Έλλη Ανδριοπούλου: «Για κάθε ευρώ που δαπανά το ΚΠΙΣΝ, επιστρέφονται 6,26 στην κοινωνία»
Το Φεστιβάλ WOW – Women of the World, οι δράσεις για την τρίτη ηλικία, η μεγάλη έκθεση της Αμερικανίδας καλλιτέχνιδας Simone Leigh και η δημιουργία ενός δικτύου με φορείς δημόσιων χώρων στην Ελλάδα ανήκουν στην ατζέντα του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, για τα 8 χρόνια λειτουργίας του οποίου μιλάει στο NouPou η διευθύνουσα σύμβουλός του, Έλλη Ανδριοπούλου.
- 03/04/2025
Έχει ανεμπόδιστη θέα στο θαλάσσιο μέτωπο, αλλά και στο μέλλον του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) από τον Ιούνιο του 2020, οπότε ανέλαβε διευθύνουσα σύμβουλός του. Με τις περγαμηνές Μάρκετινγκ και Ψυχολογίας η Έλλη Ανδριοπούλου βρίσκεται καθημερινά επικεφαλής 93 ατόμων, που ετοιμάζουν το πρόγραμμα του ΚΠΙΣΝ και υπηρετούν τις βασικές αξίες του: την ενεργοποίηση του δημόσιου χώρου και την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτόν.
Το επόμενο ραντεβού με το κοινό δίνεται από τις 4 έως τις 7 Απριλίου, καθώς το ΚΠΙΣΝ φιλοξενεί το 3ο Φεστιβάλ WOW – Women of the World, τη μεγαλύτερη διοργάνωση στον κόσμο για γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα. Με βασικές ομιλήτριες τη Roxane Gay, την πολυβραβευμένη Αμερικανίδα συγγραφέα Carmen Maria Machado και την παραγωγό της φεμινιστικής σειράς «The Principles of Pleasure» Thalia Mavros, επιχειρεί για τρίτη χρονιά να παρουσιάσει τα ζητήματα που αφορούν τον αγώνα για έμφυλη ισότητα. Με το Φεστιβάλ προστίθεται άλλη μία σημαντική πρωτοβουλία στην ατζέντα με την οποία παρεμβαίνει στην πολιτιστική και κοινωνική ζωή έχοντας συμπληρώσει πριν από ένα μήνα 8 χρόνια λειτουργίας.
Για τον απολογισμό, τις δράσεις και τον κοινωνικό αντίκτυπό του μιλήσαμε με την Έλλη Ανδριοπούλου, η οποία δίνει και μια πρόγευση για τις επόμενες μεγάλες εκθέσεις, αλλά και τις στοχευμένες δράσεις που αφορούν την τρίτη ηλικία και τους ασθενείς με Αλτσχάιμερ.
Στα 8 χρόνια λειτουργίας ποιες πιστεύετε ότι είναι οι αξίες και οι έννοιες με τις οποίες το ΚΠΙΣΝ ταυτίστηκε στη συνείδηση του κοινού; Η πιο προφανής είναι ότι πρόκειται για έναν «ανοιχτό» χώρο σε όλους.
Το όραμα του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για το ΚΠΙΣΝ ήταν η δημιουργία ενός δημόσιου χώρου ανοιχτού σε όλους, όπου όλοι και όλες έχουν ελεύθερη πρόσβαση και συμμετοχή σε πληθώρα πολιτιστικών, εκπαιδευτικών, αθλητικών και ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων. Καθημερινή επιδίωξή μας λοιπόν είναι να προσφέρουμε έναν χώρο όπου όλοι και όλες αισθάνονται ότι ανήκουν εκεί, ότι ο χώρος είναι και δικός τους. Αντίστοιχα, σχεδιάζουμε το πρόγραμμά μας με τέτοιο τρόπο ώστε τα εκατομμύρια ανθρώπων που μας επισκέπτονται να βρίσκουν εδώ κάτι που να τους αφορά, κάτι που μπορεί να τους εκπλήξει ή ακόμα και να τους προβληματίσει.
