Καστέλλα: Στη συνοικία με τις επαύλεις του Τσίλλερ
Αφιέρωμα: Πειραιάς
Το 1875, ο Γερμανός αρχιτέκτονας Ερνέστος Τσίλλερ, που είχε εγκατασταθεί μόνιμα στην Ελλάδα, αγόρασε μία τεράστια έκταση στον Πειραιά, όπου οικοδόμησε μια σειρά από εκπληκτικά σπίτια. Τότε ήταν γνωστή ως Συνοικία του Τσίλλερ ή Συνοικία Επαύλεων και πλέον είναι η γνωστή σε όλους μας Καστέλλα.
- 12/07/2022
Η περιοχή της Καστέλλας στον Πειραιά, για πολλά χρόνια ήταν γνωστή ως “Συνοικία του Τσίλλερ” ή αλλιώς “Συνοικία Επαύλεων”. Από τα σπίτια αυτά σώζεται μόνο η οικία του βιομηχάνου Π. Πατσιάδη (σημερινή ιδιοκτησία Σταυριανάκου).
Ο ίδιος είχε αρχικά για κατοικία του ένα κτήριο που βρίσκονταν πίσω από τον σημερινό ναό της Αγίας Αικατερίνης. Το σπίτι ήταν ουσιαστικά μετασκευή του εργοστασίου υαλουργίας ιδιοκτησίας του αδελφού του Τσίλλερ, το οποίο συνδιαχειρίζονταν με τον Οριγώνη. Το εργοστάσιο αυτό όμως είχε σύντομη διάρκεια ζωής, διότι δεν έβγαζε κέρδος. Εν τούτοις, η ανέγερσή του στο σημείο αυτό, έδωσε αφορμή να επεκταθεί η πόλη, αφού αγόρασε όλη την έκταση που οικοδόμησε το 1877. Ο Τσίλλερ το είχε ως εξοχικό σπίτι της οικογένειάς του και εκεί γεννήθηκαν και τα πέντε παιδιά του. Στο προαύλιο του σπιτιού άνοιξε μάλιστα και πηγάδι.
Αργότερα, στο κτίριο αυτό στεγάστηκε η Γαλλική Σχολή (Καθολικών Καλογραιών). Για να πετύχει την “καλή πώληση” των ακινήτων του, φιλοξένησε τον Βασιλιά Γεώργιο Α΄ με την Βασίλισσα Όλγα για δύο καλοκαίρια, το ένα εκ των οποίων (το καλοκαίρι του 1879) είναι αυτό που περιγράφεται στο βιβλίο της Πηνελόπη Δέλτα “Τρελαντώνης”. Σε αντάλλαγμα για την αποδοχή του βασιλιά, ανέλαβε αργότερα την εκπόνηση των σχεδίων των ανακτόρων του Τατοΐου.
Η Συνοικία Τσίλλερ από την Πηνελόπη Δέλτα
Σύμφωνα με τη διήγηση της Πηνελόπης Δέλτα το 1879, στα σπίτια του Τσίλλερ κατοικούσαν: Στο πρώτο σπίτι ο Βασιλέας Γεώργιος Α΄ με τη Βασίλισσα Όλγα, το στέμμα που κοσμεί μέχρι σήμερα το κτίριο. Στο δεύτερο σπίτι μια Ρωσίδα, κυρία επί των Τιμών της Βασίλισσας. Η Βασίλισσα Όλγα ήταν ρωσικής καταγωγής κόρη του Μεγάλου Δούκα Νικολάιβιτς, γι’ αυτό και είχε κυρίες επί των τιμών Ρωσίδες. Στο τρίτο σπίτι διέμενε η Οικογένεια Μπενάκη που φιλοξενούσε την Πηνελόπη Δέλτα το καλοκαίρι εκείνο. Στο τέταρτο σπίτι, η οικογένεια Χορν της οποίας τα παιδιά Μαξ και Αλίς έπαιζαν με τα παιδιά της οικογένειας Μπενάκη. Τέλος, στα επόμενα τρία σπίτια διέμεναν Αθηναίοι που τα χρησιμοποιούσαν ως παραθεριστικές κατοικίες. Το μόνο που έμεινε να θυμίζει τη Συνοικία Τσίλλερ σήμερα είναι το όνομα γνωστής καφετέριας στην Πλατεία Αλεξάνδρας
Εκτός της περιγραφής της Πηνελόπης Δέλτα, διαβάζουμε στα χρονικά της εποχής, ότι για δύο καλοκαίρια, αυτό του 1878 και του 1879, ο Γεώργιος Α’ παραθέριζε στον Πειραιά στην συνοικία Τσίλλερ, διότι λόγω του Ρωσοτουρκικού πολέμου και των έκτακτων εσωτερικών γεγονότων, ο Βασιλιάς προτίμησε να μην απομακρυνθεί, αλλά “διήλθε το θέρος κατά τα δύο ταύτα έτη εν Πειραιεί, κατοικήσας οικογενεικώς εις τα δύο πρώτας οικίας του Τσίλλερ”.
