#NouPouLandmarks: Το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά
Αφιέρωμα: Πειραιάς
Ένα νεοκλασικό, επιβλητικό κτίριο έγινε το σήμα κατατεθέν του Πειραιά, φιλοξένησε και φιλοξενεί ακόμη κάποια από τα μεγαλύτερα ονόματα της θεατρικής σκηνής και διαθέτει ένα φουαγιέ που σε μεταφέρει σε κάποια άλλη εποχή. Αυτό είναι το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
- 21/06/2022
Είναι μεγαλοπρεπές και επιβλητικό, ένα πραγματικό στολίδι για την πόλη του Πειραιά. Το Δημοτικό Θέατρο, που στέκει αγέρωχο στην πλατεία Κοραή εδώ και πάρα πολλά χρόνια, είναι πολλά παραπάνω από απλώς ένας χώρος που φιλοξενεί παραστάσεις. Είναι τελικά ένα οικοδόμημα άξιο θαυμασμού, με πλούσια ιστορία. Το νεοκλασικό κτίριο- θέατρο έχει χωρητικότητα 600 θέσεων και έχει φιλοξενήσει τα μεγαλύτερα ονόματα της μουσικής και θεατρικής σκηνής.
Απαρατήρητα δεν υπάρχει περίπτωση να σου περάσουν οι κορινθιακού τύπου κίονες που θυμίζουν αρχαίο ναό, ο εντυπωσιακός πολυέλαιος και η αίθουσα με τα κατακόκκινα, βελούδινα καθίσματα τα περίτεχνα κιγκλιδώματα, η οροφή του αλλά και το αριστοκρατικό, υπέροχο φουαγέ.
Η δημιουργία του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά
Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά θεμελιώθηκε στις 24 Ιουνίου του 1884, ενώ χρειάστηκαν δώδεκα χρόνια για την ολοκλήρωσή του. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως οι κάτοικοι του Πειραιά το 1883, όταν λήφθηκε η σχετική απόφαση, έφθαναν μόλις τους 27.000, εκ των οποίων μάλιστα ήταν ζήτημα οι 200 να θεωρούνταν μορφωμένοι και άλλοι τόσοι να γνώριζαν στοιχειώδη γραφή και ανάγνωση.
Το Θέατρο ήταν τόσο μεγαλοπρεπές, που χαρακτηρίστηκε ως το κορυφαίο σωζόμενο ελληνικό θεατρικό κτίριο του 19ου αιώνα, ενώ στις 9 Απριλίου του 1895 άνοιξε τις πόρτες του για πρώτη φορά και έναν μήνα αργότερα υποδέχθηκε στην σκηνή το έργο του Δημήτριου Βερναδάκη “Μαρία Δοξαπατρή”. Μετά από το έργο αυτό ακολούθησαν τα “Προμηθεύς” του Ι. Καλοστύπη, “Κρίσπος” του Αντωνιάδη, “Βασίλειος Βουλγαροκτόνος” του Γ. Στρατήγη, “Ο Αγαπητικός της Βοσκοπούλας” του Δ. Κορομηλά, “Το πρώτον πυρ” του Μ. Λάμπρου, “Ο Γενικός Γραμματεύς” του Καπετανάκη, “Η Νίκη του Λεωνίδα” του Χ. Αννίνου κ.ά. Στη συνέχεια ανέλαβε ο θίασος του Κ. Χρηστομάνου με εξαιρετικές επίσης παραστάσεις, όπου και ακολούθησαν μεταξύ άλλων η οπερέτα “Μπεφάνα”, ο “Άμλετ” του Σαίξπηρ, η αριστοφανική κωμωδία “Εκκλησιάζουσες”, σε απόδοση στη δημοτική γλώσσα, του Π. Δημητρακόπουλου, το δράμα “Μπροστά στους ανθρώπους” του Μάρκου Αυγέρη.
Η απόφαση για την ανέγερση του Δημοτικού Θεάτρου του Πειραιά πάρθηκε επί Δημάρχου Τρύφωνα Μουτζόπουλου ο οποίος το 1882, εγγράφει ένα ιδιαίτερα σημαντικό κονδύλι 200 χιλιάδων δραχμών «δι’ ανέγερσιν θεάτρου», σε σύνολο δαπανών για τα δημοτικά έργα 315 χιλιάδων δραχμών.
Στις 23 Οκτωβρίου του 1883 οι αθηναϊκές εφημερίδες αναδημοσιεύουν σχόλιο της πειραϊκής εφημερίδας “Σφαίρα” που πρώτη κοινοποίησε περιγραφή του εγκριθέντος τελικά σχεδίου του “αναγερθησομένου δημοτικού θεάτρου” του Πειραιά.