Το ΚΠΙΣΝ είναι ανοιχτό και πολυσυλλεκτικό, όχι μόνο γιατί προσπαθούμε να εξαλείφουμε εμπόδια πρόσβασης – φυσικά, κοινωνικά, εκπαιδευτικά, και οικονομικά – μέσα από τα προγράμματα και τις υπηρεσίες που προσφέρουμε, αλλά και γιατί δημιουργούμε τις συνθήκες για τη συνύπαρξη διαφορετικών ανθρώπων και κοινωνικών ομάδων με διαφορετικά ενδιαφέροντα. Αξίζει θεωρώ να αναφέρουμε ότι το 99,7% των εκδηλώσεών μας έχουν δωρεάν συμμετοχή, αφαιρώντας κάθε οικονομικό εμπόδιο στη συμμετοχή, χάρη στη σημαντική και αδιάλειπτη στήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Λέμε συνήθως ότι όντως οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Ποιος είναι ο απολογισμός του ΚΠΙΣΝ για το 2024 όσον αφορά τις δράσεις και τις επισκέψεις;
Τα νούμερα είναι πολύ σημαντικά και τα παρακολουθούμε στενά γιατί η κλίμακα και οι δείκτες ποιότητας έχουν άμεση σύνδεση με τον αντίκτυπο του έργου μας. Το 2024 δεχτήκαμε 3.224.793 επισκέψεις, οργανώσαμε 6.011 εκδηλώσεις και δράσεις με 408.312 συμμετέχοντες και συμμετέχουσες, υποδεχτήκαμε 91.332 μαθητές και μαθήτριες που συμμετείχαν σε 985 σχολικά προγράμματα, και φιλοξενήσαμε 490 συμμετέχοντες και συμμετέχουσες σε δράσεις προσβασιμότητας.
Δεν μάς αφορά όμως μόνο ο αριθμός των επισκέψεων αλλά και η ικανοποίηση από την εμπειρία αυτή. Θεωρούμε πολύτιμη τη διάδραση και την αξιολόγηση, την οποία λαμβάνουμε είτε μέσα από ερωτηματολόγια και έρευνες, είτε ακόμα και μέσα από ένα σχόλιο ή χαμόγελο. Το Net Promoter Score (NPS), ο δείκτης ικανοποίησης και σύστασης του ΚΠΙΣΝ σε τρίτους για το 2024 ήταν 96, ξεπερνώντας κάθε προσδοκία, ενώ από άλλη έρευνα που πραγματοποιήσαμε το 2023, προκύπτει ότι το 90% των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι το ΚΠΙΣΝ τους εμπνέει εμπιστοσύνη. Τα στοιχεία που ανέδειξαν ήταν η ποιότητα και το περιεχόμενο των δράσεων, τα ερεθίσματα που αποκομίζουν μέσα από την επίσκεψη στο ΚΠΙΣΝ, η προσβασιμότητα, αλλά και η αίσθηση ότι ο χώρος αυτός είναι για όλες και όλους.
Πρωτοβουλίες που ξεχώρισαν το 2024 είναι το ετήσιο φεστιβάλ WOW-Women of the World που γιορτάζει την πρόοδο αλλά αναγνωρίζει και τις προκλήσεις που παραμένουν για την επίτευξη της έμφυλης ισότητας, το SNFCC Youth Council μέσα από το οποίο δίνουμε φωνή και χώρο στη νέα γενιά να οργανώσει τις δικές τις δράσεις και εκδηλώσεις, το SNFCC Green Weekend που στόχο έχει την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού γύρω από επίκαιρα ζητήματα περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, το Olympic Festival σε συνεργασία με την Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων Paris 2024, και τα Open Agoras, διήμερα bazaar αφιερωμένα σε ομάδες και συλλογικότητες που κάνουν τον κόσμο μας καλύτερο. Σημαντικές, επίσης, θεωρώ όλες τις δράσεις και υπηρεσίες προσβασιμότητας που εξασφαλίζουν την ισότιμη συμμετοχή και ορατότητα ατόμων με αναπηρία και τα προγράμματα που απευθύνονται σε επισκέπτες και επισκέπτριες μεγαλύτερης ηλικίας.
Αν θέλατε να δώσετε έμφαση μέσα στο 2025 όσον αφορά στην ενεργοποίηση του δημόσιου χώρου και την ισότιμη πρόσβαση σε αυτόν, που αποτελούν βασικούς άξονες λειτουργίας σας, ποιες θα μπορούσαν να είναι κάποιες στοχευμένες πολιτικές;
Η ενεργοποίηση του δημόσιου χώρου είναι για εμάς ο κεντρικός πυλώνας δράσης μας αλλά και το σημείο συνάντησης με το κοινό μας. Με το Πάρκο Σταύρος Νιάρχος, την τέχνη στον δημόσιο χώρο παρουσιάζοντας σημαντικά έργα από εγχώριες και διεθνείς συλλογές, και τα καθημερινά αθλητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, επιδιώκουμε να βελτιώνουμε διαρκώς την ποιότητα ζωής των επισκεπτών μας, είτε μιλάμε για τους γείτονες που μας επισκέπτονται καθημερινά, είτε για ανθρώπους που θα έρθουν μια φορά τον χρόνο για να παρακολουθήσουν μία εκδήλωση, είτε για μαθήτριες και μαθητές που έρχονται για τον σχολικό τους περίπατο.