Οι οχυρώσεις της Συνοικίας Τσίλλερ
Το καλοκαίρι του 1878 ήταν που η Τουρκία απείλησε με τον στόλο της, που διοικούσε τότε ο Άγγλος Ναύαρχος Χόβαρτ “πασάς”, να βομβαρδίσει τον Πειραιά, αν η Ελλάδα δεν ανακαλούσε τις δυνάμεις της από τον Δομοκό. Όλοι οι μαθητές του Πειραιά την εποχή εκείνη εργάστηκαν προς κατασκευή οχυρωμάτων, τόσο στην Πλατεία Τσίλλερ, όσο και στην Φρεαττύδα και για λόγους οχύρωσης ήταν που εκείνη την εποχή, ξεκίνησε να κατασκευάζεται η παραλιακή οδός από την Φρεαττύδα προς την σημερινή Ναυτική Σχολή Δοκίμων. Το μεγαλύτερο όμως έργο του 1878, ήταν ότι στη Νοτιοανατολική πλευρά της Καστέλλας κατασκευάσθηκε ένα τεράστιο Πυροβολείο, που επιτηρούσε όλον τον ορίζοντα από καταπλέοντες στόλους και που διατηρήθηκε για πολλά χρόνια μετά.
Τσίλλερ και Ιάκωβος Δραγάτσης
Από δημοσιεύματα της εποχής, μαθαίνουμε ότι όταν η Βασιλική οικογένεια ξεκινούσε τις διακοπές της, προλάβαινε τις γυμναστικές εξετάσεις του Γυμνασίου Πειραιώς, τις παρακολουθούσε με ενδιαφέρον και στο τέλος τους ο Γεώργιος Α΄ καλούσε τον Γυμνασιάρχη Ιάκωβο Χ. Δραγάτση, τους μαθητές και τους γονείς τους. Τη δεύτερη χρονιά των διακοπών του στη Συνοικία Τσίλλερ (1879), ο Γεώργιος Α΄, λένε, θυμόταν τους μαθητές και τους αναγνώριζε και ρωτούσε τους Καθηγητές γι’ αυτούς. Μετά από αυτά, οι εξετάσεις του Γυμνασίου Πειραιά έγιναν μεγάλο γεγονός και εκεί παρευρίσκονταν όλες οι Αρχές του τόπου, Δημόσιες, Δημοτικές, Αστυνομικές, Στρατιωτικές και πολύ κόσμος.
Όλος ο Πειραιάς παίρνει λίγη από τη δόξα της συνοικίας Τσίλλερ
Η συνοικία Τσίλλερ και η διαμονή της βασιλικής οικογένειας εκεί, συμπαρέσυρε ουσιαστικά σε άνοδο όλο τον Πειραιά, αφού κατά τις ημέρες διαμονής τελούσαν τις δοξολογίες τους στο ναό της Αγίας Τριάδας και το βράδυ καίγονταν πυροτεχνήματα από φορτηγίδες του Δήμου και γίνονταν εορτές. Ειδικά κατά την 11η Ιουλίου που γιόρταζε η Βασίλισσα Όλγα, αλλά και στα γενέθλια των μελών της οικογένειας, συγκεντρώνονταν από περιέργεια πολύς κόσμος.
Ποιος ήταν ο Τσίλλερ
Ο Ερνέστο Τσίλλερ ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Πολυτεχνείο της Δρέσδης και εισήλθε στο ατελιέ του Χάνσεν στην Βιέννη ως σχεδιαστής. Ο Χάνσεν τον εκτιμούσε τόσο που τον έστειλε στην Αθήνα, να εποπτεύσει την εφαρμογή του σχεδίου της Ακαδημίας Αθηνών, το οποίο ο Χάνσεν είχε εκπονήσει. Ο Τσίλλερ έφτασε στην Αθήνα το 1861, όπου εγκαταστάθηκε οριστικά, έγινε Έλληνας πολίτης και διετέλεσε επί σειρά ετών Καθηγητής του Πολυτεχνείου Αθηνών. Πολλά δικά του έργα κοσμούσαν την Αθήνα, όπως το Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, το Μέγαρο Στεφάνου Ψύχα (έπειτα ανάκτορο του Πρίγκιπα Νικολάου), το Μέγαρο Σλήμαν (Ιλίου Μέλαθρον) κ.ά. Κτήρια του Τσίλλερ όμως συναντούμε και εκτός Αθηνών όπως τα Δημοτικά Θέατρα Πατρών, Ζακύνθου κ.ά.
Έρευνα – Επιμέλεια: Στέφανος Μίλεσης, Πρόεδρος Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς | Πηγή: http://pireorama.blogspot.gr/