Σύμφωνα με αυτήν, “Το μήκος του θέλει είναι 45 μέτρων, 34 δε το πλάτος και 30 το ύψος, διηρημένον ανά 10 μέτρα εις την σκηνήν τον υπ΄ αυτήν χώρον και τον υπέρ την σκηνήν. Θα περιέχει τρεις σειράς θεωρείων, εκάστην ανά 23 και υπερώον μετά τριών σειρών βαθμίδων, αμφιθεατρικώς. Ούτω θα δύναται να εμπεριλάβη ανέτως 1154, εν ανάγκη 1400 θεατάς. Έχει επτά εν συνόλω εξόδους, δύο δια τους εν τη σκηνή και πέντε δια τους εν πλατεία και τοις θεωρείοις. Η κεντρική δε του θεάτρου είσοδος έσται ευρεία και πολυτελής. Η θέρμανση αυτού θέλει γίνεσθαι κατά το σύστημα όπερ εφήρμοσαν εν θεάτρω της Βιέννης. Εν τω ισοπέδω της πλατείας θέλουσιν είναι, εις την διάθεσιν των θεατών, δύο ευρύχωρα καφενεία, υπεράνω δε αυτών, δια τους εν τοις θεωρείοις, δύο όμοιαι αίθουσαι. Έξωθεν επί των παροδίων του θεάτρου θέλουσι κατασκευασθή οκτώ αποθήκαι διατιθέμεναι υπό του Δήμου επί ενοικίω. Υπολογίζονται τα υπέρ αυτού κατά μέσον όρον ετησίως έσοδα εις 42.000 δραχμές, περίπου, το ποσόν δε τούτο προς 7% ανταποκρίνεται εις κεφάλαιον 600.000 δραχμών”.
Ξεκίνησε λοιπόν η κατασκευή του Θεάτρου, στην Πλατεία Κοραή, απέναντι από το Παρθεναγωγείο, σε σχέδια που εκπόνησε ο Πειραιώτης αρχιτέκτονας Ι. Λαζαρίμος, καθηγητής του Πολυτεχνείου.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα στο σημείο και ο διχασμός της επιστημονικής κοινότητας
Οι πρώτες εκσκαφές, τον Απρίλιο του 1884, φέρνουν στο φως σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία δίχασαν την τότε επιστημονική κοινότητα με τον Γραμματέα και Σύμβουλο της Αρχαιολογικής Εταιρείας, και Έφορο των αρχαιοτήτων του Πειραιά, Ιάκωβο Δραγάτση, να πιστεύει πως επρόκειτο για τμήματα του αρχαίου ναού του Διονύσου ενώ ο συγγραφέας Γεώργιος Ζαννέτος υποστήριξε ότι ήταν μια από τις πέντε στοές που υπήρχαν κατά την αρχαιότητα στον Πειραιά.
Ο αρχικός προϋπολογισμός της κατασκευής του θεάτρου άγγιζε τις 450 χιλιάδες δραχμές, όταν τα συνολικά έξοδα για τα δημοτικά τέλη το 1884 προβλεπόταν να ανέλθουν στις 365 χιλιάδες δραχμές. Ο Δήμος αναγκάστηκε να δανειστεί χρήματα από την Εθνική Τράπεζα και συγκεκριμένα 250 χιλιάδες δραχμές, ενώ το συνολικό κόστος της ολοκλήρωσης του θεάτρου άγγιξε τις 900 χιλιάδες δραχμές.
Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά κάνει τα επίσημα εγκαίνιά του την Κυριακή του Θωμά στις 9 Απριλίου 1895, στις 10.30 το πρωί. Μετά την τελετή των εγκαινίων και μέχρι το απόγευμα η φιλαρμονική του Δήμου έπαιζε μερικά από τα γνωστότερα μουσικά κλασικά κομμάτια μπροστά στον χώρο του θεάτρου που είχε διαμορφωθεί έτσι, ώστε να μπορούν με ευκολία να παρκάρουν οι “βικτώριες άμαξες” και τα λεγόμενα “Βιζ-α-βί”, λεωφορεία της εποχής.
Η Μορφολογία του Θεάτρου
Θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς με την πρώτη ματιά πως το Θέατρο θυμίζει αρκετά αρχαιοελληνικό ναό. Πρόκειται για ένα μνημειώδες ναόσχημο πρόπυλο με τέσσερις, κορινθιακού τύπου κίονες. Μορφολογικά, το κτίριο έχει τις αναφορές του στην αμιγή κλασικιστική παράδοση και είναι επηρεασμένο από τη γερμανική σχολή που εκπροσωπούσε ο Ερνέστος Τσίλερ.