Επιπλέον, το ΚΠΙΣΝ αποτελεί τόπο χαράς, γιορτής, και τέχνης. Φέτος το καλοκαίρι θα φιλοξενήσουμε συναυλίες στο Ξέφωτο, τα καθιερωμένα πλέον full-moon sleepovers, προβολές ταινιών κάθε Σαββατοκύριακο, θεατρικές παραστάσεις, και δύο εξαιρετικές εκθέσεις πολύμηνης διάρκειας στον δημόσιο χώρο, με έργα της Simone Leigh στην Αγορά και της Claudia Wieser στην Εσπλανάδα.
Παράλληλα, θα διευρύνουμε ακόμα περισσότερο τα φεστιβάλ που προωθούν τις κοινωνικές αξίες τις οποίες πρεσβεύουμε, όπως το Green Weekend και το WOW-Women of the World που προανέφερα, και θα εστιάσουμε ακόμα περισσότερο σε προγράμματα τα οποία συνδυάζουν την πρόσβαση σε χώρους πρασίνου με καλλιτεχνικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες για την τρίτη ηλικία και τα άτομα με Alzheimer και τους φροντιστές τους, στο πλαίσιο του προγράμματος πολιτιστικής συνταγογράφησης στο οποίο συμμετέχουμε.
Τέλος, μια από τις πρωτοβουλίες, η οποία είναι υπό σχεδιασμό, είναι η δημιουργία ενός δικτύου με φορείς δημόσιων χώρων στην Ελλάδα, μέσα από το οποίο θα μοιραζόμαστε βέλτιστες πρακτικές για την αξιοποίηση του δημόσιου χώρου, εστιάζοντας στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας.
Οι δράσεις ενός χώρου πολιτισμού αφήνουν πάντοτε ένα κοινωνικό, αλλά -γιατί όχι;- και ένα οικονομικό αποτύπωμα στο κοινωνικό σύνολο. Έχετε στοιχεία που να αποδεικνύουν κάτι τέτοιο;
Από την πρώτη μέρα λειτουργίας του ΚΠΙΣΝ, μετράμε με διάφορους τρόπους τον κοινωνικό μας αντίκτυπο. Τον αριθμό επισκέψεων, τον αριθμό εκδηλώσεων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων, την ικανοποίηση των επισκεπτών μας, και άλλα στοιχεία στα οποία αναφέρθηκα νωρίτερα, ενώ στο παρελθόν είχαμε εκπονήσει και αναλυτική μελέτη επιδράσεων. Φέτος, υιοθετήσαμε για πρώτη φορά τη μεθοδολογία Social Return on Investment (SROI), προκειμένου να αποτιμήσουμε την κοινωνική αξία των δράσεών μας σε οικονομικούς όρους, δηλαδή με έναν δείκτη που συμπυκνώνει τον συνολικό αντίκτυπο του έργου μας. Η μέτρηση είναι βασισμένη σε δεδομένα του 2023, τα οποία αφορούν στις εκδηλώσεις προγραμματισμού, τα σχολικά προγράμματα, το πρόγραμμα εθελοντισμού, και τις δράσεις προσβασιμότητας και εκπονήθηκε από την Deloitte, με τα εξής σημαντικά απολογιστικά στοιχεία: Το συνολικό ύψος της επένδυσης του ΚΠΙΣΝ για τα συγκεκριμένα προγράμματα έφτασε τα 5,7 εκατομμύρια ευρώ, ο συνολικός αριθμός των εμπλεκομένων ξεπέρασε τους 430.000, για την υλοποίηση των προγραμμάτων αφιερώθηκαν 8.300 ώρες, και τα συνολικά αποτελέσματα των οποίων η αξία αποτιμήθηκε σε οικονομικούς όρους άγγιξαν τα 35,9 εκατομμύρια ευρώ.
