξέρεις για την ιστορία της Ηλιούπολης.
- 22/01/2020
-Στην αρχαιότητα, η περιοχή ήταν γνωστή ως Δήμος Ευωνύμου. Πήρε το όνομα του από τον Ευώνυμο -γιο του Ουρανού και της Γαίας- και αποτελούσε έναν από τους εκατό Δήμους της αρχαίας Αθήνας που περιλάμβανε ολόκληρη την σημερινή Αττική, εκτός της Μεγαρίδας.
-Κατά την Τουρκοκρατία αφέντης ήταν ο Καρρά-Αλή, από τον οποίο πήρε το όνομα η περιοχή-τσιφλίκι του. Το 1830 οι μέχρι τότε Τούρκοι ιδιοκτήτες του, πούλησαν το «τσιφλίκι Καρά» στον Νικόλαο Καπετανάκη και τον Γαετάνο Μοράλια. Τα γεωγραφικά του όρια ήταν βορείως οι γαίες της Μονής Πετράκη, νοτίως το Τσιφλίκι Μουσταφά Μπέη μέχρι τη θέση Γύρισμα, δυτικά η παλιά λεωφόρος Βουλιαγμένης και ανατολικά το όρος Υμηττός με σύνορο τις γαιές των Κουρσαλάδων (σημερινό Κορωπί). Αφού πέρασε από διαδοχικούς ιδιοκτήτες, κατέληξε το 1922 στον κτηνοτρόφο Αλέξιο Νάστο σύμφωνα με τον οποίο το κτήμα που αγόρασε ήταν περίπου 13.000 τ.μ. και περιελάμβανε όλο το σημερινό δήμο Ηλιούπολης, το δασικό χώρο του Υμηττού, την Αργυρούπολη και τμήμα του Δήμου Αλίμου.
-Τη σημερινή της μορφή και το όνομά της η Ηλιούπολη τα οφείλει κυρίως στον κρητικό Παύλο Δρανδάκη, ο οποίος σπούδασε στην Ηλιούπολη του Καΐρου στην Αίγυπτο. Όταν το 1924 επέστρεψε στην Αθήνα, μέσω του οικοδομικού του συνεταιρισμού, αγόρασε από τον Νάστο 1030 στρέμματα και τα οικοπεδοποίησε. Ονόμασε την πόλη Ηλιούπολη, απαθανατίζοντας τον τόπο των νεανικών του χρόνων και σπουδών. Στην αρχή κατασκευάστηκαν κυρίως εξοχικές κατοικίες μεγαλοαστών, με κήπους και ανεμόμυλους. Κύρια χαρακτηριστικά της περιοχής ήταν τα πολλά βοσκοτόπια και άφθονα ρεύματα.
-Το 1925, με την εφαρμογή για πρώτη φορά του συστήματος αποκεντρωμένης διοίκησης στην Αθήνα, συστάθηκε η Κοινότητα Μπραχαμίου, η οποία αποσπάστηκε από το Δήμο Αθηναίων, μαζί με άλλες 6 ακόμη (Κηφισιάς, Αμαρουσίου, Νέου Ηρακλείου, Χαλανδρίου, Νέων Λιοσίων, Καλλιθέας). Στην Κοινότητα Μπραχαμίου εντάχθηκε και ο οικισμός της Ηλιούπολης.
-Με νομοθετικό διάταγμα στις 16 Οκτωβρίου 1928, η Ηλιούπολη, που μέχρι τότε αποτελούσε περιοχή του Αγίου Δημητρίου (Μπραχαμίου) και απαριθμούσε περί τους 600 μόνιμους κατοίκους, έγινε κοινότητα, με πρώτο κοινοτάρχη το βιομήχανο Θεόδωρο Παλαμίδα. Γύρω στο 1930 η Ηλιούπολη οργανώθηκε καλύτερα ως κοινότητα και άρχισε να αναπτύσσεται. Τότε δεν υπερέβαινε τους 1400-1500 κατοίκους.
-Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, η Ηλιούπολη, μια μικρή τότε κοινότητα με λιγότερους από 4.000 κατοίκους, δημιούργησε μια σειρά οργανώσεων Κοινωνικής Αλληλεγγύης και στηρίζοντας τις αντιστασιακές οργανώσεις. Στα χρόνια της κατοχής συγκροτήθηκαν και λειτούργησαν στην Ηλιούπολη οργανώσεις του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ και του ΕΛΑΣ, με μεγάλη συμμετοχή ανδρών, γυναικών και νέων. Η οργάνωση του ΕΑΜ ήταν πολυπληθής, και από τους πρώτους που συμμετείχαν ήταν ο φυματιολόγος γιατρός Σπύρος Μπαλλός, που εργάζονταν στο Νοσοκομείο «Σωτηρία» και παρείχε πολλαπλή βοήθεια στους Ηλιουπολίτες. Σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της υποχώρησης του ΕΛΑΣ από την Αθήνα, τον Δεκέμβρη του 1944. Από τον Σεπτέμβριο του 1944, γραμματέας του ΕΑΜ Ηλιούπολης ήταν ο Γιώργος Τομαδόπουλος από τη Δάφνη, ο οποίος εκτελέστηκε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Στην οργάνωση της ΕΠΟΝ, στην οποία συμμετείχαν οι περισσότεροι έφηβοι της Ηλιούπολης, γραμματέας αναδείχθηκε η Ζωή Πετροπούλου, το «χωνί της Ηλιούπολης», η οποία συνελήφθη τον Μάρτιο του 1948 και παρέμεινε σε στρατόπεδα «πειθαρχημένης διαβίωσης», στην Χίο, την Μακρόνησο και το Τρίκερι, μέχρι το 1952. Στον Λόχο του ΕΛΑΣ Ηλιούπολης, ο οποίος αρχικά ονομάζονταν «Φρουραρχείο» (από το κτίσμα που στεγάζονταν ο Λόχος, στην περιοχή της Κάτω Ηλιούπολης), συμμετείχαν αρχικά καμιά δεκαριά νέα παιδιά από το Χασάνι (Ελληνικό) και την Κάτω Ηλιούπολη, που πήραν μέρος σε πολλές μάχες στην ευρύτερη περιοχή (Καισαριανή, Βύρωνας, Νέος Κόσμος , «Μεταγωγών», «Μακρυγιάννη» κ.ά.). Με την αποχώρηση των Γερμανών, η δύναμη του ΕΛΑΣ Ηλιούπολης ξεπερνούσε τα 50 άτομα.
-Οι δρόμοι μέχρι το 1945 δεν είχαν ονομασίες, όμως ο πρόεδρος Πάνος Κωνσταντινίδης, άλλαξε τα έως τότε δεδομένα, δίνοντας βυζαντινά και ιστορικά ονόματα στα «βραχοστράτια».
-Τα εγκαίνια του ηλεκτροφωτισμού έγιναν την Τρίτη, 5 Αυγούστου 1948. Την περίοδο εκείνη, δεν υπήρχε νερό στα σπίτια. Υπήρχαν όμως πολλά τρεχούμενα νερά, ρέματα (με σημαντικότερα τους 2-3 κλάδους του ρέματος της Πικροδάφνης), πηγές και μια δεξαμενή ψηλά στην πλαγιά του βουνού που τροφοδοτούσε τον πληθυσμό μέρα παρά μέρα. Επίσης υπήρχε και ένας νερόμυλος κοντά στη λεωφόρο Πρωτόπαππα.
-Το 1964 η Ηλιούπολη αναγνωρίζεται σαν Δήμος, με πρώτο Δήμαρχο τον Παύλο Πεντάρη. Κατά την περίοδο της Δικτατορίας αποχαρακτηρίστηκε μεγάλη συνορεύουσα δασική έκταση που αποτέλεσε τον οικισμό «Αστυνομικά», με καταφανή παραβίαση της τότε οικιστικής ανάπτυξης, γεγονός που επαναλήφθηκε αργότερα και σε άλλους νοτιότερους δήμους π.χ. Γλυφάδας, Βάρης κ.λπ.
-Η ύπαρξη του Αεροδρομίου του Ελληνικού μέχρι το 2001 σε σχετικά μικρή απόσταση απαγόρευε τη δόμηση πάνω από δύο ορόφους. Με τη μεταφορά του αεροδρομίου στα Σπάτα ο περιορισμός αυτός καταργήθηκε, κι έτσι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονη οικοδομική δραστηριότητα.
Πηγές:
http://www.odigos-ilioupolis.gr/ilioupoli-istoria.html
https://www.notia.gr/2013/05/i-ilioupoli-tis-katochis-ke-tis-antistasis-2/
https://www.epikoinonia.info/οι-αυτοδιοικητικές-εκλογές-στην-ηλιο/