Η σκηνή του θεάτρου θεωρείται ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα δείγματα της εποχής μπαρόκ στην Ευρώπη. Διαθέτει προσκήνιο και χώρο ορχήστρας ενώ η πλατεία, τα θεωρεία και οι εξώστες εξελίσσονταν σε τέσσερα επίπεδα. Την αίθουσα φώτιζε τεράστιος πολυέλαιος (σώζεται και σήμερα) που λειτουργούσε με γκάζι. Για τους ηθοποιούς είχαν προβλεφθεί άνετα καμαρίνια και ένα πολυτελές καθιστικό. Γύρω από το πέταλο της κεντρικής αίθουσας βρίσκεται το διώροφο φουαγιέ, στο οποίο αρχικά δίνονταν χοροεσπερίδες φιλανθρωπικών συλλόγων και πραγματοποιούνταν εκθέσεις σπουδαίων ζωγράφων. Το φουαγιέ φυσικά λειτουργεί και σήμερα, ενώ φιλοξενεί εκδηλώσεις όπως μουσικές βραδιές.
Το Δημοτικό Θέατρο ως καταφύγιο προσφύγων
Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά δεν συνδέθηκε μόνο με τον πολιτισμό, αλλά και με την ιστορία της χώρας. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και ειδικότερα όταν πραγματοποιήθηκε ο αποκλεισμός του Πειραιά από τις δυνάμεις της Αντάντ, το Θέατρο αλλά και ο χώρος γύρω απ’ αυτό κατελήφθησαν από τους Γάλλους στρατιώτες που συμμετείχαν στον αποκλεισμό της πόλης. Για δύο χρόνια φιλοξένησε Μικρασιάτες πρόσφυγες, καθώς η πόλη δεν είχε άλλες υποδομές για τον σκοπό αυτόν, ενώ ο βομβαρδισμός του Πειραιά από τους συμμάχους στις 11 Ιανουαρίου του ’44 έπληξε μεγάλο μέρος του οικοδομήματος.
Οι φθορές του κτιρίου και η αποκατάσταση
Η κατάσταση του κτιρίου επιβαρύνθηκε ιδιαίτερα από τους σεισμούς του 1981 και του 1999. Μέσα στο πέρασμα των χρόνων, έγιναν πολλές προσπάθειες για τη συντήρησή του από τις εκάστοτε δημοτικές αρχές. Το έργο της αποκατάστασης του Θεάτρου ξεκίνησε τον Μάιο του 2008 και τέθηκε υπό την επίβλεψη της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεωτέρων και σύγχρονων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και με χρηματοδότηση από Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο στήριξης και το ΕΣΠΑ.
Η προμελέτη προέβλεπε την πλήρη στερέωση ενίσχυση και αποκατάσταση ολόκληρου του κελύφους, καθώς και των εσωτερικών χώρων. Η αποκατάσταση του κτιρίου ολοκληρώθηκε με τις στατικές επεμβάσεις για τη βελτίωση του φέροντος οργανισμού, την ανάδειξη, ανακαίνιση και συντήρηση του εσωτερικού διακόσμου, τον εκσυγχρονισμό και εξοπλισμό της νέας σκηνής, τον ανασχεδιασμό του φουαγιέ και των κυλικείων και βέβαια τον πλήρη κλιματισμό όλων των χώρων.
Οι θρύλοι που πέρασαν από τη σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά
Ολόκληρη η ελληνική θεατρική αλλά και μουσική σκηνή έκανε το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά τόπο έμπνευσης και δημιουργίας. Ηχηρά ονόματα, από σκηνοθέτες όπως ο Δημήτρης Ροντήρης, ο Γκίκας Μπινιάρης, ο Στέφανος Νικολαΐδης, ο Μιχάλης Κουνελάκης, μέχρι ηθοποιούς όπως ο Αιμίλιος Βεάκης, ο Γιάννης Πρινέας, ο Ζάχος Θάνος, ο Αδαμάντιος Λεμός, ο Απόστολος Αυδής, ο Δημήτης Χορν, ο Μίμης Φωτόπουλος,ο Βασίλης Διαμαντόπουλος, ο Μάνος Κατράκης, η Κυβέλη, η Ασπασία Παπαθανασίου και πολλοί ακόμη μοιράστηκαν σημαντικές στιγμές της πορείας τους, με το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Στο φουαγιέ του θεάτρου μάλιστα το κοινό έχει απολαύσει τα έργα σπουδαίων συνθετών όπως ο Μενέλαος Παλλάντιος, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Διονύσης Σαββόπουλος.
Με πληροφορίες από dithepi.gr και wikipedia.gr