Με βάση τη σύνθεση των παραπάνω δεδομένων, ο δείκτης απόδοσης SROI ισούται με 6,26:1. Αυτό σημαίνει πως για κάθε 1 ευρώ που δαπάνα το ΚΠΙΣΝ για προγράμματα και δράσεις, επιστρέφονται 6,26 ευρώ ως αξία στην κοινωνία.
Πρακτικά τα αποτελέσματα της μελέτης SROI επιβεβαιώνουν το ισχυρό κοινωνικό αποτύπωμα του ΚΠΙΣΝ, καθώς γίνεται αντιληπτό το μέγεθος της επίδρασης στη ζωή των ωφελούμενων και μάλιστα σε βάθος χρόνου. Είτε πρόκειται για μια δωρεάν συναυλία στο Ξέφωτο, είτε για ένα σχολικό πρόγραμμα που ευαισθητοποιεί μαθητές και μαθήτριες για περιβαλλοντικά ζητήματα, είτε για ένα καθημερινό πρόγραμμα άθλησης, η εμπειρία που αποκομίζει κανείς από το ΚΠΙΣΝ μεταφράζεται σε μέγεθος κοινωνικής αξίας και αυτό είναι ένα πολύτιμο στοιχείο, όχι μόνο για εμάς που χαράσσουμε τη στρατηγική του οργανισμού μας, αλλά και για δυνητικούς υποστηρικτές μας, οι οποίοι επιδιώκουν η συνεισφορά τους σε κοινωφελείς φορείς να έχει σημαντικό και μετρήσιμο αντίκτυπο.
Ζούμε στην εποχή που η συμπερίληψη αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία ως άξονας πολιτικών. Ποιες είναι οι πρωτοβουλίες του ΚΠΙΣΝ ως προς την ισότιμη πρόσβαση των πολιτών στους χώρους του;
Αποστολή του ΚΠΙΣΝ είναι να ενεργοποιούμε τον δημόσιο χώρο για να εμπλουτίζουμε τη ζωή των επισκεπτών και επισκεπτριών μας και να προάγουμε αξίες και πρακτικές που οδηγούν σε μια πιο ισότιμη, βιώσιμη, συνεκτική κοινωνία. Η συμπερίληψη λοιπόν δεν έρχεται να απαντήσει στις συνθήκες της εποχής, αλλά είναι εγγεγραμμένη στο DNA μας.
Με τη συμπερίληψη ουσιαστικά αναφερόμαστε στο ανεμπόδιστο και ουσιαστικό αίσθημα του ανήκειν. Για να επιτευχθεί αυτό στο ΚΠΙΣΝ, εστιάζουμε στο να εντοπίσουμε, ή ακόμα και να εξαλείψουμε, τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν ορισμένες δημογραφικές ομάδες και κοινότητες από το να είναι ενεργά μέρη της πολιτιστικής ζωής ή ακόμη και της δημόσιας σφαίρας γενικότερα. Εμπόδια που μπορεί ιστορικά να συνδέονται με τους χώρους πολιτισμού και τις σχετικές πολιτικές, ή εμπόδια τα οποία μπορεί να αναδεικνύονται μέσα από νέες κοινωνικές συνθήκες.
Φυσικά, δεν μπορούμε να μιλάμε για συμπερίληψη χωρίς να θέσουμε την προσβασιμότητα στο επίκεντρο των προσπαθειών μας. Η αντιμετώπιση των εμποδίων που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία δεν είναι απλώς μια ad hoc ή μια εκ των υστέρων σκέψη. Το 2022, ξεκινήσαμε μια διατμηματική Πρωτοβουλία Προσβασιμότητας, με εκπροσώπους όλων των τμημάτων του οργανισμού, από την Εμπειρία Επισκεπτών και τον Προγραμματισμό, έως τις Εγκαταστάσεις, την Νομική και Οικονομική Υπηρεσία, που προσφέρθηκαν εθελοντικά, και αυτό είναι σημαντικό, να ενταχθούν στην ομάδα. Ο κύριος στόχος αυτής της πρωτοβουλίας ήταν να διασφαλίσει την προσβασιμότητα σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων του ΚΠΙΣΝ, ενισχύοντας αλλά και εξελίσσοντας τα εγκαταστάσεις, τις υπηρεσίες και τις τεχνολογίες μας αλλά και να ενισχύσει το σύνολο δεξιοτήτων και γνώσεων του προσωπικού και των συνεργατών μας.
