Πώς συνδυάζονται το θεατρικό παιχνίδι και η ψυχοθεραπεία;
Αφιέρωμα: Ψυχική Υγεία
Η Ισαβέλλα Κοντοπούλου, ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια, γράφει στο NouPou για τη συναρπαστική σύνδεση μεταξύ θεατρικού παιχνιδιού και ψυχοθεραπείας, υπογραμμίζοντας πως οι τεχνικές του θεάτρου μπορούν να λειτουργήσουν ως ισχυρά εργαλεία για τη συναισθηματική έκφραση και την αυτογνωσία.
- 27/12/2024
Το θεατρικό παιχνίδι και η ψυχοθεραπεία μπορεί να φαίνονται ως δύο εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους τομείς, αλλά στην πραγματικότητα μοιράζονται πολλά που μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στο να βοηθήσουν κάποιον άνθρωπο να αισθανθεί καλύτερα. Το θέατρο μέσα από κάποιες βασικές τεχνικές μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα εργαλείο βοηθητικό αλλά και αρκετά ισχυρό ώστε να μάθει κάποιος να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του και να ανταπεξέρχεται σε πιθανές προκλήσεις.
Τι είναι το θεατρικό παιχνίδι
Το θεατρικό παιχνίδι είναι μια μορφή αυτοσχεδιασμού και δημιουργικής έκφρασης, όπου οι συμμετέχοντες καλούνται να αναπτύξουν φανταστικούς χαρακτήρες και σενάρια. Μέσα από αυτή τη διαδικασία ο συμμετέχοντας μαθαίνει την ελεύθερη έκφραση των συναισθημάτων ώστε να μπορέσει να διηγηθεί ιστορίες αλλά και εμπειρίες που μπορεί να μην είναι πάντα εύκολο να εκφραστούν σε πιο παραδοσιακές μορφές επικοινωνίας, όπως η κλασσική ψυχοθεραπεία. Ο κύριος στόχος είναι η συμμετοχή στη δημιουργική διαδικασία και στην εξερεύνηση, δεν δίνεται έμφαση στην απόδοση και στην ερμηνεία.
Όπως η ψυχοθεραπεία, έτσι και το θεατρικό παιχνίδι προσφέρει έναν ασφαλή χώρο έκφρασης και αναζήτησης κομματιών του εαυτού. Και στις δύο διαδικασίες, ο στόχος είναι να δοθεί στον συμμετέχοντα η δυνατότητα να κατανοήσει βαθύτερα τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και τις σχέσεις του. Μέσα από τη δημιουργία χαρακτήρων και ιστοριών, οι άνθρωποι μπορούν να εξωτερικεύσουν δύσκολα συναισθήματα, να πειραματιστούν με νέους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς και να κατανοήσουν τις επιπτώσεις των πράξεών τους.
Κάποιες βασικές αρχές του θεατρικού παιχνιδιού που μπορούν να παραλληλιστούν με διάφορες ψυχοθεραπευτικές τεχνικές είναι καταρχάς η αυτοέκφραση. Όπως σε μια συνεδρία ψυχοθεραπείας, το θεατρικό παιχνίδι δίνει στους ανθρώπους την ελευθερία να εκφράσουν τα συναισθήματά τους χωρίς να φοβούνται ότι κάποιος θα τους κρίνει. Αυτό μπορεί να βοηθήσει ιδιαίτερα εκείνους που δυσκολεύονται να εκφράσουν τις ανησυχίες τους σε μια τυπική συζήτηση. Επίσης, μέσα από τη συμβολική διαδικασία και τη χρήση μεταφορικών καταστάσεων και χαρακτήρων σε ένα λυρικό επίπεδο μπορεί ο συμμετέχοντας να αποκτήσει μια άλλη οπτική στα διάφορα προβλήματά του ,σε συνειδητό αλλά και σε ασυνείδητο επίπεδο, όπως συμβαίνει και στην ψυχοθεραπεία. Τα συμβολικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται μπορούν να φωτίσουν άγνωστες πλευρές της ψυχής. Ακόμη, ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας, μέσα από τους διαφορετικούς ρόλους, προσομοιάζει και στους διαφορετικούς ρόλους που έχουμε στην καθημερινή μας ζωή.
Πώς μπορεί να μας βοηθήσει το θεατρικό παιχνίδι
Το θεατρικό παιχνίδι, μπορεί πρώτα από όλα να μας βοηθήσει στην εξερεύνηση των συναισθημάτων. Μια από τις κύριες προκλήσεις για πολλούς ανθρώπους είναι η αναγνώριση και η έκφραση των συναισθημάτων τους. Στο θεατρικό παιχνίδι λοιπόν, οι συμμετέχοντες ενθαρρύνονται να αντιμετωπίσουν συναισθήματα όπως ο θυμός, η θλίψη ή η χαρά μέσω της δημιουργίας ενός ρόλου.
Μέσα από τη διαδικασία του θεατρικού παιχνιδιού, οι συμμετέχοντες μπορούν να ανακαλύψουν πτυχές του εαυτού τους που ενδεχομένως να μην είχαν αντιληφθεί. Ουσιαστικά να δοκιμάσουν μία νέα οπτική στην αντιμετώπιση των προκλήσεων, την επικοινωνία με τους άλλους ή την επίλυση συγκρούσεων.
Η αποφόρτιση από το άγχος της καθημερινότητας αλλά και από άλλες δύσκολες εμπειρίες της ζωής μας είναι κάτι στο οποίο χρειάζεται να δίνουμε παραπάνω σημασία. Το θεατρικό παιχνίδι μπορεί να προσφέρει ένα δημιουργικό και μη απειλητικό περιβάλλον για την αντιμετώπιση των καθημερινών εμπειριών που μπορεί να μας είναι κάπως πιο δύσκολες. Ο συμμετέχοντας μπορεί να δοκιμάσει να αναπαραστήσει και να επεξεργαστεί δύσκολα γεγονότα με ασφαλή και ελεγχόμενο τρόπο.
Το θεατρικό παιχνίδι είναι ακόμα ένας τρόπος που μπορεί να μας βοηθήσει να αναπτύξουμε την κοινωνικότητά μας διότι απαιτεί συνεργασία και επικοινωνία με τους άλλους. Αυτή η διάδραση μπορεί να βοηθήσει τους συμμετέχοντες να βελτιώσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες, κάτι που είναι χρήσιμο για όσους δυσκολεύονται με την κοινωνική αλληλεπίδραση, όπως άτομα με κοινωνική φοβία ή αυτισμό.
Στην πράξη, το θεατρικό παιχνίδι μπορεί να ενσωματωθεί σε διάφορες μεθόδους. Στην ψυχοθεραπεία παιδιών και εφήβων, χρησιμοποιείται συχνά για να βοηθήσει τα παιδιά να εκφραστούν με τρόπους που δεν μπορούν λεκτικά και να αφήσουν τη φαντασία τους να καλπάσει.
Χρειάζεται να τονίσουμε ότι το θεατρικό παιχνίδι δεν είναι ψυχοθεραπεία αλλά η ενασχόλησή μας με αυτή τη μορφή έκφρασης μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε ανακούφιση και ηρεμία μέσα από τη δημιουργική διαδικασία.
Ισαβέλλα Κοντοπούλου
Ψυχολόγος | Παιδοψυχολόγος | Ψυχοθεραπεύτρια | Επιστημονική Υπεύθυνη Κέντρου «Εξέλιξη»