Επίσης, εκτός από το να προσπαθούμε να διασφαλίσουμε ότι όλες και όλοι νιώθουν ότι ανήκουν στο ΚΠΙΣΝ, χρησιμοποιούμε την πλατφόρμα μας για να προωθήσουμε τις αξίες της ισότητας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ευρύτερη κοινωνία. Ένας τομέας στον οποίο έχουμε επικεντρωθεί τα τελευταία χρόνια είναι η ισότητα των φύλων. Οι ανισότητες των φύλων εξακολουθούν να υφίστανται σε όλες τις πτυχές της ζωής —από θεσμικά ζητήματα μέχρι τον καθημερινό σεξισμό— κρατώντας έτσι τις κοινωνίες μας εκατοντάδες χρόνια μακριά από έναν πραγματικά δίκαιο κόσμο.
Το ίδιο ενδιαφέρον εντοπίζεται και στην αξία της βιωσιμότητας λόγω της κλιματικής κρίσης. Ποιες είναι οι μέριμνες και τα αποτελέσματα του ΚΠΙΣΝ σε αυτό τον τομέα;
Πιστεύουμε ακράδαντα πως οι πολιτιστικοί οργανισμοί διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο μπροστά στην ανάγκη για μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον. Στόχος μας, λοιπόν, είναι, καθώς ωριμάζουμε ολοένα και περισσότερο, με την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών να αποτελούμε έναν κόμβο βιωσιμότητας και καινοτομίας, όχι μόνο για τις πράσινες εγκαταστάσεις και υποδομές μας, αλλά και για τον τρόπο που λειτουργούμε και ευαισθητοποιούμε την κοινωνία συνολικά. Η αναγνώριση αυτών των πρακτικών με την Πλατινένια Πιστοποίηση LEED για Λειτουργία και Συντήρηση, ενώ ήδη έχουμε την ίδια πιστοποίηση για την κατασκευή του έργου, έρχεται ως επιστέγασμα των προσπαθειών μας σε αυτόν τον τομέα.
Η επίτευξη της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας είναι επείγουσα και απαιτεί σημαντική προσπάθεια από όλους μας. Εμείς θα συνεχίσουμε να υλοποιούμε ενέργειες για μείωση του ανθρακικού αποτυπώματός μας στη λειτουργία μας και να διευρύνουμε τις δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των εκατομμυρίων μικρών και μεγάλων επισκεπτών μας, που με τη σειρά τους μπορούν να έχουν σημαντική επίδραση στις τοπικές τους κοινωνίες.
Ποια είναι η φιλοσοφία του ΚΠΙΣΝ πίσω από τις δράσεις του WOW, που ξεκινάει αύριο; Είναι και μια θέση που παίρνει, ειδικά τώρα που πολλές φωνές – και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού – επιτίθενται στα δικαιώματα των κοινοτήτων και την περίφημη «woke culture»;
Λαμβάνοντας υπόψιν τα πολύ υψηλά νούμερα επισκεψιμότητας και συμμετοχών σε δράσεις μας, κατανοούμε ότι έχουμε τη χαρά, αλλά και την πολύ μεγάλη ευθύνη, να απευθυνόμαστε σε ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας. Θεωρούμε λοιπόν χρέος μας το να σχεδιάζουμε δράσεις και πρωτοβουλίες μέσα από τις οποίες αναδεικνύουμε ζητήματα που χρήζουν προσοχής, συζήτησης, και ορατότητας, και σίγουρα τα έμφυλα ζητήματα εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία. Η χρονική συγκυρία σίγουρα φέρει ένα ειδικό βάρος, ωστόσο ανατρέχοντας στην ιστορική διαδρομή την οποία έχουμε διανύσει ως προς τα ζητήματα ισότητας, έμφυλης και μη, βλέπουμε ότι η πορεία δεν ήταν γραμμική, αλλά με αρκετά πισωγυρίσματα. Το σημείο καμπής στο οποίο βρισκόμαστε πλήττει την αισιοδοξία μας, αλλά ενισχύει τη δέσμευσή μας στον στόχο. Το φεστιβάλ WOW-Women of the World προσφέρει σε όλες και όλους τον χώρο, κυριολεκτικά και μεταφορικά, να συζητήσουμε τα ζητήματα που μας απασχολούν, να αναζητήσουμε λύσεις, να εμπνευστούμε από την πρόοδο που έχει επιτευχθεί, αλλά και να προβληματιστούμε και να προετοιμαστούμε για την ευθραυστότητα της τρέχουσας συνθήκης.
